Europa en het algemeen bestuursrecht

Voorwoord 11
Afkortingenlijst 13

1 Opzet, verantwoording en beperkingen 17
1.1 Inleiding 17
1.2 De voorstellen voor een Europese Awb als vertrekpunt 18
1.3 De schaduw van de Europese Awb 19
1.4 Beperkingen en relativering daarvan 22
1.5 Probleemstelling, deelvragen en opbouw 23

2 Europeanisering van het algemeen bestuursrecht: state of the art 25
2.1 Inleiding 25
2.2 Binnen de werkingssfeer van het Unierecht 26
2.3 Golf 1: inkadering door de Rewe-beginselen 30
2.4 Golf 2: europeanisering door algemene rechtsbeginselen en fundamentele rechten 33
2.5 Golf 3: europeanisering van algemeen bestuursrecht in sectorale Unieregelgeving 38
2.6 Golf 4: europeanisering door Europese algemene regels? 44
2.7 Conclusies en aanbevelingen 48

3 Beginselen van Europees en internationaal bestuursrecht 49
3.1 Inleiding 49
3.2 Beginselen gerelateerde begrippen 51
3.3 Beginselengerelateerde ontwikkelingen in het Europese en internationale bestuursrecht 53
3.4 Uitwerking algemene rechtsbeginselen in internationaal en Europees bestuursrecht 57
3.5 ReNEUAL Model Rules en EP-voorstel: bindende grondslagen, beginselen en rechtsculturen 69
3.6 Het Unierechtelijke besluitvormingsrecht nader bezien 73
3.7 Vier conceptuele verschillen tussen de Awb en het relevante (ontwerp-)Unierecht 76
3.8 Conclusies en aanbevelingen 82

4 Regelgeving 85
4.1 Inleiding 85
4.2 Europeanisering en algemene regels 86
4.3 Verticale europeanisering van randvoorwaarden voor regelgeving 88
4.4 De ReNEUAL-speerpunten uit boek II: een artikelsgewijze bespreking 92
4.5 Conclusie en aanbevelingen 101

5 Overheidscontracten en schaarse publieke rechten 103
5.1 Inleiding 103
5.2 Overheidsovereenkomstenrecht voor EU-autoriteiten 104
5.2.1 Reikwijdte van boek IV Contracts 104
5.2.2 De totstandkoming van de overeenkomst 105
5.2.3 De geldigheid en de uitvoering van de overeenkomst 106
5.3 De ReNEUAL Model Rules als bron van inspiratie 109
5.3.1 De betekenis van de ReNEUAL Model Rules voor het overheidscontractenrecht 109
5.3.2 Bevoegdhedenovereenkomsten? 110
5.4 Geïnspireerd door de ReNEUAL Model Rules: naar een Awbregeling over bevoegdhedenovereenkomsten 112
5.4.1 Inleiding 112
5.4.2 Definities en reikwijdte van de regeling 112
5.4.3 Voorschriften inzake de voorbereiding 114
5.4.4 Bekendmaking van de bevoegdhedenovereenkomst 116
5.4.5 Bindende kracht van de bevoegdhedenovereenkomst 117
5.5 Schaarse publieke rechten 120
5.5.1 Schaarse publieke rechten in de ReNEUAL Model Rules 120
5.5.2 Schaarse publieke rechten en het Nederlandse bestuursrecht 122
5.6 Wat kan ReNEUAL van ons leren? 124
5.7 Slot 126

