We spenderen een groot deel van ons leven aan het maken van carrière, opbouwen van status, ons afvragen wat anderen van ons denken. Dat is onze eerste berg. Dan verandert er iets. We zoeken naar betekenis, de zin van ons leven. Maar het gaat niet om vinden, het gaat om gevonden worden, geroepen worden. Je vindt jezelf als je jezelf weggeeft, of overgeeft. Als je je niet langer afvraagt: Wat wil ik? Maar: wat wil het leven van mij? Als je je daaraan overgeeft, beklim je De tweede berg. Dit is de kern van het boek De Tweede Berg van David Brooks, uit 2020.
De tweede berg is een filosofisch boek. Het gaat over over zingeving en je moet het zeker een tweede (en misschien wel derde) keer lezen om alles tot je te laten doordringen. Geen blauwdruk of stappenplan, wel heel veel (deels autobiografische) voorbeelden van mensen die betekenis gevonden hebben.
Als één van de voorbeelden van een ‘tweede-berg-beklimmer' noemt de auteur Etty Hillesum. Geboren in 1914 is haar jeugd chaotisch, niets geeft haar houvast. Uit haar dagboek blijkt dat zij hier erg onzeker door is. Als de Nazi's Nederland bezetten, lijkt dat haar niet veel te doen, ook al is ze (niet-praktiserend) Joods. Ze is te veel bezig met zichzelf. Ze gaat in therapie bij Julius Spier en leert het leven anders te ervaren, te accepteren zoals het is. In 1942 accepteert ze ook dat de Nazi's de Joden deporteert en erop uit zijn haar hele volk te vernietigen. Ze duikt niet onder. Ze wil haar leven wijden aan de Joden die gedeporteerd worden. Daarom werkt ze een tijd voor de Joodse Raad, en helpt in Westerbork, tot ze zelf wordt gedeporteerd. Ze zingt in de trein, kalmeert haar medereizigers. Etty sterft in Auschwitz.
Het boek bestaat uit 4 delen. In deel 1 wordt het concept geschetst: De eerste berg, onze carrière en andere dingen die we als individualist willen bereiken. Maar ook de vallei, het dieptepunt, waar we invallen als die eerste berg ons niet gelukkig maakt. Of na een traumatische ervaring. En de tweede berg, die we beklimmen op het moment dat we onszelf niet langer centraal stellen, maar ons wijden aan anderen. Hierin beschrijft hij ook wat Commitments kunnen betekenen in ons leven: het geeft ons een identiteit, een hoger doel (purpose), vrijheid en een sterker moreel karakter.
Over purpose zegt hij het volgende: Gallup deed in 2007 een wereldwijd onderzoek naar de mate van betekenis die mensen in hun leven ervoeren. Liberia stond bovenaan, Nederland onderaan. Dit is geen typefout! In Liberia is het leven zo zwaar dat mensen daar hele sterke toewijding aan elkaar vertonen, omdat dit nodig is om te overleven. Dit gaf hun leven betekenis. Paradoxaal, niet?
In deel 2 wordt de eerste van de vier ‘Commitments' beschreven: Roeping. Iedereen met een roeping voelt dat hij letterlijk is geroepen door zijn innerlijk en dat hij daar wel op móét reageren. In dit deel o.a. als voorbeeld Viktor Frankl die in een concentratiekamp tot de ontdekking komt dat hij als psychiater verantwoordelijkheden heeft, en zijn medegevangenen leert dat zij ook een doel hebben en verantwoordelijkheden, en niet te verdrinken in wanhoop. In dit deel ook meesterschap: het allerbeste werk leveren dat je kunt is ook een roeping. Mooi voorbeeld hierbij is van Brooks zelf, die een enorme hoeveelheid lees- en research werk verricht voor elke NYT-column ... van maar 850 woorden.
In deel 3 volgt de tweede Commitment: Het huwelijk. Hier heeft de auteur mooie, maar ook vrij conservatieve gedachten over. Niet alleen over de fasen die je doorloopt (de blik, nieuwsgierigheid, gesprek, elkaar leren kennen, je liefde uitspreken, ruzie, etc.) of hoe je leert je eigen ego opzij te zetten voor de relatie. Maar ook waarom de feitelijke huwelijkssluiting zo belangrijk is, dat die ceremonie de commitment concretiseert. En ook waarom seks voor het huwelijk zo'n slecht idee is. Zeer lezenswaardig, maar voor ons land, met alle samenwonende stellen (zoals ik) misschien wat moeilijker te verteren. Ik hoorde mezelf denken: hoe vaak was Liz Taylor getrouwd? 8 keer?
In deel 4, wat gelijk ook het langste deel is, gaat het over Filosofie en Geloof. Dit deel is voornamelijk gebaseerd op Brooks eigen ervaringen. Filosofie gaat over zijn tijd op de universiteit waarin de studenten op zoek gaan naar kennis en de waarheid, en hier volledig toegewijd aan kunnen zijn.
Daarna volgt zijn worsteling om zijn Joodse afkomst en Christelijke opvoeding met elkaar te verbinden. Hij vertelt ook over een moment van openbaring, wat hij voelde tijdens een natuurwandeling. Hij omschrijft het als een dieper begrip, het eindelijk zien van een diepere laag in een bekend verhaal. Ook Frankl heeft zo'n moment, en hij ziet in dat ‘mensen zijn gedreven de purpose van het leven te begrijpen. Zodra dat begrip er is, kunnen zelfs de meest miserabele omstandigheden de innerlijke vrede niet verstoren'.
Deel 5 behandelt de toewijding aan een Gemeenschap. Hierin prachtige voorbeelden hoe mensen zich inzetten voor hun buurt, waarin het normaal is dat je commitment voelt naar je buren. Het belang van ‘de buurt' blijkt o.a.uit een onderzoek waarbij in de ene buurt 6x zoveel mensen stierven tijdens een hittegolf, als in een andere buurt, die ernaast lag en demografisch identiek was. Het verschil? De tweede buurt had meer plekken waar je elkaar kon ontmoeten, zoals een bibliotheek.
Ook interessant in dit deel is het manifest van de relationist. Hierin stelt Brooks dat er een morele revolutie nodig is, die een einde maakt aan het hyper-individualisme. Dat betekent geen overstap naar het collectivisme, die alleen aandacht heeft voor de groep. Het gaat om de relaties, waarbij ‘elk persoon een knooppunt is in een web van commitments'. Mooi geformuleerd.
Ik vond het een bijzonder boek over een actueel, of liever gezegd tijdloos onderwerp: betekenis, zingeving. Het is filosoferend van aard, waarbij bijzonder veel quotes van bijzonder veel schrijvers worden aangehaald. Daarnaast gebruikt Brooks naast zijn eigen ervaringen heel veel voorbeelden van (voornamelijk Amerikaanse) mensen die betekenis gevonden hebben in één van de vier commitments. Dat maakt De tweede berg concreet en levendig. Anderzijds heeft hij wel veel woorden en voorbeelden nodig om zijn punt te maken (wat je vaker ziet bij Amerikaanse schrijvers). Wat ik erg waardeer is de uitgebreide (11 pagina's) lijst met leesvoer. Niet alleen heb ik geen enkel boek van die lijst gelezen, ik ken zelfs 90% van de schrijvers niet. Fijn om weer eens zo uit je bubbel te lezen!
Goed dan. Op naar die tweede berg. Hoor ik al iets roepen?
Over Elly Stroo Cloeck
Elly Stroo Cloeck is project- en interim-manager op het gebied van Finance, Internal Audit en Risk Management. Daarnaast schrijft ze recensies en samenvattingen van managementboeken.
