We lopen onder de hoge toegangspoort door en kijken naar het opschrift boven de tempel: 'Gnoti seauton', of: 'Ken uzelve.' 'Ken u zelve!': een opdracht uit 560 voor Christus, een appèl van vijf en twintig eeuwen geleden en nog steeds actueel.
Zelfkennis wordt wel de ware kennis genoemd. Zo meende Augustinus dat de mens slechts door zelfkennis God kon kennen, en wees Calvijn erop dat de ware wijsheid zowel godskennis als zelfkennis bevatte. Maar: Kunnen we onszelf eigenlijk wel kennen? Zelfkennis komt aan de orde bij vragen als: 'Welke baan past bij mij?' en 'Ben ik daar wel bekwaam voor?'
Ton Rijkers voert ons in 'Succesvol werken aan je competenties' naar afgeleide vragen als 'Hoe competent ben je? Hoe competent kun je worden? Wat zijn daarbij je mogelijkheden en grenzen?' De 19e eeuwse dichter De Genestet wist er wel raad mee. Het zijn niet zozeer onze deugden maar juist onze ondeugden die we moeten kennen!
In zijn 'Lekedichtje no. 58' gewijd 'Aan een Hollandschen Knaap' waarschuwt de predikant de jongeling die het beroep van dominee begeert: Jongen, reeds met tintlend oog Ziet gij smachtend op, Naar dien preekstoel, steil en hoog, Uwer wenschen top? Weet het: Eerzucht, IJdelheid Lokte al meer dan een, Dikwijls werd de fout beschreid! Naar dien preekstoel heen. Nu, keer tot uzelf eens in, Kleine Samuel: Vrome zin of ijdle zin, Dat drijft u toch wel?
Ton Rijkers heeft een werkboek geschreven. Want zelfkennis ontstaat niet tijdens een boswandeling of een wandeling langs het strand, of lekker dronken worden met oude dienstgabbers in de kroeg. Nee, zelfkennis is het resultaat van hard en vooral methodisch werken.
Zo moet je actief met vragenlijsten en meetinstrumenten aan de slag om te bepalen wat je competenties, je ambities en je interessen zijn. Je prestaties en je werkstijlen, je gedragseigenschappen en je teamcompetenties, je functiecompetenties en je sturingscompetenties, en vergeet vooral niet je feedbackcompetenties. Ook zul je je leercompetenties moeten bepalen en je grenzen en uitdagingen dienen te onderzoeken.
Maar aan het eind van deze helletocht is daar een prachtig competentieprofiel - als in Dantes Goddelijke Komedie, de Louteringsberg en uiteindelijk de Hemelen. In 100 liederen beschrijft Dante zijn barre en angstige tocht. Maar hij is daarbij niet alleen. Als begeleiders heeft hij bij zich de dichter Vergilius, zijn geliefde Beatrice en de mysticus Bernard van Clairvaux.
Ook Ton Rijkers laat de lezer bij zijn tocht naar succesvolle competenties niet alleen. De lezer wordt vergezeld door Frank, een personeelsmedewerker die voorgaat in het invullen van de verschillende profielen. Het zal wel aan mij liggen, maar in de loop van het boek begon ik een beetje een hekel aan die Frank krijgen. Waar ik het allemaal niet meer weet, weet Frank het heel goed. Hij heeft een visie op zijn leven, een persoonlijke mission statement: 'Ik wil mij door studie, werk en andere activiteiten in dienst stellen van de mens in de werksituatie. Ik wil me met al mijn beschikbare mogelijkheden richten op degenen die in hun positie of leidinggevende functie invloed uitoefenen op de verbetering van het welzijn en de welvaart - lichamelijk, economisch en geestelijk - van de werkende mens.'
Maar gelukkig zijn er dan de geruststellende woorden van Ton Rijkers: 'Misschien lukt het je niet om 1-2-3 je eigen visie te formuleren. Laat die dan liggen en ga gewoon verder met hoofdstuk 5.' IJverig alles ingevuld, maar wat nu?
Gaandeweg werkend door het boek van Ton Rijkers ontstond bij mij de vraag: Als je dit nu allemaal invult en je de opsomming, rijtjes en scores tot je laat doordringen, wat moet je dan daarmee? Dan weet je toch je competentieprofiel, zou Rijkers zeggen, en dat is niet mis.
Maar Ton, wat doe ik daar dan mee? Frank heeft gesolliciteerd en is aangenomen op die leuke functie van 'Teammanager Competentie- & Loopbaanontwikkeling'. Maar ik sta er nu alleen voor, met een goed gevulde ordner in de hand. Ik hoor dat op hogescholen studenten bezig zijn om hun 'competentieportfolio' te vullen. Dus toch een ordner, Ton, een map met papier, afgevinkt door een ijverige docent?
Ton Rijkers heeft meerdere boeken geschreven, ze staan vermeld in de literatuurlijst. Graag zou ik hem willen aanzetten nog eenmaal de pen op te nemen voor het schrijven van een volgend werk, namelijk hoe competenties vorm krijgen in het HRM-beleid van een onderneming. Dat is toch niet te veel gevraagd?