6 Voorbereiding van besluitvorming 127
6.1 Inleiding 127
6.2 Toepassingsbereik 128
6.3 Toegang tot de procedure van totstandkoming van het besluit 130
6.3.1 De definitie van ‘party’ 130
6.3.2 De definitie van ‘interested public’ 134
6.3.3 Collectieve en algemene belangengroeperingen 135
6.4 Behandeling van de aanvraag 136
6.4.1 Aanvraag 136
6.4.2 De zaaksambtenaar 137
6.4.3 Massaprocedures 138
6.4.4 Zinloze aanvragen en misbruik van recht 138
6.4.5 Beslistermijnen 139
6.5 Voorbereiding van besluiten: feitenvergaring en horen 140
6.5.1 Zorgvuldige voorbereiding van besluiten 140
6.5.2 Het vergaren van feiten en gegevens: algemene bepalingen 141
6.5.3 Het vergaren van feiten en gegevens door inspecties 145
6.5.4 Het hoorrecht 146
6.5.5 Horen in samengestelde procedures en transnationale situaties 149
6.5.6 Consultatie 150
6.6 Recht op inzage 151
6.6.1 De Europese voorstellen 151
6.6.2 Vergelijking tussen de Europese voorstellen en de Awb 154
6.7 Regels voor handhaving 157
6.7.1 Inleiding 157
6.7.2 Toezicht op de naleving 157
6.7.3 Bestuurlijke sancties 163
6.8 Bewijs 168
6.8.1 Inleiding 168
6.8.2 Bewijsmiddelen 169
6.8.3 Waarborgen en bewijs 171
6.9 Conclusies en aanbevelingen 172

7 Intrekking van besluiten 179
7.1 Inleiding 179
7.1.1 Aanleiding en opzet 179
7.1.2 Definiëring 180
7.2 Ewb: intrekkingsregelingen 182
7.2.1 Inleiding 182
7.2.2 ReNEUAL Model Rules 182
7.2.3 EP-voorstel 185
7.3 Nederlands bestuursrecht 187
7.3.1 Inleiding 187
7.3.2 Intrekking belastend besluit 189
7.3.3 Intrekking begunstigend besluit 190
7.4 Rechtspraak HvJ EU 193
7.4.1 Inleiding 193
7.4.2 Intrekking nationaal belastend besluit 193
7.4.3 Intrekking nationaal begunstigend besluit 195
7.5 Inspiratie voor de Awb? 198
7.5.1 Inleiding 198
7.5.2 Verschillende soorten discretionair geformuleerde intrekkingsgronden 199
7.5.3 Normering van de bevoegdheden tot intrekking 200
7.5.4 Wie mogen om intrekking verzoeken? 203
7.5.5 Termijn voor het intrekken van besluiten 204
7.5.6 Afzonderlijke regeling voor Unierechtelijk gereguleerde verplichtingen tot intrekking 205
7.6 Conclusie en aanbevelingen 205

8 Internationale bestuurlijke bijstand 207
8.1 Inleiding 207
8.2 Hoofdlijnen van een Awb-regeling van internationale bestuurlijke bijstand 212
8.2.1 De bevoegdheden en verplichtingen van het om bijstand vragende bestuursorgaan 212
8.2.2 De bevoegdheden en verplichtingen van het bijstand verlenende bestuursorgaan 217
8.2.3 Andere thema’s voor een facultatieve Awb-regeling voor internationale bijstand 221
8.2.4 Rechtswaarborgen en rechtsbescherming bij bijstandverlening 226
8.3 Hoofdlijnen van een EU-regeling van bestuurlijke bijstand bij grensoverschrijdende sanctieoplegging en inning 229
8.3.1 Inleiding 229
8.3.2 Bestuurlijke bijstand bij bestuurlijke boetes 230
8.3.3 Bijstandsverlening bij de inning van bestuursrechtelijke geldschulden 234
8.4 Conclusies en aanbevelingen 236

9 Toepasselijkheid van de voorstellen voor een Europese Awb in Nederland 239
9.1 Inleiding 239
9.2 De EU-bevoegdheid om de Ewb-voorstellen op te leggen aan de lidstaten 240
9.3 Geen toepasselijkheid van de Ewb in de lidstaten 242
9.4 Nadere reflectie 244

10 Aanbevelingen 247
10.1 Inleiding 247
10.2 Europeanisering van het algemeen bestuursrecht: state of the art (hoofdstuk 2) 247
10.3 De betekenis van de Europese en internationale beginselen (hoofdstuk 3) 247
10.4 Regelgeving (hoofdstuk 4) 248
10.5 Overheidscontracten (hoofdstuk 5) 249
10.6 Voorbereiding van besluitvorming (hoofdstuk 6) 250
10.7 Intrekking van besluiten (hoofdstuk 7) 251
10.8 Internationale bestuurlijke bijstand (hoofdstuk 8) 252
10.9 Toepasselijkheid van de voorstellen voor een Europese Awb in Nederland 253
10.10 Follow-up 253

Summary 255
Samenstelling van de commissie 267