Aandacht

In de huidige tijd van voortdurende afleiding is Aandacht een schaars goed geworden. We staan continu bloot aan een bombardement van informatie. Vooral jonge mensen kijken voortdurend op hun smartphone om te weten of ze nog e-mails, sms’jes, foto’s, filmpjes en whatsapps hebben ontvangen. Online communiceren is een tweede natuur van generatie Y. Deze groep jongeren is opgegroeid tijdens de opkomst van het internet.

Er wordt inmiddels al gewaarschuwd voor infobesitas, maar de Y-generatie is hier wel tegen opgewassen: multitasken is haar tweede natuur. Maar het zal geen verbazing wekken wat dit multitasken voor studenten van de Y-generatie betekent: hoe meer ze afdwalen, hoe minder focus hoe slechter uiteindelijk hun begrip voor de materie die ze moeten beheersen. En wat alle leerkrachten veruit op de eerste plaats aan hun leerlingen vragen is aandacht. De opmerkingen ‘let eens op’, ‘zit stil’, ‘kan het wat rustiger aan’, ‘ik wil dat iedereen zwijgt’… zijn allemaal vragen om aandacht. En terecht, want iedereen beseft dat aandacht een absolute voorwaarde is om te leren en te begrijpen.

Ook voor zijn nieuwste boek heeft Daniel Goleman weer vele wetenschappelijke bronnen geraadpleegd om zijn gedachtegoed te onderbouwen. Goleman combineert recent psychologisch en neurologisch onderzoek aan de nieuwste inzichten op het gebied van beslissen, mindfulness en communicatie. Het resultaat is een boeiend verhaal dat praktische hulp biedt om bewuster te worden van onze emoties en oordelen, zodat we beter en efficiënter leren omgaan met alle informatie en prikkels om ons heen.

Volgens Goleman werkt aandacht eigenlijk als een ‘spier’ die trainbaar is. Bij slecht gebruik verslapt de ‘aandachtspier’, bij goed gebruik wordt hij juist sterker. Je kunt de ‘aandachtspier’ trainen met focusoefeningen. Denk bijvoorbeeld aan mindfulness: focus naar binnen, focus naar buiten en focus op het overige. Focus naar binnen richt zich op intuïtie en het vermogen om gevoelens en gedachtes af te stemmen op onze besluitvorming. Focus naar buiten richt zich op empathie en vereenvoudigt contacten met mensen om ons heen. Focus op het overige stelt ons in staat inzicht in de wereld in het groot te krijgen.

Een uitgebalanceerd leven vraagt van ons dat we ze alledrie onder de knie hebben. En zeker leiders en managers die resultaten willen behalen moeten over de drie vormen van focus beschikken. In het eerste deel van zijn boek behandelt de auteur de anatomie van aandacht en gaat uitgebreid in op de verschillende neurale circuits in ons brein.

Volgens Goleman bevatten onze hersenen twee semionafhankelijke, grotendeels gescheiden systemen. De lagere delen van de hersenen noemt hij ‘bottum-up’-hersenen en de hogere delen ‘top-down’-hersenen. Onze ‘bottum-up’ hersenen doen aan multitasken en opereren heel erg snel. Zij beoordelen voortdurend allerlei signalen of impulsen die onze zintuigen waarnemen van buitenaf. ‘Bottum-up’ hersenen zijn eigenlijk de ‘afleiders’ die ervoor zorgen dat onze gedachten steeds weer afdwalen. De ‘top-down’-hersenen reageren veel langzamer. Zij zijn de zetel van zelfbeheersing en belangrijk om onze aandacht aan te scherpen voor een onderwerp, thema of probleem. Wanneer de aandacht vastgehouden moet worden en optimale focus nodig is, moeten onze ‘top-down’- hersenen de capriolen van onze ‘bottum-up’- hersenen goed in bedwang houden.

Goleman illustreert dit in ‘Aandacht’ met vele prikkelende voorbeelden hoe bewuster om te gaan is met onze emoties en oordelen. ‘Het één na laatste hoofdstuk van ‘Aandacht’ gaat over de geconcentreerde leider en is mijns inziens het meeste praktische voor leiders en managers.

Volgens Goleman leidt gebrek aan focus tot slecht leiderschap. Tekenen van wat wel een ‘organisatorische aandachtsstoornis’ is te noemen, zijn onevenwichtige beslissingen op basis van gebrekkige informatie, gebrek aan tijd voor bespiegeling, problemen bij het genereren van aandacht op de markt en een onvermogen om zich te concentreren op de dingen die er werkelijk toe doen.

Empathie in al zijn verschijningsvormen, van gewoon luisteren tot het herkennen van de invloedslijnen in een organisatie, komt in onderzoeken naar leiderschapscompetenties steeds vaker voor. Niet-academische vaardigheden als empathie wegen zelfs zwaarder bij het beoordelen of iemand een goede leider of manager is dan zuiver cognitieve talenten. Wat verkoudheid voor de gezondheid is, is slecht luisteren voor leiderschap.

Leiderschapsdeskundige Warren Bennis spreekt van ‘top-opmerkers’ als hij het heeft over degenen die voor elke situatie het juiste soort aandacht hebben en die altijd een – soms zelfs aanstekelijke – belangstelling hebben voor wat er op dat moment gaande is. Heel goede luisteraars zijn ‘top-opmerkers’. Ten slotte, wat te doen met de kracht van aandacht? Daniel Goleman’s nieuwste boek ‘Aandacht’ geeft hierop een inspirerend antwoord. Lezen en dus vooral……toepassen!