Macht en politiek in besluitvorming van Martin Hetebrij heeft drie delen. Allereerst is er een verkenning van de theorie, dan volgt een deel over goede besluitvorming organiseren en Hetebrij sluit af met ideeën voor beleid.
Verkenning
Hetebrij gebruikt het eerste deel om zijn theoretische basis neer te zetten en toe te lichten. Hij lijkt daar wat onzeker over. Hij legt meerdere keren uit dat de theorie misschien ongrijpbaar lijkt, maar nodig is voor de rest van het boek. Die onzekerheid is wat mij betreft niet nodig. Juist de theorie, de onderbouwing, vind ik ijzersterk. Hetebrij citeert, interpreteert en gebruikt meerdere bronnen. Kenmerkend voor zijn betoog zijn de verweven filosofische concepten. Zo citeert hij filosofen als Habermas en Arendt over macht en interactie.
Organisatiewetenschap
Ik ben helemaal om wanneer hij de ideeën van organisatiewetenschapper Thijs Homan gebruikt. Hetebrij haalt diens motto aan: ‘Niet hoe het moet, maar hoe het gaat.’ Hij erkent daarmee het dynamisch-onvoorspelbare karakter van besluitvorming.
Hetebrij bouwt op ervaring en inzicht. Die zet hij goed in - hij maakt filosofische concepten rondom besluitvorming stap voor stap begrijpelijk en toepasbaar. Hij geeft een -op het eerste gezicht- simpel interactiemodel. Een actor A krijgt voor elkaar dat actor B doet wat A wil. Maar B heeft ook invloed binnen de interactie, wat de uitkomst niet zeker maakt.
Het valt me op dat Hetebrij de theorie en modellen echt als ondersteunend ziet. Het is voor hem geen vervanging van de complexe werkelijkheid van macht en communicatie. Soms helpt het om die werkelijkheid te versimpelen, met als doel beter -of anders- te begrijpen.
Het eerste, theoretische deel is sterk, omdat het - inderdaad - nuttig is om de rest van dit boek goed te begrijpen.
Model voor besluitvorming
Het belangrijkste in deel 2 is een model voor besluitvorming. Dit model is een toegepaste analyse van besluiten nemen. Terecht zegt Hetebrij dat het okee is dat alle betrokkenen eigen belangen hebben en eigen politiek willen inzetten. Zolang ze allemaal maar over hetzelfde onderwerp praten. Door dit model te gebruiken heb je het eerst over keuzes, voordat je het over besluiten hebt. Keuzes over het gedeeld probleem, over de visie en over de regierol. In totaal 10 keuzemomenten: de ene helft over het traject, de andere helft over de partijen en rollen.
Hetebrij is pragmatisch over het inzetten van zijn model. Dat is slim, want als je voor elk besluit in je organisatie alle tien keuzes moet doorlopen, is de kans groot dat je niets meer gedaan krijgt. Het is lastig te zeggen vanaf welk punt het goed is om dat wel te doen, of gedeeltelijk. In een aantal voorbeelden krijg ik steeds meer gevoel bij de nuances van Hetebrij’s pragmatisme. Als vanzelfsprekend neemt hij me vervolgens mee naar organiseren en vooral standaardiseren van besluitvorming. Vanzelfsprekend, omdat er situaties zijn die vaker voorkomen. Net zoals je bij kleine besluiten niet het hele model hoeft te doorlopen, kan je ook bij (verwachte) herhaling modelgebruik verkorten. Je zet dan de keuzes vast die voor vergelijkbare besluiten hetzelfde zijn.
Besluitvorming integreren
Deel 1 beschrijft de achtergronden, deel 2 gaat over de praktijk en geeft het besluitvormingsmodel. Deel 3 spoort aan om besluitvorming te integreren in beleid. Wanneer je de besluitvorming in je organisatie wilt opschonen, moet je een duidelijke visie hebben. Ook hier kan je gebruik maken van een model, dat dan wel door iedereen erkend moet worden. Eilandvorming in organisaties is normaal, toch kan je er voor zorgen dat politieke spelletjes niet op de voorgrond komen.
Voorbeelden
Hetebrij maakt in Macht en politiek in besluitvorming knap gebruik van praktijkvoorbeelden. Die komen uit interviews en casussen waar hij betrokken was, ik merk dan ook dat het echt is. De structuur is vaak hetzelfde. Een beschrijving hoe de theorie in het echt werkt - het voorbeeld als illustratie - duiding van het voorbeeld vanuit de theorie - gedachten over het probleem of de aanpak.
De voorbeelden doen me twee dingen realiseren. Ten eerste dat macht en politiek in besluitvorming alledaagse verschijnselen zijn. Ten tweede dat je daar vaak goed mee kan omgaan.
Over Hans de Witte-van Mierle
Hans de Witte - van Mierle is adviseur, projectmanager en trainer. Hij werkt in het sociaal domein, met als specialisaties participatie, gedragsverandering, brede samenwerking en transitietrajecten.
