Missers op het gebied van strategische besluitvorming zijn geen uitzondering, vertelt hoogleraar Sibony in zijn boek. Hij gelooft niet in de theorie van de mislukte CEO en zet vraagtekens bij het idee dat succesvolle leiders goede leiders zijn en falende slechte leiders. Sibony zoekt het dieper en zoomt in op denkfouten.
Wat kunnen we doen aan het voorkòmen van denkfouten? De auteur geeft drie uitgangspunten:
1. Er zit logica in onze gekte. We mogen dan irrationeel zijn, maar dat zijn wel op een voorspelbare manier.
2. De beste manier om met onze denkfouten om te gaan is niet door ze te overwinnen. We kunnen onze tekortkomingen wel compenseren. Samenwerking is dan vereist.
3. Denkfouten overwinnen gebeurt niet zomaar. Sibony introduceert het begrip ‘beslisarchitecten', dat centraal staat in het derde deel van zijn boek.
In het eerste deel beschrijft Sibony negen denkfouten. Hoewel de voorbeelden die hij geeft soms bekend zijn, weet Sibony er nieuwe informatie aan toe te voegen. Sibony beschrijft de verschillende biasen die we kennen uit het boek van Kahneman (Ons feilbare denken), zoals de bevestigingsbias. Dat is een van de meest voorkomende redeneerfouten, stelt Sibony. Wanneer twee mensen naar een debat kijken van politici dan denken beide kijkers dat hun kandidaat heeft gewonnen. We zijn gevoeliger voor de argumenten van de eigen kandidaat. Dat sociale media dit alles nog eens verergert moge duidelijk zijn: we selecteren alleen die informatie die ons oordeel bevestigt. We vertellen onszelf dat we feiten vermelden, maar de waarheid is dat we ‘verhalen vertellen'. Anders gezegd: we zijn ons niet bewust van onze denkfouten.
Daarnaast krijgen we in het boek tips, zoals: imiteer geen genieën. Reden: we zijn zelf een genie en onze zoektocht naar rolmodellen kan ons op een dwaalspoor brengen.
Dat intuïtie een hele slechte raadgever was, konden we al vernemen van Kahneman, maar Sibony gaat verder. Hij stelt dat het ook een hele slechte raadgever is bij strategische beslissingen.
In het tweede deel: ‘Beslissen hoe te beslissen' beschrijft Sibony een methode om beslissingen te nemen die rekening houdt met denkfouten. Sterk is zijn taxonomie van vijf families van cognitieve denkfouten. Daarmee reduceert hij het aantal denkfouten en maakt een keuze tot die denkfouten die de meeste invloed hebben op zakelijke beslissingen. Sibony gaat een stap verder waar andere auteurs zoals Kahneman en destijds Schoemaker en Russo het er (enigszins) bij lieten, namelijk de aanpak van denkfouten. Training heeft geen zin, want mensen herkennen niet dat het nodig is.
Sibony is de eerste auteur die mij iets uitlegt en vervolgens influistert dat het me niet gaat lukken om van mijn denkfouten af te komen. Bepaald geen zelfhulpboek!
Hij pleit voor samenwerking èn proces. Met proces zoomt de auteur in op het ‘hoe' van beslissingen, volgens hem zes keer zo belangrijk als de inhoud, het ‘wat'.
In het derde deel ‘De beslisarchitect' staat de dialoog centraal. Maar wordt er wel een dialoog gevoerd? In veel organisaties is een vergadering die ‘goed gaat' een vergadering zonder discussie.
De belofte van de dialoog is dat het denkfouten kan voorkomen. De beslisarchitect helpt het tegengaan van denkfouten door diversiteit te bevorderen en de wijsheid van de groep te benutten.
Het boek biedt op het eind twee uitstekende checklists van de vijf families van denkfouten en over technieken voor betere beslissingen.
Al met al is Storing van Olivier Sibony een zeer goed theoretisch onderbouwd boek met een praktische inslag.
Over Peter de Roode
Drs. Peter de Roode is zelfstandig adviseur en trainer. Hij ondersteunt organisaties bij het invoeren van grootschalige veranderingen waarbij gedragsverandering centraal staat.
