In haar pleidooi de heersende norm van de apenrots onder leidinggevenden, maakt Koolhof duidelijk dat juist introverte leiders meer input krijgen van hun teamleden omdat ze meer ruimte krijgen om hun ideeën te delen en initiatieven te ontplooien. Waar extraverte leiders zich bedreigd voelen in hun autoriteit, vinden introverte leiders het juist fijn om vanuit de coulissen te leiden en het team zijn ruimte te laten nemen. Toch wordt in onze maatschappij introversie vaak gezien als een gebrek aan durf, intelligentie of interesse.
Introvert leiderschap is binnen de wetenschap ook nog relatief nieuw. Zo deed Eysenck er in de jaren ‘70 onderzoek naar en kwam erachter dat de hersenen van introverten gevoeliger zijn en daarom meer prikkels opnemen uit hun omgeving. Bij extraverten staan hun hersenen juist in een soort slaapstand, waardoor zij constant op zoek gaan naar prikkels om nieuwe energie te krijgen. Hun hersenen zijn minder gevoelig. Dat maakt ook dat – zoals Jung al constateerde – bij introverten de binnenwereld het uitgangspunt is en extraverten juist opladen in de buitenwereld. Door de definitie die Eysenck aan introversie gaf (niet hartelijk, niet enthousiast, gereserveerd en gesloten), werd de basis gelegd voor de misvatting dat introverten niet sociaal en het liefst altijd alleen zouden zijn.
Koolhof stelt echter dat introversie slechts een deel van de persoonlijkheid is. Nog sterker, ook introversie kent verschillende verschijningsvormen. Zo is de sociale introvert als een vis in het water in het gezelschap van goede vrienden, kleinschalige evenementen en kan zich prima thuis alleen vermaken met een boek. De denkende introvert zit veel in zijn hoofd, doet aan zelfreflectie en leeft in zijn creatieve fantasiewereld. De angstige introvert voelt zich nogal bewust en erg ongemakkelijk in gezelschap en heeft doorgaans een zeer sterke innerlijke criticus. Als vierde type introvert onderscheidt Koolhof de ingetogen introvert die eerst even moet opwarmen, het kan een tijdje duren voordat hij spreekt.
Juist omdat het beloningssysteem van introverte personen binnen in hen zit, is tijd voor jezelf hebben topprioriteit om op te laden. Extraversie is echter wel de norm in de westerse wereld. Mensen zitten niet te wachten op een introvert die eerst moet opwarmen voordat hij zich uitspreekt in een vergadering, maar ook omdat mensen een sterke, assertieve leider willen. Persoonlijk vind ik dat heel paradoxaal, omdat juist een introverte leider het maximale ontwikkelpotentieel van medewerkers aanspreekt en hen de ruimte geeft om te schitteren. In de dagelijkse praktijk zie ik juist dat ‘apenrots-leiders’ vrijheden van medewerkers sterk inperken, niet in staat zijn tot zelfreflectie of dialoog en zelfs hele organisatie ontwikkeltrajecten kunnen saboteren voor hun eigenbelang. Komt vaak nog bij dat de apenrots manager weinig op heeft met vrouwelijk leiderschap, laat staan in combinatie met introversie. Persoonlijk ben ik van mening dat de apenrots voor dergelijke managers te hoog en te smal is.
De auteur geeft juist hier hele bruikbare tips en inzichten mee voor introverte leiders. Je energiebalans op pijl houden door rustmomenten in te bouwen en voldoende compenseren met reflectiemomenten als je buiten je comfortzone treedt, vooral door je introversie te accepteren en ermee omgaan in plaats van kost wat kost aan de extraverte norm te voldoen. Zeker als je je bedenkt dat West-Europa samen met Amerika en Oceanië het meest extraverte deel van de wereld is. In Aziatische culturen gaat juist het meer om samenwerken en collectiviteit. Het is maar vanuit welk perspectief je naar introversie kijkt.
In hoofdstuk 4 draait Koolhof de rollen om door nu als leidinggevende het perspectief van een introverte medewerker te verkennen. Dat je moet weten dat sommige introverten meester zijn geworden in het vertonen van extravert gedrag. Omdat dat onnatuurlijk gedrag voor hen is, kan dat leiden tot uitputting. Conflicten worden vermeden, ze denken eerst na zonder zomaar te praten en laten anderen uitpraten tijdens een vergadering. Juist omdat vergaderingen bij uitstek plaatsen zijn om jezelf te laten zien, kan een introverte medewerker onvoldoende uit de verf komen. Daar kun je makkelijk op sturen als leidinggevende. Ook het aanmoedigen van thuiswerken is een reële en makkelijk toepasbare optie. De essentie is dat ze serieus genomen moeten worden en ondersteund moeten worden om periodiek minder prikkels binnen te krijgen.
Ik ben ervan overtuigd dat als leidinggevenden de tips, inzichten en bewustwording hebben om met introverte medewerkers om te gaan, dit zeker zal resulteren tot minder ziekteverzuim en hogere prestaties. Inclusief leiderschap geldt ook voor mensen die bijna onzichtbaar ‘verschillend’ zijn.
Over Elmas Duduk
Elmas Duduk is psycholoog en bedrijfskundige. Als expert Lerende Organisaties en Veranderkundige begeleidt zij gerenommeerde organisaties bij complexe verandertrajecten, inrichtingsvraagstukken en kennismanagement. Als coach begeleidt zij executives en high performers. Zij is auteur van de boeken Crossmenstorschap en Comforttransitie.
