Hierdoor kunnen de meeste mensen het beeld in stand houden dat ze aardiger, eerlijker, hulpvaardiger zijn dan de meeste andere mensen, meer gevoel voor humor hebben dan anderen, en meer gezond verstand – of, zoals Descartes zei: ‘Gezond verstand is het best verdeelde goed ter wereld: iedereen meent er ruimschoots voldoende van te hebben.’
Tegelijkertijd zijn mensen zich volstrekt niet bewust van de vertekeningen die ze zelf aanbrengen om hun optimistische kijk op zichzelf te handhaven. In een onderzoek waarin deelnemers werden geïnformeerd over allerlei vertekeningen die in psychologisch onderzoek zijn aangetoond, zeiden de meeste deelnemers dat zij dat zelf niet hadden. Mensen hebben dus een blinde vlek voor hoe ze zelf actief de werkelijkheid verdraaien.
Als gevolg hiervan vinden ze niet alleen dat zij moreler, bekwamer, kortom beter zijn dan anderen, maar ook dat hun oordelen objectiever zijn en dat zij de werkelijkheid meer zien zoals die echt is. Volgens onderzoekster Pronin en haar collega's hangt dit samen met het feit dat mensen zelf weinig toegang hebben tot hun eigen denkprocessen.
Daarnaast is het natuurlijk ook zo dat allerlei vertekeningen domweg niet meer werken als we ten volle zouden beseffen dát we die vertekeningen toepassen. Stel bijvoorbeeld dat je denkt: ‘Mensen die mijn grappen niet waarderen hebben geen gevoel voor humor’ of: ‘Dat ons project laatst mislukte zegt niets over mij; mijn collega verknalde het’ – en je beseft tegelijkertijd dat je dit zo ziet doordat je de feiten hebt verdraaid in je eigen voordeel: dan heeft de vertekening weinig zin meer. Effectiever is om te denken dat iemand anders, die het anders ziet dan jij, niet objectief is, en jij wel. En dat is dan ook precies wat de meeste mensen denken.
Over Roos Vonk
Hoogleraar sociale psychologie met als expertise zelfkennis, persoonlijke ontwikkeling, feedback, beïnvloeding en gedragsverandering. Naast haar werk aan de Radboud Universiteit bekend als spreker en auteur die wetenschappelijke inzichten toegankelijk en toepasbaar maakt voor een breed publiek, middels populair-wetenschappelijke boeken, columns (jarenlang voor Intermediair) en lezingen.
