De verfrissende smaak van zure appels - 'Opent je de ogen'

Een van de eerste oorzaken voor het mislukken wordt gezocht bij de mismatch tussen de organisatiecultuur en de benodigde agile cultuur of agile mindset. Mathilde Maas Kuper laat ons in haar boek De verfrissende smaak van zure appels - Pijnmanagement: onmisbaar voor succesvol leiderschap zien dat een belangrijke component in die gewenste cultuur de pijncultuur of pijn-mindset is.

Het boek bestaat uit twee delen. Het eerste deel beschrijft de theoretische basis achter pijnmanagement. Maas Kuper gaat daarin in op aan het taal geven aan pijn, het begrijpen van pijn aan de hand van onderliggende principes en de vijf stappen om te dealen met pijn om een gewenste pijncultuur te realiseren. In het tweede deel worden de vijf stappen om te dealen met pijn uitgebreid beschreven en praktisch toepasbare hulpmiddelen geboden. Daarnaast beschrijft Maas Kuper een drietal cases om de stappen concreet te maken. De cases zijn: een partner bij een IT-bedrijf die worstelt met de interne organisatieontwikkeling, een manager bij een culturele instelling die te maken krijgt met een verhuizing en een bestuurder van een zorginstelling die geconfronteerd wordt met een vernietigend inspectierapport.

Pijn wordt gedefinieerd als een pijnprikkel (de oorzaak) en de daarop volgende emoties en gedrag. Hierbij worden de emoties en gedrag beïnvloed door de heersende pijncultuur (normen, oordelen en verwachtingen). Kijkend naar organisaties zien we vele mogelijke oorzaken van organisatiepijn, zoals onveiligheid, incompetentie, verraad, ongevoeligheid, inmenging, institutionele krachten, en onvermijdelijke pijn.

Middels het pijnkwadrant krijgen we een instrument aangereikt om de pijnoorzaak te duiden. Door te kijken naar directe oorzaken (realiteit versus beeldvorming en verlies versus onvervuld verlangen) ontstaan vier pijnopties: destructiepijn, illusiepijn, ingebeelde destructiepijn en ingebeelde illusiepijn.

Om pijn te begrijpen komen de volgende pijnprincipes aan bod:

- Liever geen pijn: winst, boosdoener, oplossingsperspectief

- Pijn stuurt gedrag: emoties, variatie in pijngedrag en pijncultuur

- Individuele pijn beïnvloedt het grotere geheel

Veel mensen, en dus ook organisaties, gaan pijn uit de weg door pijnmijdende strategieën van pamperen, polderen of de botte bijl te gebruiken. Het resultaat is een organisatie die onvoldoende wendbaar is en waarin besluitvaardigheid, innovatievermogen en veranderkracht te wensen overlaat doordat autonomie, eigenaarschap, loyaliteit, focus en/of weerbaarheid van de medewerkers ondermijnd worden.

Als alternatief voor deze pijnmijdende strategieën ontwikkelde Maas Kuper een vijfstappenplan om te dealen met pijn en aan een effectieve pijncultuur te bouwen. De vijf stappen zijn respectievelijk observeren, entameren, ontrafelen, regisseren, realiseren.

-

Observeren: Het in beeld brengen (bewustwording) van alle relevante pijnen (verleden, heden en toekomst op micro-, meso- en macroniveau.

-

Entameren: Het aangaan van de pijn. Het gesprek met jezelf en stakeholders aangaan: je legt het onderwerp pijn samen met de positieve focus (belang, verlangens, doel) op tafel.

-

Ontrafelen: Het splitsen (per pijnpunt) in wat je wel (om te zetten in actie) en niet (vraagt om acceptatie) kunt veranderen. 

-

Regisseren: Het ontwerpen van interventies. Wat (actie- en acceptatie-interventies) en hoe (de pijncultuur).

-

Realiseren: Het doen van de interventies en bouwen aan de pijncultuur. ‘Door pijn te begrijpen en taal te geven aan pijn ontstaat een nieuwe ‘pijn-mindset'. Die zorgt voor ander gedrag.'

De verfrissende smaak van zure appels is een praktisch toepasbaar boek dat je ogen opent en laat zien dat pamperen, polderen of de botte bijl jouw organisatie niet wendbaarder maakt. Door het taal geven aan en begrijpen van pijn en middels een vijfstappenplan kan een effectieve pijncultuur gerealiseerd worden. Een aanrader voor iedereen die in een transformatie naar een meer wendbare organisatie zit of tegen muren aanloopt bij het doorvoeren van een verandering.