Waarom dit boek?
Ik hoor nog te vaak de reactie: kun je met taal je brood verdienen dan? De jeugd kiest eerder voor economie, recht of wil ingenieur worden. Terwijl taal in deze mondialiserende wereld essentieel is. Banken groeien amper, de taalindustrie met tien procent. En dan nog hebben we gewoon te weinig studenten, zeker mensen die taal koppelen aan bedrijfskundig denken.
Wat is de kernboodschap van het boek?
Taal is niet alleen in zichzelf een belangrijke economische sector maar in de toepassingen gaat ook heel veel geld om. De wereld mondialiseert, en dus moet je als bedrijf steeds meer in vreemde talen communiceren. Taal en economie gaan hand in hand. Onderzoek heeft uitgewezen dat 75 procent van de (online) klanten pas iets bestelt als de consument in de eigen taal wordt aangesproken. Anderzijds is taal ook een belangrijk issue bij claims of boetes. Deugt een handleiding niet, kan een bedrijf verantwoordelijk worden gesteld, en dat gebeurt steeds vaker. Een laaggeletterde snapt niet wat met bijvoorbeeld een ‘(contra) indicatie’ in een medicijnvoorschrift wordt bedoeld en kan daardoor medicijnen op een verkeerde manier innemen. Taal en handleidingen worden nog steeds door veel organisaties ten onrechte als een kostenpost gezien. Bij productontwikkeling moet je eigenlijk direct taal en vertalingen meenemen in je processen.
Terminologiebeheerssysteem staat ergens in uw boek. Een mooi woord voor scrabble maar wat is het?
Als bedrijf moet je een database aanleggen met termen die je gebruikt en daar een goede definitie aan geven zodat iedereen exact dezelfde termen gebruikt. Die termen kun je dan ook correct vertalen omdat de context duidelijk is. Momenteel heerst er bij veel bedrijven totale verwarring en chaos over gebruikte terminologie. Te vaak gebeurt het ook nog dat een product is ontwikkeld, en dat er aan het einde nog ‘even’ een vertaling gemaakt moet worden. Onder een investeringsbeslissing of je naar het buitenland wilt met een product, moet een gedegen plan liggen met een ROI. De wereld schrijft steeds meer regels voor, onder meer in het kader van veiligheid, om zo maar even iets te vertalen. Als er geen duidelijkheid is over de brontaal van een organisatie, kan er in vertalingen veel mis gaan.
Vertaalfouten leiden vaak tot hilarische taferelen. Een bekende is ‘vuurwerk: niet in hond houden’, maar kan ook dramatische gevolgen hebben. Kunt u een paar voorbeelden van hoe het mis kan gaan.
In Frankrijk werden 35 patiënten verkeerd bestraald bij de behandeling van een tumor omdat de medische staf een handleiding niet goed had begrepen. In Duitsland werd bij 47 patiënten een knieprothese fout geplaatst door een verkeerde interpretatie van een Engelse zin. Ikea verzon de productnamen Farthfull en Jerker, en dat is hilarisch voor Engelsen. KFC’s Finger Licking Good werd in het Chinees: We’ll Eat Our Finfers Off. SC Johnson produceert pesticides en werd beboet voor exportactiviteiten omdat de gebruiksaanwijzing niet vertaald was in de belangrijkste talen van de markt. Het Amerikaanse Ford introduceerde de Ford Probe. Maar in het Duits betekent dat ‘test’, dus de klanten dachten dat het een prototype of testauto was, en het model werd niet verkocht. Schweppes Tonic Water werd in het Italiaans vertaald als Schweppes Toilet Water. Telecom bedrijf Orange maakte in 1994 een reclamecampagne die ze ook in Ierland wilden uitbrengen. De slogan luidde: ‘The future’s bright, the future's Orange’. In Noord-Ierland is de term ‘Orange’ erg gekleurd. De slogan betekende voor Noord-Ieren: ‘The future is bright, the future is protestant, loyalist...’ Dit kon natuurlijk niet door de beugel voor katholieke Ieren.
Hoe ziet u de ontwikkeling van Engels en Chinees als wereldtaal, en wat is de rol van het Nederlands?
Het Engels zal wereldtaal blijven als we onderling in een voor weerszijde vreemde taal communiceren. Het Chinees zal nooit wereldtaal worden. In China woont een miljard mensen, maar daarbuiten heeft eigenlijk niemand behoefte aan Chinees. Belangrijker is echter dat niemand alleen (bijvoorbeeld) een handleiding in het Engels wil. Het gros van de mensen wil een handleiding in zijn of haar moedertaal. Een Duitser vindt Engels nog altijd een vervelende taal en fleurt pas op als-ie Duits kan lezen of spreken. Daarom is het Nederlands ook zeer relevant. Nederland en Vlaanderen zijn zeer sterke economische regio’s. Heel veel van onze taal moet dus vertaald worden naar andere talen. Nederlands is als taal zeer relevant.
België ontwikkelde in de jaren negentig van de vorige eeuw een zogenaamde ‘taal-valley’. Lernhout & Hauspie waren de voortrekkers van systemen die automatisch vertaalden en gesproken teksten omzette in getypte tekst. Het bedrijf ging failliet, de ‘valley’ droogde op. Is er nog iets van die ambities terechtgekomen?
Welzeker. Door het faillissement heeft taal misschien een slechte naam gekregen, maar de licenties van L&H zijn overgenomen (onder andere door het bedrijf Nuance) en de systemen werken perfect. Ik ken iemand die niet meer kon typen door ellenboog problemen, maar haar werk nu doet met spraakherkenning. Advocaten kunnen prima tekst inspreken die dan vanzelf wordt uitgetypt op een pc. Uitdaging is nog dat dat nu nog geldt voor grote gangbare talen waaronder het Nederlands, en niet voor een taal als Kroatisch. Maar het is niet zo dat het stilligt. Sterker nog: kijk naar de ontwikkeling van domotica. In huis kunnen we de cv of het licht aanpassen door spraakopdrachten te geven. Gehandicapten kunnen door gesproken taal een rolstoel aandrijven. We zijn echt al veel verder dan Google Translate. Google Translate is een systeem dat tot niks leidt en waarbij je geluk moet hebben dat een vertaling klopt.
De toekomst, wat ligt er in het verschiet?
Er zijn computer ondersteunde systemen die helpen bij het vertalen, maar er moet nog altijd controle en revisie zijn door mensen. We hebben vooral veel nieuwe studenten nodig om het allemaal te vervolmaken. Er is nog een wereld te winnen. Niet voor niets is de ondertitel van mijn boek: ‘taal, de turbo naar economisch succes’.
