Een totaal gebrek aan pretentie

Het is bijzonder nuchter, wat Joop Swieringa en Jacqueline Jansen te berde brengen in hun boekje Gedoe op tafel. Het is de opvolger van Gedoe komt er toch van acht jaar geleden waarin zij de klassieke wijsheden over organisatieveranderingen ontleden. In hun nieuwe boekje beschrijven de auteurs hoe zij te werk gaan als zij worden ingeschakeld: ze onderzoeken welke negatieve gevoelens zijn ontstaan, bij wie en waarom. En vervolgens proberen zij de betrokken personen aan tafel te krijgen om het uit te praten.

Swieringa en Jansen etaleren in hun boekje van nog geen honderd pagina’s zo’n totaal gebrek aan pretentie, dat er wel sprake van opzet moet zijn. Ze zijn immers niet van de straat: de veteraan Swieringa werkte voor EMDC Nyenrode en had een eigen consultancybureau, Jansen haalde op Nyenrode haar MBA en werkte onder meer voor de Koninklijke Marine en Cinevideo. Het gebruik van huis-, tuin- en keukentaal, zoals ze het zelf noemen, is inderdaad weloverwogen: de problemen bij veranderingen zijn volgens hen vooral te wijten aan de emoties die daarmee gepaard gaan. En emoties op de werkvloer zijn lastig: we houden ons liever bezig met harde feiten. Maar net als in een relatie zul je die emoties op zeker moment moeten uitpraten, anders etteren ze door.

Knap is het hoe Swieringa en Jansen gebruik maken van eenvoudig taalgebruik zonder in simplisme te vervallen. Onder de tekst ligt duidelijk een schat aan ervaring. Misschien is ‘helder’ ook wel een betere omschrijving dan ‘eenvoudig’: Swieringa en Jansen weten waar ze het over hebben. Ze hebben hun verhaal over emoties als gevolg van veranderingen scherp afgebakend en erkennen ze dat gedoe uitpraten binnen organisaties een bijzonder complexe aangelegenheid kan zijn.

Uit Gedoe op tafel blijkt nog maar eens hoe belangrijk de rol van de psychologie is voor de manager. Waar mensen met elkaar samenwerken, ontstaan soms problemen en zonder psychologisch inzicht zijn die problemen haast niet op te lossen. Managers moeten in zulke gevallen het voortouw durven en kunnen nemen, door zichzelf op te werpen als bemiddelaar of door anderen – bijvoorbeeld Swieringa en Jansen! – in te huren als experts. Dat is, zoals ze zelf benadrukken, heel wat goedkoper dan een consultancybureau inhuren om een rapport te laten schrijven waarin de voorspelbare conclusie luidt dat er een communicatieprobleem is.

Natuurlijk dient Gedoe op tafel als showcase voor hun eigen praktijk, maar ze hebben absoluut een punt, ook als ze stellen dat dit soort problemen de komende tijd als gevolg van nieuwe vormen van organiseren vaker zullen voorkomen. Klassieke hiërarchische organisatievormen worden in toenemende mate vervangen door andere structuren, zoals allianties, netwerken en dergelijke, waarin goed samenwerken van nog groter belang is.