Ongeschreven regels gaan over terugkerende patronen en kunnen zowel positief als negatief zijn. Daar waar ze een belemmering vormen, stellen de auteurs voor om ze bespreekbaar te maken. Met behulp van concrete instrumenten word je als lezer geholpen om die stap te zetten.
Waarom zijn die ongeschreven regels zo interessant en fascinerend? Het eerste gedeelte van het antwoord luidt: omdat ze voor een bepaald gedeelte het gedrag van mensen in een organisatie bepalen. En het tweede gedeelte: dat leidinggevenden die niet door hebben waarom medewerkers zich niet aan de geschreven regels houden, volkomen stuurloos in de bovenstroom opereren. Daarmee is gezegd - en dat is inherent aan de term - dat ongeschreven regels een onderstrooms begrip zijn: ze zijn niet lineair, eerder associatief, meer emotioneel dan rationeel en vooral: moeilijk zichtbaar. Ziehier een panacee voor succes èn mislukking. Wie hier geen oog voor heeft of wil hebben (‘Wij doen niet aan de onderstroom’) moet niet raar staan te kijken dat geplande veranderingen een andere kant uitgaat dan beoogd.
Het was in de jaren ’90 dat managementconsultant en auteur (eendagsvlieg?) Peter Scott Morgan over dit thema met precies dezelfde boektitel furore maakte. Waarschijnlijk meer vanwege het onderwerp dan vanwege zijn aanpak die nogal academisch was. En dat is wat me zo aanspreekt in het boek van Figee en Van Rijn dat juist ‘praktisch’ is.
De auteurs leggen in hoofdstuk 1 uit wat de kracht van ongeschreven regels zijn en in hoofdstuk 2 waar ongeschreven regels over gaan. In hoofdstuk 3 komen ze met een interessant teammodel - dat iets wegheeft van het concurrerend waardenkader van Quinn - waarmee ze vervolgens illustreren welke ongeschreven regels per teamcultuur aan de orde kunnen zijn. Natuurlijk is een dergelijke indeling geen wet van Meden en Perzen maar het is wel een goede manier om met een team hierover in gesprek te gaan. Het team wordt zich bewust van haar eigen waarden en van de sterke en minder sterke kanten. Op deze manier kan de eigen leidinggevende - want dat is de opzet van dit boek - zelf aan de slag om de doorgaans onbespreekbare zaken bespreekbaar te maken. Alleen al die stap zou voor veel teams begrip en respect voor elkaars standpunten kunnen opleveren.
Het is te merken dat de auteurs met deze materie daadwerkelijk aan de gang zijn geweest in de praktijk want in het vierde hoofdstuk gaan ze nog een stap verder dan alleen maar het inventariseren van de ongeschreven regels. In dit hoofdstuk geven ze veranderkundige adviezen hoe je hardnekkige patronen kunt veranderen. Aan de hand van zes stappen krijg je als lezer een goede basis mee om nu door te pakken waarvan ik vooral de tweede stap erg sterk vind: zorg voor overeenstemming over de huidige situatie. Juist in deze stap wordt het team zich bewust van die eerder besproken negatieve en positieve gedragspatronen. Maar wordt ook helder wat kenmerkend is voor de huidige situatie van het team. Deze stap is tevens van belang om er voor te zorgen dat elk teamlid zijn verantwoordelijkheid kan nemen.
In dit hoofdstuk bieden de auteurs een bekende indeling die zeer behulpzaam kan zijn om met een ander perspectief naar het eigen team te kijken: wie zijn de trekkers van deze verandering, wie de volgers en wie zijn de rebellen? Elke ‘groep’ is van belang, heeft zijn eigen visie op de verandering en daarmee zijn eigen ongeschreven regels.
Een mooie afsluiter die de auteurs de lezer in Ongeschreven regels voorleggen is: Wat merkt de klant, de leerling of de patiënt van deze ongeschreven regels? En met die vraag wordt duidelijk dat teamdynamiek niet een intern speeltje is maar een middel om een hoger gelegen doel te bereiken.
Drs. Peter de Roode is zelfstandig adviseur en trainer. Hij ondersteunt organisaties bij het invoeren van grootschalige veranderingen waarbij gedragsverandering centraal staat. Hij is auteur van de boeken Meegaan of dwarsliggen, Werkvormen voor managers en Leidinggeven kun je zelf. Samen met meerdere auteurs schreef hij onder red. van Rob van Es het boek Praktijkboek Veranderdiagnose en samen met Peter van den Boom schreef hij Theatervoorstellingen in organisaties. Naast zijn schrijfactiviteiten is hij spreker en organiseert hij trainingen en seminars over actuele managementthema's.
Over Peter de Roode
Drs. Peter de Roode is zelfstandig adviseur en trainer. Hij ondersteunt organisaties bij het invoeren van grootschalige veranderingen waarbij gedragsverandering centraal staat.
