Op werkdagen voor 23:00 besteld, morgen in huis Gratis verzending vanaf €20

Recensie

Integriteitsbeleid bij het Rijk

Het boek 'Integriteitsbeleid bij het Rijk' van Robert Vos en Hillie Beentjes is bedoeld als wegwijzer voor de moderne overheidsmanager. De auteurs werken bij het ministerie van Financiën en dragen daar hun steentje bij aan een integere overheid. Integriteit bij de overheid is een thema dat door de parlementaire enquête naar de bouwfraude weer in volle hevigheid op de agenda is geplaatst. Terecht stellen de auteurs dat een overheid die wetten en regels maakt en handhaaft en die regels zelf niet naleeft, ongeloofwaardig is voor haar burgers, met alle gevolgen van dien. De overheid moet een voorbeeld stellen. De auteurs stellen terecht dat de druk op de overheid om integer te zijn steeds groter wordt.

Joke Verplanke | 10 mei 2006

'Integriteitsbeleid bij het Rijk' is op het eerste hoofdstuk na vooral een naslagwerk. Het is een uitvoerig en gedegen boek dat een goed overzicht geeft over het thema integriteit en hoe je - als manager - kunt bijdragen aan een integere overheid.. Het geeft een goed beeld waar kwetsbaarheden en risico's kunnen zitten en hoe je daarmee om kunt gaan. Er wordt niet gekozen voor één invalshoek of oplossing. Het boek bevat veel (nuttige) opsommingen, schema's en lijstjes. Bijvoorbeeld de volgende opsomming: Kwetsbare situaties: - Contacten met derden - Belangenverstrengeling - Toegang tot waardevolle informatie en geldstromen - Gebruik van middelen van de organisatie - Ongewenste omgangsvormen Of deze: Kwetsbare functies: - innen - uitbesteden - uitkeren - verlenen - handhaven Dat alles maakt het boek niet gemakkelijk leesbaar, hoewel de stijl van schrijven praktisch en niet-ambtelijk is. Het begrip integriteit wordt heel uitgebreid en heel gedegen behandeld. Integriteit is volgens de auteurs een containerbegrip, dat wil zeggen dat er geen algemene definitie is, maar dat vele organisaties en individuen elk hun eigen definitie creëren en hanteren. Er is eigenlijk meer sprake van een gebied van integer handelen dat zich bevindt tussen de afwezigheid van fraude en corruptie tot en met de brede opvatting dat ook zorgvuldige omgaan met bedrijfsmiddelen en de wijze van omgaan met de medewerkers onderling (niet pesten, geen seksuele intimidatie) er onderdeel van uitmaken. Onkreukbaarheid en betrouwbaarheid en jezelf vrij voelen van verplichtingen zijn overal wel belangrijke elementen. Een mooie definitie vind ik die van Musschenga (geciteerd uit 'Integriteit. Over de eenheid en heelheid van de persoon') die stelt dat integriteit 'beproefd fatsoen' is. Integere mensen zijn fatsoenlijk, ook in moeilijke omstandigheden. Roestvrij staal roest niet, ook niet in 'moeilijke' omstandigheden. Het eerste hoofdstuk is het meest boeiende voor iedereen die zich bezighoudt met integriteit, bij de overheid of niet. De complexiteit, zeg maar de lastigheid van het onderwerp wordt daarin bijzonder goed geschetst. Het is geen kwestie van integer zijn of niet-integer zijn: integriteit is altijd contextafhankelijk, plaats en tijd gebonden, en ook een kwestie van persoonlijke ethiek, en dus persoonlijke afwegingen. Een voorbeeld. Een ambtenaar die informatie heeft die voor een familielid voordeel kan opleveren. Vertelt hij dit wel of niet? Moet hij dan ook die informatie aan ieder ander geven? De dilemma's, het grijze gebied, worden goed beschreven, evenals de verbinding met het gedrag in organisaties: hoe kun je asociaal gedrag tolereren als je betrouwbaar wilt overkomen? En denk aan de grote imagoschade, zelfs als gevolg van relatief kleine gevallen van niet-integer handelen. Belangrijk is de stelling van Vos en Beentjes dat het eigenlijk steeds onduidelijker en dus moeilijker wordt voor ambtenaren om integer te zijn. De samenleving wordt steeds complexer en steeds meer divers, en daardoor is het lastiger om het handelen van ambtenaren helemaal vast te leggen in regels. Er is meer vrije ruimte, dus worden individuele afwegingen van de individuele ambtenaar steeds belangrijker. Maar kan iedereen dat goed hanteren? Deze vraag zal overigens over voor het bedrijfsleven steeds meer aan de orde zijn in tijden van bonussen voor bestuurders, sideletters, enzovoort. De auteurs weten dus wat belangrijk is voor de overheid om te doen. Tegelijkertijd ontkomen ze zelf niet aan datgene waarvan ze zelf stellen dat het niet werkt: regelgeving! Ron Niessen stelt in het voorwoord terecht dat regels en gedragscode een beperkte waarde hebben. De voorstellen in het boek ademen toch bij voortduring regelzucht uit. Het is niet vreemd dat de auteurs die zelf bij de overheid werken, hier niet aan ontkomen. De hamvraag is of meer regelgeving bijdraagt aan een meer integere overheid. Ik ben daar niet optimistisch over. Denk aan het ISO-certificaat voor betonnen zwembanden: de manier van produceren is top, maar het product voldoet niet aan de eis dat ze iemand boven water houden. Te veel regels en procedures maken dat mensen zich aan procedures gaan houden en daar goed in worden: de paarse krokodil. Dat risico is voluit aanwezig in elke overheidsorganisatie. Een permanent discours met leidinggevenden en collega's over wat je als individu in welk geval wel en niet doet, werkt het beste, maar tegelijkertijd zit de overheidscultuur zo in elkaar dat dat niet zo snel zal gebeuren. Wat wel werkt, is af en toe de thermometer erin steken. Zusterministeries bezoeken met visitatiecommissies, of audits houden. In het boek wordt daar een apart, nuttig hoofdstuk aan gewijd: hoe onderzoek je wat, wie zitten in het onderzoeksteam, welke valkuilen zijn er? Een nuttig boek voor iedereen bij het Rijk die integriteit ter harte gaat. Ik ben echter wel benieuwd welke moderne overheidsmanager het boek op zijn of haar nachtkastje heeft liggen.

Over Joke Verplanke

Joke Verplanke, opgeleid als bioloog, is zelfstandig gevestigd als interim-manager, mediator en coach. Zij organiseert trainingen mediationvaardigheden voor managers en bezwaarbehandelaars. Neem contact met haar op via info@jokeverplanke.nl.

Deel dit artikel

Wat vond u van dit artikel?

0
0

Boek bij dit artikel

Populaire producten

    Personen

      Trefwoorden