De financiële wereld zag er negentig jaar geleden vanuit ons huidig perspectief tamelijk simpel uit. Er waren drie grootmachten, Engeland, Frankrijk en Amerika, en er was één net verslagen grootmacht, Duitsland. Het machtige Russische Rijk was door de communistische revolutie tijdelijk geen speler in het financiële spel. Lords of Finance (The bankers who broke the World) door Liaquat Ahamed is het verhaal van de vier centrale bankiers van deze landen. Zij bepaalden het beleid van hun overheden en daarmee de westerse wereld tussen 1918 en 1929. De Eerste Wereldoorlog had enorme consequenties voor de financiële positie van de westerse landen. Amerika was daar als winnaar uitgekomen. Duitsland was door de enorme oorlogsschuld overgeleverd aan de goodwill van de andere landen. Het onderliggende monetaire beleid en de euforie over de moderne tijd, had van de westerse economieën een enorme 'bubble' gemaakt. Die zeepbel liep vanaf 28 oktober 1929, Zwarte Maandag, leeg.
Verwend door moderne communicatie en mondiale oriëntatie zijn wij geneigd naar deze periode te beschouwen als volstrekt anders dan de huidige. Terecht maar niet helemaal: de Beurskrach van 1929 raakte in Amerika ook de kleine man omdat hij ook al vaak aandelen bezat (pensioenfondsen bestonden niet). De huizenprijzen waren sinds 1925 zeer sterk gestegen. Ook in 1929 was de economie al mondiaal: Wall Street trok geld uit de Duitse economie, en de instortende beurs haalde vervolgens alle lucht uit de Duitse economie. Gekoppeld aan de oorlogsschuld was het Duitsland dat economisch het hardst getroffen zou worden. Franse bankiers hebben de naoorlogse jaren gebruikt om enorme goudvoorraden in te slaan en zo overleefden zij redelijk zonder kleerscheuren de crisis.
The World is Curved is David Smick’s financiële antwoord op The World is Flat van Thomas Friedman. Smick analyseert het ontstaan, de groei en de risico’s van één mondiale financiële wereld. Een wereld waarin financiële wizzkids vrijwel ongecontroleerd hun gang konden gaan. Een wereld waarin de rol van de centrale banken, prominent aanwezig in 'Lords of Finance', is teruggevoerd tot een controlerende instantie. Elke financiële crisis de afgelopen jaren leidde tot scherpere toezichtsystemen. Elk systeem leidde tot nieuwe, slimmere en vooral onduidelijker constructies. Nu pas, nu de wizzkids hun hand overspeelt lijken te hebben, grijpen de centrale banken (en achterliggende overheden) hun kans en eisen vergaande invloed op.
De combinatie van het openstellen van de Amerikaanse financiële markt, hoogwaardige informatie & communicatietechnologie en het instorten van de Berlijnse Muur, zijn de katalysatoren geweest van de snel mondialiserende financiële markt. In die wereld is geen inzicht meer in de enorme kluwe aan afhankelijkheden. En zo kan het voorkomen dat de Nederlandse belastingbetaler opdraait voor de hypotheekschuld van huiseigenaren uit Florida. 'The World is curved' is een beangstigend en ontluisterend boek. Want Smick laat overtuigend zien dat de huidige crisis pas de eerste stap is in het ontrafelen van al die mondiaal vervlochten belangen.
Panic! (The Story of Modern Financial Insanity) van journalist Michael Lewis beschrijft op intense wijze de dagen, soms zelfs de uren, voor, tijdens en na een beurskrach, op basis van onderzoek en interviews. Lewis is befaamd geworden van zijn ooggetuigeverslag 'Liar’s Poker' van de Krach van maandag 19 oktober 1987. De afgelopen twintig jaar hebben hij en zijn collega’s meerdere paniekgolven van zeer dichtbij beleefd en geanalyseerd. Dit boek bevat een aantal artikelen gepubliceerd in kranten als The New York Times, Bloomberg News en Wall Street Journal. Een fraaie bundeling, want krantenartikelen zijn de meest directe manier om een paniekgolf te verslaan.
'Panic!' legt de wereld van beleggers en analisten, zeg maar Wall Street, genadeloos bloot. Na een periode van doorgeslagen koersen, enorme zelfverrijking (en die blijkt van alle tijden) en onmogelijke en ongecontroleerde risico’s breekt onvermijdelijk het moment van omslag aan. Naar beneden wel te verstaan. En dan gaat het hard zo weten ook wij inmiddels. Een boeiende bundel verhalen achter de neerwaartse cijfers.
Over Bertrand Weegenaar
Bertrand Weegenaar is als hogeschooldocent HBO-ICT werkzaam op Windesheim. Zijn voorliefde ligt bij de onderwerpen strategie, marketing, geschiedenis; biografieën en internet; e-business.
