Heb jij zo’n collega of medewerker of bén jij zo’n collega of medewerker? Grote kans dat je te maken hebt met neurodiversiteit, oftewel een ‘bedrading’ van het brein die afwijkt van wat normaal geacht wordt. Saskia Schepers, expert op dit gebied, schreef het inzichtrijke boek Als alle breinen werken voor iedereen die zich ‘anders’ voelt, voor hun managers en collega’s en voor HR-professionals.
Geen kwaal, maar de bedoeling
Minstens 20% van de mensen is neurodivergent en heeft meer dan ‘normaal’ last van eigenschappen die te maken hebben met ADHD, autisme, bipolariteit, dyslexie of hoogbegaafdheid. Eigenschappen die vaak als stoornis geduid worden en waarvoor in het medische circuit oplossingen gezocht worden. Dat geldt overigens niet voor introversie, maar door de grote waarde die de samenleving aan extraversie hecht, heeft Schepers deze eigenschap ook in haar boek opgenomen. Schepers heeft een helder uitgangspunt: neurodiversiteit is geen kwaal, maar de bedoeling. Het is cognitieve specialisatie, waardoor verschillende mensen geschikt zijn voor verschillende taken. Maar ja, als 80% van de mensen neurotypisch is, oftewel ‘gewoon’, vraagt het wel veel aanpassingsvermogen van en aan de uitzonderingen.
Geen supermensen
Die aanpassing is hoognodig. Anders is er een groot risico op onbegrip en zelfs pestgedrag, uitval en werkloosheid. Veel autisten zitten bijvoorbeeld werkloos thuis (83.000 in 2022!), degenen die werken doen dat maar zelden full time en op hun niveau. Zo wordt veel talent niet benut natuurlijk. Bovendien hebben neurodivergente mensen eigenschappen die hoognodig zijn op de arbeidsmarkt: grote focus en oog voor details, enorme creativiteit of een buitengewoon inlevingsvermogen. Er wordt daarom ook soms specifiek op geworven. Het risico is dat van neurodivergente medewerkers dan wel superkrachten wordt verwacht, waardoor de druk op hen flink wordt opgevoerd. Schepers relativeert dit daarom: het zijn ook gewoon feilbare mensen.
Open of niet?
‘It takes one to know one’, schrijft Schepers. Ze is open over haar neurodivergentie en haar ervaringen. Ze benadrukt het belang van rolmodellen: schaamte en angst spelen vaak een rol als mensen er niet voor uit durven te komen. Maar vaak weten mensen niet wat er met hen aan de hand is, zeker niet de generaties die opgegroeid zijn in een tijd waarin nog maar heel weinig bekend was over ons brein. Vaak zijn neurodiversen in hun jeugd gepest om hun ‘afwijking’, wat ook nu op hun werk effecten kan hebben. Een label kan helpen om jezelf te begrijpen, maar kan ook heel beperkend zijn. En waar komen al die labels eigenlijk ineens vandaan? Ook daar gaat Schepers op in: de wereld is snel veranderd. Er zijn veel meer prikkels, we werken steeds meer samen, er wordt steeds meer (en vaak onnodig) vergaderd, er zijn steeds meer procedures en regels… en daar moet je maar mee om kunnen gaan!
En… beviel’t?
Op een kastdeur in mijn ouderlijk huis hing een poster met de tekst: ‘Ooit een normaal mens ontmoet? En…, beviel’t?’ Ik moest hier tijdens het lezen van Als alle breinen werken vaak aan denken. Schepers geeft inzicht in veelvoorkomende vormen van neurodiversiteit en de impact op individueel en op teamniveau. Met veel feiten, werkvormen, een energiedashboard en een breinhandleiding. Voor wie neurodivergent is of ermee te maken heeft, maar eigenlijk voor iedereen. Want al hoor je bij de 80% ‘gewone’ mensen, iedereen kan zichzelf beter leren begrijpen door dit boek. Dat hoeft niet per se met een label, maar door te snappen wat jij nodig hebt om goed te kunnen functioneren en dat bespreekbaar te maken. Want… ooit een normaal mens ontmoet?
Over Liesbeth Tettero
Liesbeth Tettero is trainer en coach in het openbaar bestuur (www.publice.nl) en van ambitieuze vrouwen (www.feministerie.nl).
