De ervaring van Hylke Bonnema is dat je als organisatie of privépersoon meer in evenwicht kunt zijn als waarnemen en voelen een plek hebben. Bonnema neemt je mee op ontdekkingsreis in zijn boek Het nieuwe opstellen. Tegelijkertijd heeft hij de ambitie om het vak van opsteller of systemisch coach te herdefiniëren.
Het nieuwe opstellen
Systemisch werk of opstellingen boren de kennis van het collectieve onbewuste aan. Intuïtie en diepe emotionele lagen uit de onderstroom tonen zich in de krachtige vorm van opstellingen. Deze werkvorm kan variëren van 1-op-1 coaching tot opstellingen in grote groepen rondom organisatievraagstukken of maatschappelijke vragen.
Waar het opstellingenwerk in de beginfase nog doorspekt was met oordelen, sturing geven en willen repareren, is de kern van het nieuwe opstellen dat de begeleiders het niet willen veranderen of beter maken zoals ze vinden dat het zou moeten zijn. Het gaat om de bereidheid naïef, niet-wetend open te staan en het energieveld zijn werk te laten doen. De nieuwe werkwijze komt voort uit het klassieke opstellen, Bonnema eert nadrukkelijk de herkomst van dit werk. Tegelijkertijd is het vak zich aan het doorontwikkelen. In dit boek wil Bonnema, in samenwerking met Cuny Stelpstra, deze nieuwe werkwijze tijdelijk vastpakken. Zodat meer mensen, of je nu een collega-opsteller, een coach vanuit een andere discipline of een geïnteresseerde bent, dit gedachtengoed vorm kunnen geven en verder brengen. Overigens geeft de auteur aan dat hij met de term het ‘nieuwe’ opstellen niet aangeeft dat dit dé nieuwe waarheid is. Ook deze vorm is voortdurend, al ‘fouten makend’, in ontwikkeling.
Waarheidneming
De basishouding als begeleider van opstellingen is die van zuiver voelen en waarnemen. Een heel hoofdstuk in dit boek is gewijd aan de kern van je leeg maken en open staan voor dat wat er is. Ook wel de kunst van waarheidneming genoemd: dat je een waarheid ziet die in het moment voor jou en voor de cliënt klopt, zonder het te willen veranderen of beter maken. De grondlegger van het opstellingenvak Bert Hellinger zei later in zijn leven: ‘vertrouw op het lot, denk niet dat je groter bent dan het lot.’
Terecht maakt Bonnema hier de vergelijking met ‘Theory U’ van Otto Scharmer. Onderin de U-curve bevindt zich het moment van presencing, aanwezig en alert zijn op dat wat zich wil tonen, zonder het te willen sturen.
Op ontdekkingsreis
De lezer vindt verder in het boek meer achtergrond over herkomst en ontstaansgeschiedenis van het vak van opstellen. Bonnema put daarnaast uit zijn rijke ervaring met voorbeelden en werkvormen. Hij benoemt veel voorkomende thema’s bij opstellingen: liefde, relaties en intimiteit; lichaam, gezondheid en ziekte en werk en carrière. De principes van opstellingen in organisaties krijgen een apart hoofdstuk met thema’s over leiderschap, functies, visie, missie en waarden. Het verschil met familieopstellingen is dat lidmaatschap van een organisatie vrijwillig is (je familie kies je niet). De dynamiek in organisaties is complexer, andere elementen spelen een rol (klanten, doelgroepen) en het doel van een organisatie is anders dan een familie.
Energiestroom
Tijdens het lezen merkte ik dat de twee ambities die Bonnema in dit boek stopt andere leeservaringen bij mij voortbrachten. Aan de ene kant lijkt het boek geschreven voor geïnteresseerden in menselijke ontwikkeling voor wie veel uitleg en achtergrond over systemisch werk wordt gegeven. Dit past bij de ambitie om het vak te herdefiniëren. Aan de andere kant gaat het boek over waarnemen en voelen een bredere plek in de maatschappij te geven. Passend bij deze ambitie lees ik veel ervaringen uit de praktijk en concrete werkvormen die je prima thuis kunt oefenen. Wel is het voor dit deel handig om bekend te zijn met (de taal en inzichten van) het vak van opstellingen en systemische principes.
Ik ervaarde deze dualiteit op energieniveau tijdens het lezen. Het ene moment zat ik in flow en belandde ik voor ik het wist ik in mijn eigen zielsreis. Echter, de hoofdstukken met veel woorden en uitleg spraken bij mij vooral de ratio aan. Het lezen ging moeizamer, het leek alsof de letters dichter op elkaar stonden en de zinnen langer waren. Ik las exacte herhalingen en verwijzingen naar andere paragrafen. Het leek alsof de stroom van het boek onderbroken was.
Laat je meestromen
Afhankelijk van in welke doelgroep je jezelf herkent, kun je laten aanspreken door verschillende dimensies in het boek. Mijn aanbeveling is toch vooral om Het nieuwe opstellen te beleven. Laat je meestromen in de voorbeelden en oefeningen en maak verbinding met je eigen waarneming en intuïtie. En breng dit in, in je werk, je relaties en je plek in de bredere maatschappij!
