Morele dilemma’s in de boardroom - Hersengymnastiek bij ingewikkelde beslissingen

Hoogleraar Corporate Governance Mijntje Lückerath-Rovers besloot om ook psychologie te gaan studeren om in de hoofden van de beslissers te kruipen. Haar masterscriptie leidde tot het boek Morele dilemma's in de boardroom. Het is geen wetenschappelijke publicatie, maar staat toch garant voor een flinke portie hersengymnastiek.

Stevige theoretische basis

Verwacht geen handboek dat uitsluitsel biedt bij ingewikkelde kwesties: zo doe je het goed en zo doe je het fout. Het gaat de auteur meer om de manier waarop een besluit tot stand komt, dan om het uiteindelijke besluit zelf. Ze presenteert afwegingen op de morele weegschaal, liever dan aan de hand van een moreel kompas dat maar één kant op wijst. Het boek bestaat uit een deel met een stevige theoretische basis, waarin Lückerath je meeneemt in theorieën en modellen over morele besluitvorming vanuit psychologisch perspectief. Ze besteedt onder andere aandacht aan het risico van bias, onbewuste vooroordelen bij besluitvorming. Interessant vond ik wat uit onderzoeken blijkt over het verband tussen gender en morele besluitvorming. Vrouwen vertonen meer ethisch gedrag en hebben hogere ethische normen in de zakelijke context. En ze haken af als hun normen moeten worden opgeofferd voor geld en status, mannen niet. Vrouwen zijn geneigd om dilemma’s met meer oog voor empathie op te lossen dan mannen, waar de ratio vaker wint. En vrouwen richten zich meer op maatschappelijk verantwoord ondernemen dan mannen, met oog voor alle stakeholders in plaats van alleen de shareholders. Meer vrouwen in de boardroom betekent een betere sociale reputatie voor bedrijven!

Overwegingen op de weegschaal

De theorie komt tot leven in elf actuele casussen. Stuk voor stuk kwesties waarover veel gedoe is ontstaan in de publieke opinie. Bij iedere casus heeft Lückerath met een helder kwadrant aangegeven welke overwegingen een rol speelden bij de besluitvorming. Dat zijn utilitaristische overwegingen, geredeneerd vanuit de positieve en de negatieve gevolgen van een keuze, en deontologische overwegingen: positieve en negatieve gevolgen van een keuze die gebaseerd is op normen. Een voorbeeld uit het boek: kon Ajax had Overmars in dienst houden? Positief gevolg zouden gelukkige supporters geweest zijn, blij vanwege goede voetbalresultaten. Een negatief gevolg was reputatieschade in de rest van het land. Moreel was het voordeel geweest dat de club loyaal aan hem was geweest, en het nadeel dat die loyaliteit niet voor de vrouwen gold en dat de integriteit van de club in het geding zou komen. Kortom: er lag van alles op de weegschaal. Bij iedere casus noemt Lückerath overigens ook de kernwaarden van de bedrijven in kwestie, een toetssteen waar iedereen ze toch aan zou moeten mogen houden vanuit de deontologische afwegingen.

Nette vent

‘Iedere nette vent in deze samenleving die bestuurder of commissaris is, weet precies wat wel of niet fatsoenlijk is. Daar heb je geen dik boek voor nodig.’ Met dit citaat van Huub Willems, voormalig voorzitter van de Ondernemingskamer, maakt Lückerath in haar boek twee dingen duidelijk. Dat nette venten dat wel kunnen weten, maar dat met meer vrouwen in de top de morele besluitvorming aantoonbaar verbetert. En, de hoofdmoot van het boek: dat dit standpunt echt niet vol te houden is. Twijfel je of het echt zo ingewikkeld is? Duik dan maar eens in de dilemma’s die Lückerath in haar onderzoek gebruikte, ze staan in het boek.