De toekomst getoetst

Immers, terecht merkt Homan op dat op basis van het businessplan strategische beslissingen worden genomen. De ontwikkeling van de organisatie is ermee gebaat dat ondernemingsplannen worden vervaardigd die bij gebruik nog verder verdiept, verrijkt en aangevuld kunnen worden.

Met andere woorden, een businessplan mag niet een onomkeerbaar (en strak) instrument zijn maar een (min of meer soepel) plan waarmee de resultaatgerichte manager in de praktijk beter uit de voeten kan. Daarom mogen plannen niet te zeer gebaseerd te zijn en blijven op aannames over de markt, concurrentie, maatschappelijke ontwikkelingen enz; het businessplan moet 'rekbaar' zijn. Voor wie belast is met het samenstellen van businessplannen vraagt dat een andere 'denkwijze', immers, meestal wordt het businessplan gezien als een kant-en-klaar instrument waarnaar nog nauwelijks wordt omgezien na implementatie.

Tegen deze achtergrond reikt Homan (in deel I van zijn boek) suggesties aan over de wijzen waarop het businessplan beoordeeld en geanalyseerd kan worden, in deel II komt hij tot de beoordeling van het plan op unit-niveau en in deel III komt beoordeling op concernniveau ter sprake. In deel IV bespreekt Homan conclusies en aanvullende maatregelen; deel V vormt het 'service-deel' (toolbox, appendices, literatuur en index). 'De Toekomst Getoetst' is vooral van belang voor grotere organisaties. Juist daar wordt nogal 'strak' aangekeken tegen het businessplan. Juist daar ook wordt het businessplan doorgaans als leidraad voor toekomstige ontwikkelingen gezien. Nog te weinig wordt het plan bekeken als een 'spoorboekje' waarbij de mogelijkheid moet openblijven de trein sneller of langzamer te laten rijden, of waarbij men de trein een ander spoor kan laten inslaan.

Homan heeft dus gelijk als hij zegt dat het businessplan een veel te strak instrument vormt. Hij geeft aan hoe de beleidsmakers kunnen 'ontsnappen' en op goede gronden andere beleidslijnen kunnen uitstippelen. Wie in de organisatie in staat is voor deze theorie een draagvlak te creëren, is ook in staat een soepelere organisatie te bewerkstelligen. En de voordelen daarvan liggen voor de hand. Binnen, en wellicht ook buiten bestaande kaders kan de concurrentie met meer succes worden bestreden en kan de organisatie minder dwangmatig tot ontwikkeling komen, ook op langere termijn. Ook dient het businessplan als spiegel van de organisatie; de beleidsmakers worden op de realiteit gewezen zodat bepaald kan worden dat de strategische ambitie niet te hoog gegrepen is of juist te laag is afgesteld. De kwaliteit (werkwijzen, producten, service, enzovoort) van het bedrijf neemt daarop toe terwijl de kwetsbaarheid aanzienlijk afneemt.

Het businessplan overeenkomstig de visie van Homan is dan een praktijkinstrument geworden dat elk 'gebied' binnen de organisatie 'dekt'. 'De toekomst getoetst' moet worden beschouwd als een naslagwerk, of een leerboek zo men wil. Terwijl hij zijn beoordelingsmethode stap voor stap uiteenzet, leert Homan de lezer tegelijkertijd een nieuwe visie te ontwikkelen. Maar hij doet dat niet dwingend en laat vooral ruimte voor eigen zienswijzen open. Immers, juist die boodschap overheerst: beoordeel op basis van 'actuele strategie' en laat het bedrijf niet leiden door vastgelegde kaders. De markt is 'grillig', er ontstaan trends, er kunnen zich 'nieuwe' doelgroepen aandienen, maar ook nieuwe risico's. Het businessplan van Homan biedt de managers de helpende hand de koers aan te passen. En vooral wordt geleerd de eigen ideeën kritisch tegen het licht te houden.

'De Toekomst Getoetst' zal vooral van belang zijn voor de unit- en projectmanagers binnen de organisatie. Maar terecht denkt Homan ook aan andere belanghebbenden. Zo rust op de leden van ondernemingsraden de taak om adviesaanvragen van het management te beoordelen. Het OR-lid dat in staat is het businessplan te beoordelen zoals dat Homan voor ogen staat, heeft een voorsprong en zal de dialoog met de directie beter aankunnen. En dat geldt ook voor financiële instellingen die zich moeten buigen over de financieringsplannen van de organisatie. Tenslotte zal dit boek bijdragen aan de vorming van studenten op terreinen als (bedrijfs)-organisatie, economie en accountancy.