Bij ‘vieren’ denken we al snel aan feest en uitbundigheid. Vieren vinden we gepast als er iets is bereikt of af is, dan wel als er bijzondere prestaties zijn geleverd. En het moet natuurlijk niet te gek worden. Onze zuinige volksaard werkt door in onze organisaties en die zuinigheid belemmert de verandering. In maatschappelijke organisaties werken we voor het algemeen belang, dus is soberheid daar sowieso gepast. Commerciële organisaties hebben meer aandacht voor resultaten en belonen de personen die die bereiken. In verandering is het juist nodig om de weg ernaartoe te vieren, waarbij je voortdurend aandacht hebt voor alle kleine stapjes en voor iedereen die daaraan bijdraagt. Zonder vieren geen verandering, want dan zien we geen bewijs dat het gaat werken en verliezen we ons geloof.
De weg ernaartoe
Het is begrijpelijk dat we niet vieren wat er nodig is voor verandering. Tegelijk is belangrijk om alles op alles te zetten om het wél te doen. We zijn niet gewend om ‘de weg ernaartoe’ te vieren en succes delen we ook al niet makkelijk, zeker niet voordat het is bereikt. Toch is dat precies wat we nodig hebben om in verandering te gaan geloven. In verandering bewegen we ons naar een wenselijke toekomst. In die toekomst functioneert een organisatie of team beter, slimmer, effectiever ... In de tijd denken we dan bijvoorbeeld een jaar vooruit en in grote organisaties of veranderambities vaak nog langer. Of het gaat lukken met de veranderwens is nog niet bewezen. Uit onderzoek weten we dat veel veranderinitiatieven niet tot het gewenste resultaat leiden, dus dat geeft ook niet veel vertrouwen. Van de huidige werkelijkheid weten we wel dat die werkt (inclusief de tekortkomingen) en wat we kennen geeft houvast. Om daarvan los te komen is bewijslast nodig. We moeten niet wachten tot het resultaat is bereikt, maar juist op zoek gaan naar alle beetjes die helpen.
Blikrichting
Hoe je dat doet, is vooral een kwestie van ‘blikrichting’. Veranderaars zijn goed in naar de toekomst kijken. Dit is een essentiële vaardigheid, want dat toekomstbeeld heb je nodig om de weg ernaartoe te gaan vieren. Met dat toekomstbeeld in gedachten zijn de volgende vragen behulpzaam:
- Welke kleine beweging, van beginnetje tot deelresultaat, kan ik nu (al) waarnemen?
- Wie of wat draagt (allemaal) bij aan deze beweging, niet alleen op de voorgrond maar zeker ook op de achtergrond?
- Wat is nu al zichtbaar te maken en welk ‘bewijs’ levert dat?
- Wat is een passende reikwijdte, in ieder geval bij alle direct betrokkenen, maar wellicht ook breder?
- Als het breder kan, deel dan niet alleen het bewijs (overtuigen), maar nodig ook uit om zelf te ervaren (veel krachtiger, want dan organiseer je én verbreding én eigen bewijskracht).
- Kan dit incidenteel als de situatie zich aandient of kan het structureel, bijvoorbeeld in elk overleg of elke maand, zodat we onze blikrichting dirigeren richting vieren?
Vieren is van levensbelang voor verandering omdat het zorgt voor energie en voor bewijs. Als je zelf in de verandering gelooft, vergeet je soms dat dit bewijs nodig is. Voor anderen vergroot je de geloofwaardigheid met onderbouwing. In plaats van ‘eerst zien, dan geloven’, zet je in op ‘ik help je te geloven in de verandering door de stapjes te laten zien die leiden naar de toekomst’. Eigenlijk is het wonderlijk dat we deze motor voor verandering niet veel meer aandacht geven. Het realiseren van verandering vraagt een grote inspanning, dus dan kun je wel wat energie gebruiken. Die komt niet alleen uit de blijdschap en het plezier dat we beleven als we iets vieren. Die komt zeker ook vanuit wat we vieren. Hiermee tonen we aan dat het gaat lukken of lijkt te gaan lukken, wat vervolgens voor veel versnelling kan zorgen. Het is essentieel om daar niet mee te wachten tot het einde: sta stil bij alle kleine stapjes en zet iedereen in het zonnetje die daar een bijdrage aan leverde. En als het even kan: hang de vlag zo breed mogelijk uit, zodat anderen ook zien wat er gevierd wordt.
Tips voor als je hier zelf mee aan de slag wilt en ook om te bespreken met de (mede)eigenaren van de verandering:
- Houd ik van vieren? Waarom wel of niet, wanneer wel of niet?
- Hoe vieren we in deze organisatie? Wie of wat krijgt aandacht, wanneer gebeurt dat?
- Waar sta ik nu in de verandering en wat zou ik willen vieren?
- Wat maakt dat ik geloof in de verandering en waar baseer ik dat op?
- Wat hebben anderen nodig om in de verandering te geloven en hoe maak ik dat zichtbaar?
Over Kilian Bennebroek Gravenhorst
Dr. Kilian Bennebroek Gravenhorst CMC is veranderkundige, adviseur, docent en auteur. Hij werkte 15 jaar aan de universiteit en 15 jaar in de praktijk. Verandering in maatschappelijke organisaties is zijn specialisme. Hij schreef onder andere de beststeller De Veranderversneller.
