Olivier Sibony is hoogleraar en ex-McKinsey managementconsultant. Hij heeft een leerzaam en praktisch boek voor managers geschreven. Maar eigenlijk is Storing relevant voor iedereen die op het punt staat om een besluit te nemen.
Denkfouten kun je alleen als organisatie overwinnen
De centrale boodschap van Sibony is dat je de valkuilen van cognitieve vooringenomenheid kunt vermijden door een effectieve besluitvormingsarchitectuur in de organisatie te creëren. Hiermee doelt Sibony op een systeem van technieken en processen, dat gebruik maakt van collectieve intelligentie om leiders te helpen de best mogelijke beslissingen te nemen. Want hij gelooft niet dat we onze denkfouten als individu kunnen overwinnen, ‘maar organisaties kunnen onze tekortkomingen compenseren. Zij kunnen ons voor keuzes plaatsen die minder bevooroordeeld en rationeler zijn dan onze individuele beslissingen zouden zijn.'
Drie delen, zestien hoofdstukken en driehonderd pagina's
Het boek bestaat uit drie delen, waarbij Sibony in deel een, ‘De negen denkfouten', beschrijft waar het allemaal mis kan gaan bij beslissingen. Fouten, zoals beslissen door je te baseren op imitatie (doen als Steve Jobs), vertrouwen op intuïtie (‘Dit heb ik eerder meegemaakt') of groepsdenken (‘Iedereen doet het'). Sibony heeft een toegankelijke manier van schrijven, maar soms raakte ik de draad kwijt door de grote hoeveelheid voorbeelden en doorverwijzingen naar andere denkfouten.
In deel twee, ‘Beslissen hoe te beslissen' beantwoordt hij onder meer vragen zoals: zijn cognitieve denkfouten de wortel van alle kwaad, kunnen we onze eigen denkfouten overwinnen? Wat ik verwarrend vond is dat Sibony de negen denkfouten (hier en daar aangevuld met aanverwante denkfouten) eerst 139 pagina's lang apart behandelt, om daarna in deel twee te beginnen met een groepering van de negen denkfouten in ‘vijf families', een ordening die voor mij niet had gehoeven.
Het korte deel drie, ‘De beslisarchitect', bestaat uit drie korte hoofdstukken met daarin onder meer aandacht voor de dialoog en een oproep om de eigen besluitvormingsprocessen en -cultuur te wijzigen (maar ja, daar moet je wel eerst een besluit over nemen...).
De lezer kan toetsen hoe veel denkfouten hij in het verleden gemaakt heeft
De lezer die denkt dat hij de meeste van de vierentwintig (!) denkfouten wel (onder)kent, kan zijn kennis eenvoudig toetsen door de lijst die in bijlage 1 staat door te nemen. Om een paar te noemen: de kampioensbias, zelfoverschatting, onrealistisch optimisme, het referentie-effect, verliesaversie, groepsdenken, zelfbedieningstendens en de omissiebias. Eigenlijk raad ik elke lezer om na de inleiding meteen naar bladzijde 263 te gaan waar deze lijst staat. Deze lijst is ook een mooie samenvatting van het boek.
De lijst van vierentwintig bevat zowel de Nederlandse als de Engelse term, de definitie en de pagina waar de term wordt toegelicht. Laat ik als illustratie van de opzet de kampioensbias (champion bias) overnemen: ‘Definitie: We geven te veel gewicht aan de reputatie van de boodschapper in vergelijking met de waarde van de informatie die hij brengt, zie bladzijde 29'.
Veertig technieken voor betere besluitvorming
In bijlage twee staan veertig (!) technieken voor betere besluitvorming, die zijn gegroepeerd naar technieken om de dialoog op gang te brengen, technieken om divergentie te stimuleren en technieken om een flexibele besluitvormingsdynamiek te bevorderen. Het zijn technieken die je volgens Sibony niet moet zien als gewoontes die je je zo snel mogelijk eigen moet hebben gemaakt. Zijn advies is om die technieken eruit te selecteren die effectief zijn voor de eigen organisatie.
Lees dit boek als je op het punt staat een vreselijke fout te maken
Je zou een vreselijke fout maken als je dit boek laat liggen omdat de kaft en de vreemde titel je niet zo aanspreken. De beeldspraak van de TV met storing op de kaft ontgaat me, net als de titel. Het gaat immers niet over storingen maar om het nemen van betere beslissingen.
Achter in het boek staan een uitgebreide bronvermelding. Dat maakt verder lezen makkelijk. Daarnaast heeft het boek een index die het opzoeken van bepaalde onderwerpen vergemakkelijkt. Door de redelijk korte hoofdstukken met heldere tussenkoppen en door de prettige schrijfstijl van Sibony is Storing een boek geworden, waar de lezer wel even voor moet gaat zitten, want er staat veel in! Ook al is niet alles nieuw, hij geeft een mooi overzicht.
Sta je op het punt een vreselijke fout te maken, lees dan vooraf dit boek. Het gevaar is wel dat je verlamd raakt door de strategische denkfouten die in het boek staan. Of, zoals het in het boek theoretisch wordt geduid, dat je bevattelijk wordt voor de status quo bias. Dat wil zeggen: ‘we vinden het gemakkelijker om geen beslissing te nemen dan om wel een beslissing te nemen'. Sibony haalt uit de huidige kennis over gedragseconomie en cognitieve psychologie veel bruikbare instrumenten om effectieve beslissingen te nemen in het bedrijfsleven en daarbuiten. Je merkt dat Sibony zijn ‘huiswerk' heeft gedaan. Storing biedt een mooi overzicht uit de klassieke en nieuwe theorieën en illustreert de bruikbaarheid hiervan aan de hand van concrete besluitvormingsprocessen.
Over Rudy Kor
Rudy Kor is zelfstandig organisatieadviseur en auteur van diverse managementboeken. Tot voor kort werkte hij (als senior partner) bij Twynstra Gudde. Hij startte zijn werkzame leven bij Philips in Eindhoven. Als adviseur helpt hij (project)managers bij het effectiever inrichten van hun projecten. Als veellezer wordt hij gedreven door nieuwsgierigheid en schrijft regelmatig boekrecensies.