Werkvonken naar wakkere gemeenschappen

De auteurs hebben hun intense betrokkenheid bij het vitaliseren van steden beschreven in hun eerdere boek ‘Werken aan de Wakkere Stad’ in 2015. Naast veel enthousiaste reacties kregen zij ook vaak de vraag: ‘Hoe doe je dat nou concreet, werken aan een wakkere stad?’ Daar bestaan natuurlijk geen traditionele stappenplannen voor. Maar de auteurs wilden wel aan iedereen, die als bestuurder, ambtenaar, professional of bewoner daadwerkelijk die vitalisering wil aanpakken, een aantal zo concreet mogelijke richtsnoeren en handelingsperspectieven aanreiken.

In dit boek worden vijftig van die concrete invalshoeken − hier werkvonken of algoritmes genoemd − beschreven. Een deel gaat over vitalisering van jezelf, een deel beschrijft stappen voor professionals en bewoners op straat, en het laatste deel is geschreven voor leidinggevenden en bestuurders.

Het creëren van vitale gemeenschappen in buurten en wijken is niet alleen maar een leuke hobby of een werkwijze die mooi past bij de huidige beleidskaders. Het bouwen aan betrokkenheid en collectieve zelfsturing gebeurt voor de auteurs altijd tegen de achtergrond
van grotere maatschappelijke opgaven. Het ontwikkelen van de leefbaarheid in de wijken van vandaag is altijd bedoeld om daarmee ervaring op te doen voor de grotere maatschappelijke uitdagingen van deze tijd: ons energiegebruik, onze klimaatbeïnvloeding, onze voedselproductie, de toenemende afvalberg, de migratiestromen van vluchtelingen op drift, de toenemende grip van de onderwereld op de bovenwereld, enzovoort. Die macroproblemen vragen om een internationale aanpak, maar dat gaat langzaam en is niet genoeg.

Er is ook een beweging van onderop nodig om in de microstructuren van leefgemeenschappen een sprankelende atmosfeer te ontwikkelen om samen oog te krijgen voor de vragen die ons allen raken. Wakkere gemeenschappen zijn leerscholen voor solidariteit. Daar kunnen we vandaag oefenen in onderlinge verbondenheid en in het omgaan met meervoudigheid, die nodig zijn om een betere wereld voor onze kinderen na te laten.

Wilco Berenschot, wijkagent in Rotterdam: 'Ik vind het een prachtig werk, mijn hart gaat er sneller van kloppen. De algoritmes zijn heel herkenbaar in de praktijk van de wijkagent. Deze politieagent moet namelijk in de stad als een soort hacker, vol passie, vanuit zijn intrinsieke motivatie, de balans zoeken tussen de systeem- en leefwereld, tussen het publiek domein en de persoonlijke interactie. En bewoners en professionals wakker maken, zoals het in het boek mooi wordt omschreven, is echt een kunst. Daarmee kun je, zoals Jan Bommerez in zijn gelijknamige boek mooi omschrijft, ‘een rups leren vliegen’. Daarvoor moet je de omstandigheden in de wijk creëren – mensen verleiden en bewoners wakker maken –, zodat de rups inderdaad transformeert tot een wakkere wijkvlinder. Het boek van Frans Verhaaren en Jan van Ginkel laat de chaos van deze tijd indringend doorleven en herkennen, en geeft met al zijn algoritmes, de energie die nodig is om te werken aan een duurzame samenleving. Een mooi pad om te volgen.'

Frans Verhaaren was organisatieadviseur. Nu neemt hij als betrokken burger zelf initiatieven om gemeenschappen weer vitaal te maken. Hij doet dat samen met enkele collega’s in het netwerk StreamLinks.

Jan van Ginkel is momenteel is concerndirecteur en loco-provinciesecretaris van de provincie Zuid-Holland. Hij is zeer betrokken op sociale innovaties.