De psychologie is een raar vakgebied. Vrijwel iedereen vindt het interessant - vraag maar eens rond op een feestje. Maar bijna niemand kan duidelijk vertellen wat het precies is. Is het alleen maar wetenschap? Gaat het vooral over voorspellen van gedrag? Of hoort het thuis in de GGZ?
Duidelijkheid
Thijs Launspach is psycholoog. Je mag verwachten dat hij meer over dit onderwerp weet dan je op feestjes bespreekt. Hij is ook schrijver. Dat is handig, want hij heeft opgeschreven wat hij weet over psychologie. Gewoon, om wat duidelijkheid te geven over zijn vakgebied. Alles wat je wilde weten maar nooit durfde te vragen. Het resultaat is een bonte verzameling: Hij geeft een overzicht van deelgebieden, schrijft over geschiedenis, beschrijft belangrijke studies én geeft een kijkje in zijn eigen gedachtenleven. We doen allemaal maar wat is een goed geschreven boek dat verder gaat dan snel scoren met ‘de nieuwste wetenschappelijke inzichten’.
Beperkte kennis
Volgens Launspach zijn die inzichten er wel en is wetenschap ook belangrijk. We hebben zeker iets aan kennis. Maar de kennis die we hebben is beperkt, dus relativeren is een must. Het is kenmerkend voor de zienswijze van Launspach: hij wil er allemaal niet te definitief over doen.
Hij illustreert de veranderingen in de psychologie door de geschiedenis ervan te schetsen. Hij legt uit welke ideeën bij de grote namen horen en waarom ze zoveel invloed hebben. Freud, Jung, Pavlov, Kahneman- ze komen allemaal voorbij.
Een beknopte geschiedenis heb ik eerder gezien in Het ACT basisboek van Gijs Jansen. Het verschil zit in het perspectief: Jansen beschrijft historische voorgangers die hebben geleid naar ACT. Hij richt zich op het therapeutische gebied van psychologie. Launspach schrijft over meerdere gebieden en heeft daarbij een meer onafhankelijke, constaterende positie.
Psychologie is een blik
Over die ‘meerdere gebieden’: de psychologie is inmiddels uitgegroeid tot een bijna niet te duiden verzameling van wetenschap, werkveld en werkwijze. Launspach zegt daarover: ‘Maar bovenal is de psychologie voor mij een blik. Een soort bril waarmee je naar de wereld kunt kijken, die je verleidt om de belevingswereld van mensen te begrijpen’. We doen allemaal maar wat, en het is interessant om er achter te komen waarom. Al zullen we daar volgens hem nooit helemaal achter komen.
Persoonlijkheid
Hoewel ik het hele boek interessant vind, ga ik specifiek in op hoofdstukken 6 en 9. Die gaan over persoonlijkheid en positieve psychologie. Dit is waar Launspach onderscheidend is.
Hij schrijft in hoofdstuk 6 over de eeuwenoude wens mensen te categoriseren. Om vanuit bepaalde kenmerken te kunnen verklaren waarom iemand iets doet. En liever nog, te voorspellen wat iemand met die persoonlijkheid zal gaan doen. Die bepaalde kenmerken zijn per theorie anders gesorteerd, van de oudgriekse humorenleer tot Rorschach en DISC. Het onderscheidende van dit hoofdstuk zit in de combi van waarderen en relativeren. Launspach is open over zijn liefde voor persoonlijkheidspsychologie. Tegelijk erkent hij de beperkingen en gevaren van al te simpele modellen. Hij verklaart liever dan hij voorspelt en gaat ook hier niet af op een absolute waarheid.
Positieve psychologie
Een vergelijkbare balans zie ik in hoofdstuk 9, over positieve psychologie. Op een aansprekend-grappige manier veegt Launspach alle ‘denk jezelf sterk’ informatie van tafel. Positief denken maakt depressief, meer geld is niet meer geluk en een droombaan is ook niet alles. Ook in dit hoofdstuk ziet hij de waarde van invloeden die dieper gaan. Geluk en tevredenheid komen door gezond leven, samenzijn en acceptatie.
In de andere hoofdstukken schrijft Launspach over andere deelgebieden, zoals psychopathologie, sociale psychologie, hersenwetenschap en toepassingen binnen de economie.
Toekomst
In het laatste hoofdstuk maakt hij een bruggetje van de laatste ontwikkelingen naar mogelijkheden in de toekomst. Die ontwikkelingen zijn bijvoorbeeld onderzoek naar psychedelica. Een onderwerp dat ook naar voren komt in het boek Beter leren kijken. Auteur Stefan van der Stigchel maakt me nieuwsgierig naar het gebruik ervan. Ook hier heeft Launspach een minder wervende beschrijving. Hij is vol van nieuwsgierigheid, maar dan over de invloed op zijn geliefde vakgebied. Hij denkt dat de toekomst minstens zo vreemd zal zijn als de geschiedenis van de psychologie, waarschijnlijk nog vreemder. Welke ontwikkelingen in de toekomst staan te gebeuren laat Launspach bewust open in We doen allemaal maar wat. Met de psychologie kan het alle kanten op, je weet het maar nooit.
Over Hans de Witte-van Mierle
Hans de Witte - van Mierle is adviseur, projectmanager en trainer. Hij werkt in het sociaal domein, met als specialisaties participatie, gedragsverandering, brede samenwerking en transitietrajecten.
