Leidingnemen

'Leidingnemen' is boeiend in zijn eenvoud en eigenlijk geven beide auteurs in hun inleiding de essentie van hun boek al weg. Simpel gezegd komt het er op neer, dat in de samenwerking tussen professionals en opdrachtgevers, de laatste de aansturende partij is, hij heeft in formele zin de macht waar het gaat om hiërarchie en budget. Hij die betaalt is ook degene die bepaalt. Aan de andere kant staat de professional, de opdrachtnemer, bij hem/haar ligt in de meeste gevallen de bijzondere kennis/de deskundigheid. Een interessante verdeling tussen macht en kennis, zo stellen de auteurs.

Uit ervaring weet ik, uit het onderzoek voor mijn MBA-eindscriptie Overheid en Non-profit over dit onderwerp, dat slechts in uitzonderlijke gevallen een opdrachtgever van een project of programma ook daadwerkelijk inhoudelijk ter zake kundig is. Meestal wordt een leidinggevende, gelet op zijn positie binnen de organisatie, een dergelijke klus toegeschoven. Er is dus vooral sprake van een disbalans tussen de eerder genoemde waarden: macht en kennis.

Niet voor niets geven de auteurs dan ook de voorkeur aan een meer horizontale dan een verticale relatie tussen opdrachtgever en opdrachtnemer. Opdrachtgever en opdrachtnemer kunnen elkaar versterken als ze naast elkaar acteren. Dat betekent dat de opdrachtnemer niet langer een afhankelijke positie zal innemen, maar het initiatief zal nemen, 'de leiding nemen', om tot een nauwere samenwerking met de opdrachtgever te komen. In het boek staan een paar zinnen die in hun eenvoud zo veelzeggend zijn, dat ik niet kan nalaten er hierna alvast een over te nemen. Neem bijvoorbeeld: 'Leidingnemen is dat wat een inhoudelijk deskundige doet waardoor de klant hem ziet als vertrouwde adviseur.' In dezelfde paragraaf wordt dat vervolgens uitgewerkt met tal van aandachtsgebieden. Deze gebieden zijn onder andere: adviseren, opbouwen en overdragen, persoonlijke effectiviteit, onderhandelen en conflicthantering, projectmanagement, netwerken, etc. Is leidingnemen dan te leren, bijvoorbeeld uit boeken? De auteurs ontkennen de waarde van de verzamelde kennis in boeken niet, maar merken op dat vooral ook het 'doen', de nodige waardevolle ervaring op zal leveren. Zij halen daarbij het voorbeeld aan van het leren autorijden. Het is vooral het vaak rijden wat de deskundigheid zal doen toenemen. Als adviseur moet je ook in staat zijn het juiste advies op de juiste wijze te presenteren. Van den Brink en Van Os wijzen daartoe op de diverse vormen van interacties tussen de leidingnemenden en hun opdrachtgevers. Een model dat daarbij behulpzaam kan zijn is het Ouder-Volwassene-Kind-(OVK)-model uit de Transactionele analyse. Deze manier van kijken, zo staat er in het boek, geeft inzicht in de wijze waarop mensen tegenover elkaar gedrag in stand houden en kunnen doorbreken. Een adviseur moet betrouwbaar zijn en dat betekent: Zeggen wat je doet, doen wat je zegt, je kwetsbaar op durven stellen en rekening houden met de invloed van het ego. Met dat laatste wordt bedoeld: wiens belang, wiens ego staat voorop? Dat van de adviseur of die van een ander? Op bladzijde 57 staat nog een zin die in elke project- of programmakamer aan de muur zou moeten worden opgehangen, namelijk: 'Je bereikt je doel vaak het snelst door niet direct aan het werk te gaan, maar je eerst te verdiepen in het probleem!' Er staan te veel tips in het boek om die allemaal in deze recensie op te kunnen nemen. Ze zijn een voor een waardevol tot en met het laatste punt van een opdracht, het moment van de evaluatie. Of je nu eindigt met een advies, met het opleveren van een ontwerp, met het afronden van een project of wat dan ook, er komt een moment – zo stellen de auteurs – van afscheid nemen van de opdracht. En dan is een evaluatie op zijn plaats. Beide auteurs onderkennen het belang daarvan, de leermomenten (positief of negatief). Tenslotte kan een tevreden opdrachtgever ook weer een waardevolle ambassadeur zijn voor vervolgopdrachten. 'Leidingnemen' is een boek dat boeit, inzichten geeft en helder en praktisch geschreven is. Zijn er dan geen negatieve kanten aan het boek? Nee, eigenlijk niet of het zou de op sommige plaatsen wat onrustige bladzijde-indeling moeten zijn, met bullets, tekeningen, verkeersborden en dergelijke. Doet dit wat af aan het boek, nee absoluut niet! Ik beveel dit boek met groot enthousiasme bij u aan. Het zal u helpen om samen met uw opdrachtgever van de gezamenlijke projecten en programma's een succes te maken.