Je ziet het vaker: organisatieadviseurs, coaches en trainers die een min of meer unieke methode of aanpak hebben ontdekt. Ze hanteren die aanpak al een tijdje, de reacties zijn positief. Tijd voor een boek, om de principes inzichtelijk te maken en meer mensen te bereiken met de aanpak.
Ongebruikelijk
Dit traject heeft ook Juditha Melssen doorlopen. Ze is zowel coach, trainer als adviseur en haar aanpak kan je best onderscheidend noemen: ze werkt vanuit theatervaardigheden. Dat zit al in de titel: Wat acteurs weten en leiders vergeten. Het gaat over kennis die bij een beroepsgroep aanwezig is, maar zowel de kennis als de groep zijn niet erg bekend in managementland. Ik ben het met Melssen eens dat een andere, ongebruikelijke kijk verfrissing in denken kan brengen en doorbraak in vastgelopen situaties kan geven. Dat ongebruikelijke doet me denken aan de boeken van Danielle Braun, die organisaties vanuit de antropologie benadert.
Mooi boek
Voor de look & feel van het boek is flink uitgepakt. Het is een gebonden hardcover met leeslint, de titel in goudfolie letters op de kaft. Op de achterkant vinden we, naast de flaptekst, een foto van een stralende Melssen. Het papier is redelijk dik, mat en cremekleurig, afgewisseld met donkerblauwe bladzijden. De letterkleur is zwart; kopjes en voetteksten zijn blauw.
Opbouw
Melssen neemt de lezer mee langs aandachtspunten en principes van acteren. In elk hoofdstuk verkent ze een thema uit de podiumkunst, zoals intuïtie, stem, lichaamstaal en ruimte. De hoofdstukken hebben paragrafen van anderhalf tot twee bladzijden. Als afsluiters staan vragen voor dieper begrip, gevolgd door opdrachten en experimenten. Verspreid in het boek zijn vijf interludes met verschillende onderwerpen.
De vragen aan het eind van elk hoofdstuk ervaar ik als sterk. Ze zetten mij op treffende wijze stil bij de verbinding tussen gedrag en gevoel. De vragen helpen gedrag te beleven als zichtbare uitingen met oorzaak en gevolg.
Fysiek
Handelen in organisatiesetting wordt wel eens acteren genoemd. Het lijkt daarom logisch aandacht te geven aan acteursvaardigheden. In het boek staan individuen centraal, want zelfs als ze teams vormen gaat het om werken aan ieders eigen aanwezigheid en interpretatie.
Dat individu is geen filosofisch concept, Melssen benadrukt dat de fysieke aanwezigheid een mens maakt. Ik heb een lichaam, dus ik ben. Het is vanuit het fysieke dat gevoel, interactie en begrip zich vormen en kunnen worden omgebogen. Hoewel de onderwerpen in het boek verschillend zijn, komen ze steeds terug op het fysieke. Ruimtegebruik is een mooi voorbeeld uit het boek: de indeling van kantoorpanden, de manier van aanwezig zijn in een kamer, het is aanwijsbaar en dus fysiek.
Intuïtief
De schrijfstijl ervaar ik als intuïtief. De tekst voelt persoonlijk, alsof Melssen ongedwongen praat over haar vak. Het intuïtieve maakt ook dat ik soms wat diepte mis. De tekst blijft dan voor mij steken op algemeenheden, ik kan moeilijk de verbinding maken met eigen situaties. Het intuïtieve roept na doorlezen een gemis op - ik mis het concrete en de onderbouwing. Een voorbeeld: de zin ‘De omgeving -buitenwereld , organisatiecultuur- geeft kaders aan stemgeluid’ is beperkt uitgelegd. Melssen spreekt de beleving aan door vragen te stellen vanuit het thema en bij de lezer als het ware de eigen concrete antwoorden te laten opkomen. Dat kan gevoelsbewijs geven, voor mij is er soms meer nodig dan dat. Onderzoeksresultaten, psychologische principes of causale voorbeelden.
Aandacht
Bij het lezen van dit boek dacht ik aan de vroege organisatiekunde, toen onderzoekers in de Hawthorne fabrieken de verlichting bijstelden om het effect op de productiviteit te bepalen. Elke bijstelling had een positief effect, het bleek de aandacht vanuit het onderzoek te zijn die het effect gaf. De voorbeelden in het boek van teams die oefeningen als helpend ervaren, geven eenzelfde gevoel. Zou een andere aanpak misschien hetzelfde gevoel bij deelnemers hebben gegeven? Over de duurzaamheid van de positieve effecten zou ik ook meer willen weten.
Het is een gevoelsmatig logische en soms best mooie aanname dat acteursvaardigheden doorslaggevend kunnen zijn in organisaties. Ik weet niet of dat zo is, en misschien is het niet belangrijk. Een frisse blik zoals deze is soms al genoeg.
Over Hans de Witte-van Mierle
Hans de Witte - van Mierle is adviseur, projectmanager en trainer. Hij werkt in het sociaal domein, met als specialisaties participatie, gedragsverandering, brede samenwerking en transitietrajecten.
