‘Er is altijd ruimte om op een goede manier te reageren’

De basis voor het boek ligt toch in het delen van verhalen uit jouw psychologenpraktijk op LinkedIn?

Afgelopen vier, vijf jaar lang heb ik inderdaad iedere dag iets gepost. Na een paar maanden kreeg ik steeds meer leuke reacties en er kwam zelfs een beetje werk uit. Uiteindelijk heb ik alle verhalen bij elkaar gelegd over wat er gebeurt tijdens de gesprekken met cliënten, waarbij ik hoop dat de lezer wat opsteekt van mijn aanpak.

Wat is de rode draad in jouw verhalen?

Het gaat er vaak om hoe je omgaat met tegenslag in een werksituatie; de één is drie dagen in de war als er iets misgaat en de ander wandelt er met een lach doorheen. Ik noem dat de psychologische bewegingsruimte, de ruimte tussen wat je overkomt en hoe je daarop reageert. Je moet dus eerst jezelf snappen, dan de omgeving en dan bedenken hoe jij het een beetje kan veranderen.

Als ik jouw verhalen lees dan heb je wel een soort optimisme; je kan altijd wel iets vinden in de manier waarop je aan de slag gaat.

Zeker, er is altijd wel ruimte om op een goede manier te reageren. Dan komt de quote van Viktor Frankl altijd terug, de joodse psychiater die tijdens WO II in concentratiekampen zat. Hij zei: daar gebeuren zoveel verschrikkelijke dingen. ‘Het enige dat je kan beïnvloeden is je eigen houding.’ Je kan in een organisatie, puur op basis van je circle of influence, best iets voor elkaar krijgen. Je moet als eerste snappen waar je invloed ligt. Sommige mensen zijn van nature wat meer van de zelfreflectie en die denken daar sowieso wat meer over na….

Dat zijn natuurlijk de millennials…

Ha ha, ik hou er niet zo van om mensen over één kam te scheren, maar daar zit wel iets in. Je kan inderdaad ook over-analyseren. Bij millennials zie je vaak dat ze minder emotioneel stabiel zijn en tegelijk willen ze het graag allemaal heel erg goed doen. Dat gaat in het begin van je loopbaan vaak prima, maar als je wat meer doorgroeit en er wat hordes komen dan gaan mensen wel eens op hun gezicht.

Zelfanalyse is goed, maar je moet ook niet doorslaan…

Dat heeft inderdaad met balans te maken. Als je kijkt naar de mensen die het goed doen op het werk, dan zijn dat meestal de ontspannen mensen met een open blik die kunnen balanceren tussen meeveren en de eigen positie bepalen.

Kun jij altijd een route vinden?

Niet altijd hoor. Tijdens Corona leerde ik twee coachees via Teams kennen. Ik liet hen vooraf een aantal vragenlijsten invullen. De een was meer ontspannen en wilde meer leren dan de ander en daar kon ik mee aan de slag. Die tweede persoon is echter afgehaakt, dat had ik terugkijkend natuurlijk kunnen voorspellen op basis van diens persoonlijkheidsscores. Die zei ook: ik vond jouw coaching helemaal niks… Het werkt gewoon niet altijd online, sociaal onwenselijke antwoorden krijg je niet altijd achterhaald. Als je iemand live spreekt en hij zegt bijvoorbeeld dat hij evenwichtig en ontspannen is, terwijl hij bij de eerste persoonlijke vraag wegduikt en op de tenen getrapt reageert dan voel je dat gewoon. Live kun je mensen direct confronteren met die tegenstellingen.

Ik las veel verhalen over mensen die een andere functie kregen of die hogerop willen, maar blokkades belemmeren die promotie. Uit jouw verhalen blijkt dat die blokkades veel met vroeger te maken hebben.

Ze lopen nog wel eens tegen een onzichtbare deur aan. Het klinkt als een cliché, maar mensen met strenge ouders worden bijvoorbeeld vaak gedienstig. Dat werkt vaak goed in het begin van een loopbaan, maar niet als je hogerop komt. Dan blazen andere mensen je namelijk gemakkelijk omver. Vaak leren deze mensen dan in een training om assertief te zijn en met de vuist op tafel te slaan, maar dat is symptoombestrijding.

Móét je de confrontatie met het verleden aangaan als je bij jou zit?

Ja, je kan natuurlijk met een vaardigheidstraining veel oplossen, maar als je structureel naar jezelf kijkt dan moet je door de pijn heen. Dan kan het inderdaad gebeuren dat je ontdekt dat een baas die een klootzak is veel overeenkomsten heeft met een familielid die geen leuke dingen heeft gedaan. In plaats van dat je denkt ‘het is een klootzak’, kun je ook het gesprek aangaan met zo’n collega. Dan zie je immers dat de manier waarop jij je opstelt, invloed kan hebben op hoe die ander op jou reageert. Dan bekijk je het allemaal wat luchtiger.

Geeft het jou een goed gevoel als mensen dat overwinnen?

Ik wil wegblijven van het sprookje, maar soms kun je achteraf precies het moment duiden waarop die persoon hét allemaal helder ziet. Het helpt vaak om een paradox te benoemen in iemands verhaal. Dat mensen denken: waarom ben ik eigenlijk altijd boos als een bepaalde persoon mij iets vraagt? Maar soms zijn mensen ook niet leerbaar, beschikt iemand niet over de nodige kwaliteiten om die stap te maken. Of willen ze gewoon niet gezond kritisch naar zichzelf kijken. Ik ga dan niet uren puzzelen hoor, maar geef het stokje terug. Met een beetje provocatief coachen kan je dan nog wel eens iets bereiken, maar dat lukt niet altijd.

Je haalt ook regelmatig Eckhart Tolle aan, waarbij het gaat om ‘in het moment leven’ en ‘accepteren hoe dingen lopen’. Gebruik je dat vaak om te zeggen: Joh, neem het allemaal niet zo serieus en accepteer hoe iets loopt.

Ja, mensen hebben wel eens door dat ze niet kunnen genieten van het moment. Sommigen hebben dan echt een inzicht waarbij ze juist het ‘niet-denken’ omarmen.

Je doet dit werk twintig jaar, gaan we erop vooruit als je kijkt naar de psychische gezondheid van werkenden?

Ik zie nog wel dat mensen het lastig vinden om zichzelf te leren kennen. De zelfkennis is niet vooruitgegaan, maar er zijn wel stappen gezet als het gaat over de aandacht vanuit bedrijven voor het individu. Dat het meer gaat om het talent en wat je daarmee kunt als bedrijf.