In het prachtige A Walk in the Woods van Bill Bryson valt te lezen hoe menig slaperige Main Street in negen jaar is verworden tot een bruisend centrum van volslagen krankzinnige activiteiten, om een paar jaar later letterlijk van de kaart te worden gegumd. Hetzelfde lot is veel ‘monumenten’ beschoren. Zelfs de Main Street van de VS zelf, de Lincoln Highway die van kust tot kust honderden stadjes ontsloot en daarmee op de kaart zette, is niet meer. ‘Niets in Amerika blijft voor lang’, schrijft Bryson, ‘als een product of bedrijf of wat dan ook zich niet voortdurend vernieuwt, wordt het zonder mededogen verdrongen, verworpen, verlaten, ten gunste van iets wat groter, nieuwer en, helaas, bijna altijd lelijker is.’ De cijfers spreken boekdelen: de helft van alle kantoorgebouwen en winkelcentra dateert van na 1980, en tachtig procent van de huizenvoorraad stamt van na 1945.
Nee, dan Europa. Hier laten we alles liever bij het oude. Veranderingen zijn prima, mits onder protest. De ratio daarachter is niet zozeer angst voor het nieuwe maar het geloof dat wij uiteindelijk de accumulatie van aloude tradities zijn. We zijn een schakeltje in de constant groeiende keten die ons van de oudheid naar de toekomst zal leiden. In een video ter gelegenheid van het verschijnen van Het Rijnland Praktijkboekje vertelt Jaap Peters dat het beroemde Rijnlandse model zijn wortels heeft in de Romeinse tijd: in Europa wordt naar goed Romeins gebruik gehandeld naar de geest van de wet. De Angelsaksen die verstoken zijn gebleven van wat later bekend werd als de Codex Justinianus of Corpus Iuris Civilis houden er een volstrekt andere traditie op na, en wel strikt naar de letter van de wet. Deze toepassing van de wet alleen al vereist een andere manier van organiseren. En die noodzaak is vervolgens alleen maar toegenomen omdat deze manier van omgaan met de wet op zijn beurt een traditie heeft gecreëerd waarin handelen naar bevind van zaken de regel is geworden. Ziehier het cruciale verschil tussen Rijnlands en Angelsaksisch, zo vaak treffend aangeduid met Auftragstaktik versus Befehlstaktik. Maar dat terzijde.
Traditie of niet, het aantal Amerikaanse boeken dat op Europese dus ook Nederlandse bodem neerslaat, is enorm. Boeken over verandering maar ook over al die andere zaken die indirect invloed uitoefenen op die verandering. Vaak goede boeken waarin helaas even vaak de noodzakelijke bijsluiter ontbreekt. Wie zijn verandering gaat bereiden met behulp van Amerikaanse receptuur moet er rekening mee houden dat veel noodzakelijk ingrediënten, zoals cultuur of waarden, bijna altijd anders smaken of een andere dosering behoeven. Voor Amerikaanse bedrijven is de beurs, dus de waarde van het bedrijf, veel belangrijker dan de waarden van het bedrijf. Of het nu gaat om het product, de dienst of de manier waarop met het personeel wordt omgegaan. Even in Rijnlands jargon: People en Planet zijn ondergeschikt aan Profit. Hetzelfde geldt voor cultuur: in de VS wordt die bepaald door protocollen, in Nederland is cultuur traditie, die onzichtbare motor die het ‘handelen naar bevinden’ aanjaagt. Ofwel: traditie als snelheidsbegrenzer!
Over Pierre Pieterse
Pierre Pieterse was tot februari 2022 hoofdredacteur van Managementboek Magazine.
