De boodschap van Brooks is dat mensen vaak bezig zijn met de eerste berg te beklimmen. Dat doen we doorgaans als professional. Het is een berg van ‘ik': ik die met mijn kennis en met mijn carrière bezig is. Het is een berg die we nodig hebben en ook niet slecht is maar tegelijkertijd ook de vraag oproept: Is dit het nou? Want mensen komen op een bepaald moment in een dal terecht; het leven is immers geen steile lineaire beklimming. In het dal komen ze in opstand tegen hun eigen ego en beginnen ze zichzelf vragen te stellen en te reflecteren op wie ze zijn en wat ze willen. Brooks zegt daarover dat mensen bij de eerste berg gewend kunnen raken aan dingen die hen gelukkig maken, maar tegelijkertijd veravgen die dingen. Hun betekenis neemt af. ‘Identiteit' is een belangrijk begrip in het boek. Bij de eerste berg wordt de identiteit van de persoon vooral bepaald door het motto: 'Ik ben wat de wereld zegt dat ik ben'.
De tweede berg is gericht op de ander. Het is de overgang van ik naar wij. We herkennen hier Covey's fase van ‘Onafhankelijk' naar ‘Wederzijds afhankelijk' uit diens bestseller De zeven eigenschappen van effectief leiderschap. Net zoals bij Covey ‘de reis' van afhankelijkheid naar onafhankelijkheid erbij hoort, stelt Brooks dat wie de tweede berg beklimt de eerste berg niet afwijst. Het is de reis erna.
Wat ik sterk aan dit boek vind, is de boodschap die Brooks in het laatste deel meegeeft. Hij vergelijkt de gemeenschap met die van decennia geleden (weliswaar in de VS, maar m.i. ook van toepassing op de Nederlandse situatie) en stelt dat er een hoge mate van veiligheid op straat was, omdat mensen elkaar in de gaten hielden. Maar door planologen kwam de gemeenschap onder druk te staan. Onder meer omdat zij wegen aanlegden. Inmiddels treffen we gemeenschappen aan waar mensen bij onraad hun huizen niet meer uit durven en er is sprake van sociaal isolement: schietpartijen en depressie en psychische problemen. Hij stelt dat systemen ‘depersonaliseren' en dat we de gemeenschap moeten herstellen. Maar tegelijkertijd stelt Brooks dat de gemeenschap onder vuur ligt omdat we zorg hebben uitbesteed en alles aan regels moet voldoen.
Wie ‘gemeenschap' vervangt voor ‘organisatie' ziet dat dezelfde redenering opgaat. Het management heeft een wereld geschapen die vooral gericht is op herhaalbaarheid. Maar we weten dat mensen niet hetzelfde zijn en ook dat ze hier geen betekenis en zingeving van krijgen. De vraag die Brooks zijn lezer voorlegt is: Hoe herstel je een gemeenschap of een organisatie? En het antwoord zal niet verrassen: Door op de tweede berg te gaan wonen en relaties op te bouwen.
Dat is natuurlijk een behoorlijke paradigmawisseling voor organisaties en hun mensen. Het vraagt van ze of ze zich ergens aan kunnen verbinden. Terwijl ik deze recensie schrijf is de tweede Corona-uitbraak een feit en zal de tweede berg nog moeilijker te beklimmen worden. Maar de eerste berg beklimmen, lees: ‘ieder voor zich', zal de huidige vraagstukken zeker niet oplossen. Brooks pleit ervoor dat mensen elkaar weer gaan ontmoeten. Bibliotheken zouden die rol kunnen vervullen, maar dat vereist lef en moed van bestuurders om daar niet op te bezuinigen.
De tweede berg leest als een roman. Het boek bevat geen zware theorieën, maar vooral mooie en kwetsbare anekdotes, onder andere van de auteur zelf. Brook liet zijn eigen huwelijk op de klippen lopen en kwam in een diep dal terecht. Wie een goed vervolg wil op Covey's zeven eigenschappen, kan goed terecht bij David Brooks' De tweede berg.
Drs. Peter de Roode is zelfstandig adviseur en trainer. Hij ondersteunt organisaties bij het invoeren van grootschalige veranderingen waarbij gedragsverandering centraal staat. Hij is auteur van de boeken Meegaan of dwarsliggen, Werkvormen voor managers en Leidinggeven kun je zelf. Samen met meerdere auteurs schreef hij onder red. van Rob van Es het boek Praktijkboek Veranderdiagnose en samen met Peter van den Boomschreef hij Theatervoorstellingen in organisaties. Naast zijn schrijfactiviteiten is hij spreker en organiseert hij trainingen en seminars over actuele managementthema's.
Over Peter de Roode
Drs. Peter de Roode is zelfstandig adviseur en trainer. Hij ondersteunt organisaties bij het invoeren van grootschalige veranderingen waarbij gedragsverandering centraal staat.
