Wat minder bekend zal zijn is dat Nederlandse wetenschappers hier flink serieus onderzoek naar doen. Hoe verlopen die managementhypes nou precies? Doen managers er wat mee? Waarom worden sommige managementbenaderingen modieus en andere niet? Dat zijn voorbeelden van vragen waar wetenschappers als Karsten, Van Veen, Benders, Ten Bos, Braam, Van den Berg, Heusinkveld in serieuze wetenschappelijke tijdschriften hun hoofd buigen. Er wordt zelfs al gesproken over een ‘Dutch School’ van managementconcepten.
Managementconcepten
Wat zijn dat precies, managementconcepten? Om Benders c.s. te citeren: ‘prescriptieve ideeën over organiseren, bedoeld voor managers, en die bekend staan onder een bepaalde term.’ Ze noemen er ook een paar zoals Lean Production, Business Process Re- engeneering. Balanced Score Card. Maar die lijst uit het recente verleden is simpel aan te vullen met meer eigentijdse hypes zoals leadership, duurzaamheid, megatrends en coaching.
De werking van een managementconcept is inmiddels redelijk goed beschreven. Het adresseert het vage onbehagen van een manager, biedt een uitweg en illustreert de succesbelofte met voorbeelden van ‘excellente’ organisaties, die het hebben beproefd. Zij hebben vaak een label, dat eenvoudig te onthouden is zoals BPR en BSC. Ze beloven altijd de nieuwste verbetering van het managementvak en insinueren dat als je ze niet gebruikt het wel eens je ondergang zou kunnen betekenen. Hoewel een managementconcept het vage onbehagen van managers verwoordt is het opvallend dat het zelf ook vaag blijft en daardoor ruimte overlaat voor eigen interpretaties. Een managementconcept moet een grote groep kunnen bedienen. Neem bijvoorbeeld het concept ‘zelfsturende teams’, vraag tien managers om zich er wat bij voor te stellen, gegarandeerd dat je tien verschillende associaties krijgt. Toch zijn ze alle tien met ‘hetzelfde’ concept bezig. Tijdschriften, seminars, consultants, goeroes en managementwebsites dragen bij aan de verspreiding van het concept. En slaat het aan dan is er sprake van een managementhype.
Reden van ontstaan
Managementhypes ontstaan op de markt van welvaart en geluk, die push- en pullmechanismen kent. U moet niet vergeten dat managementmethoden een flinke handel zijn. Ik zou niet durven inschatten hoe groot die is maar deze moet in de miljarden euro’s lopen, alleen al in Nederland. Adviesbureaus, individuele consultants, managementauteurs, bijklussende wetenschappers, managementgoeroes, uitgevers, businesstijdschriften, radiostations, conferentieontwikkelaars, businessscholen, conferentieoorden, websites verdienen er een flinke boterham mee. Managementconcepten zijn big business.
Het is ook een markt waar het dringen is om de klant. Vandaar dat er steeds opnieuw iets ‘nieuws’ moet worden uitgevonden. Waarschijnlijk is de hype van leiderschap ook om deze reden ontstaan. Er was in de markt van consultants en opleiders teveel ‘management-aanbod’ waardoor businessscholen zich niet meer goed konden onderscheiden en aan goedkopere bedrijfjes een deel van hun nering verloren. Management werd een commodity. Om zich boven de mainstream te verheffen en de lucratieve tarieven te handhaven moesten zij het managementconcept ‘leadership’ in de markt te zetten. Wat slappe yoghurt was geworden, moest dikke roomkwark worden. Heel wat brochures, websites en flyers zijn met zoek- en vervang aangepast.
Op de markt van welvaart en geluk is natuurlijk ook een vraagkant. Managers zijn geen zielloze doetjes, die passief alles slikken wat in de keel wordt gedouwd. Zij ervaren de sores en de makke van de grote globaliseringprocessen aan den lijve en weten als geen ander die op de werkvloer inwerken. Wie wat zij meemaken verwoordt en er een positieve draai aan weet te geven, die wordt omarmd en als verlosser binnengehaald, diens boeken zijn niet aan te slepen, diens seminars zijn voordat ze zijn aangekondigd uitverkocht. Als een kind zo blij zijn managers wanneer iemand hun verteld dat er vijf kleuren van veranderen zijn, zeven megatrends en iedereen eigenlijk een rat is. Precies wat ze zelf ook al hadden gedacht.
(In deel 2 meer over de dynamiek van managementconcepten. Wat is het patroon? En wat moet je daar als manager of professional mee?)
Over Joep Schrijvers
Joep Schrijvers doet onderzoek naar westerse advies- en lesboeken voor vorsten, bestuurders en managers van Homerus tot Covey. Hij is schrijver van succesvolle, kritische boeken en artikelen over management, mens en maatschappij.
