De verfrissende smaak van zure appels - 'Juist nu een nuttig boek'

Nee, De verfrissende smaak van zure appels van Mathilde Maas Kuper is geen kookboek! De ondertitel van dit opvallend roze-groene boek met de opvallende titel, is: Pijnmanagement - onmisbaar voor succesvol leiderschap. En ook dat ‘pijnmanagement' is opvallend, deze term hoorde ik nog niet eerder in relatie tot management.

Als manager moet je soms slechtnieuwsgesprekken voeren, pittige feedback geven, onpopulaire besluiten nemen, mensen ontslaan of demoten. Dat levert pijn op. Voor jou, maar ook voor je mensen en dus ook voor de organisatie, als een verzameling van mensen. En voor je opvolger, die geconfronteerd wordt met oude pijn.

Die pijn moet gemanaged worden. Polderen en pamperen is géén pijnmanagement, maar pijnvermijding. Met de botte bijl hakken óók. En daar schiet je niets mee op. Pijn stuurt gedrag, en dat gedrag heeft een negatieve invloed op innovatie, veranderkracht en besluitvaardigheid, aldus Maas Kuper. Zij ontwikkelde een methode om de pijn om te zetten in resultaat. Om de vitaminen uit de appel te halen.

Pijnmanagement
Het boek begint met twee algemene hoofdstukken die ‘pijn' wat context geven. Er wordt uitgelegd dat we tegenwoordig steeds meer pijn kunnen vermijden, wat al begint als baby, met de Pampers in plaats van de natte, koude luiers van vroeger. We vermijden de pijnkant en zoeken de fijnkant van het leven.

Maar: organisatiepijn als gevolg van verandering kunnen we beter niet vermijden, want het is nodig om doelen te halen, de concurrentie voor te blijven. Echter, andere organisatiepijnen, door bijvoorbeeld onveiligheid of gebrek aan autonomie, zorgen ervoor dat er minder incasseringsvermogen is voor de broodnodige verandering.

Pijn is een combinatie van oorzaak (de pijnprikkel) en gevolg (de emoties). De pijnprikkel is onder te verdelen in verlies van iets (echt of ingebeeld) en onvervuld verlangen (ook echt of ingebeeld). Dit is de ‘taal' die we gebruiken bij pijnmanagement.

5 stappen
Daarna volgt een stappenplan voor het pijnmanagement, dat uitgebreid met voorbeelden wordt behandeld en waar 3 cases als een rode draad doorheen lopen.
- Observeren - welke pijnen zie ik, uit het verleden, het nu of in de toekomst, en bij wie, op welk niveau?
- Entameren - op tafel leggen, het gesprek erover aangaan.
- Ontrafelen - de pijn splitsen in zaken die je wel en niet kunt veranderen, in zaken die je moet of bewust wilt accepteren en zaken waarop je actie kunt ondernemen.
- Regisseren - het ontwerpen van interventies.
- Realiseren - het uitvoeren van die interventies en zelf of met je organisatie in beweging komen.

Nuttig
Juist in deze tijd is dit een nuttig boek: pijnlijke veranderingen in organisaties zijn meer dan ooit nodig door de druk op de continuïteit door de Corona-pandemie. En als er dan ook nog vermijdbare of oude pijn in je organisatie zit (en waar zit dat niet?), heb je als leidinggevende heel wat te doen. Ik vind het origineel om de ellende in organisaties gewoon als ‘pijn' aan te duiden. Want zo voelt het voor medewerkers vaak wel.

Je krijgt veel tools om de ‘pijn' in je organisatie aan te pakken en te zorgen voor beweging. Niet alleen de pijn-taal, maar ook een serie vragen die je kunt stellen om duidelijk te krijgen waar precies de pijn zit, en wat voorbeelden van interventies voor zowel acceptatie als actie. Mij sprak met name het onderdeel acceptatie aan, als separate stap die ook aandacht moet krijgen. ‘Het is nu eenmaal zo' is niet voldoende om die acceptatie te krijgen, daar gaat een heel proces aan vooraf. Iets meer interventies voor acceptatie zou nóg nuttiger geweest zijn.

Uitvoering
Maas Kuper heeft een prettige schrijfstijl met weinig jargon en veel voorbeelden en metaforen. De structuur van het boek is goed, hoewel sommige thema's minder vaak terugkomen dan andere. Het theoretisch model in gekleurde kaders steeds herhalen is goed, zo blijft het beter hangen. Toch vond ik dat in dit boek soms te veel herhaald werd, werd het bijna vervelend.

Er is een fijne literatuurlijst opgenomen, en ik herkende ook een concept van Covey (de cirkel van invloed) in de methode. De gebruikte voorbeelden en cases vond ik wat minder, wat abstract en soms was het moeilijk om de relatie met de betreffende theorie te leggen.

Het boek is mooi uitgevoerd met een appeltjesgroene steunkleur, verschillende soorten kaders en toepasselijke quotes die worden aangegeven met appeltjes die naarmate het boek vordert, worden opgegeten totdat er slechts klokhuizen overblijven. Leuk!

Het is een tijdloos onderwerp, verandermanagement, en de aangedragen methode is ook tijdloos. Van De verfrissende smaak van zure appels ga je nog lang plezier hebben.