De strafbaarstelling van mensenhandel ontrafeld

LIJST VAN AFKORTINGEN XI

1 INLEIDING 1
1.1 Deelvragen en plan van aanpak 4
1.2 Verantwoording van de gebruikte methoden 10
1.3 Terminologische kwesties 13

2 HET RECHTSBELANG IN HET STRAFRECHT 17
2.1 Een voorverkenning van het rechtsbelangenconcept 18
2.2 Een nadere blik op het rechtsbelangenconcept 25
2.2.1 De liberale traditie en het rechtsbelangenconcept 25
2.2.2 De belangen die via het strafrecht worden beschermd 31
2.2.2.1 Individuele rechtsbelangen 34
2.2.2.2 Publieke rechtsbelangen 36
2.2.3 Rechtsbelangen en hun verhouding tot de strafbare gedraging 38
2.3 Het rechtsbelangenconcept in dit boek 46

3 DE STRAFBAARSTELLING VAN MENSENHANDEL IN HISTORISCH PERSPECTIEF 51
3.1 Methodologie en plan van aanpak 51
3.2 Opmaat naar en totstandkoming van een strafbaarstelling (1850-1911) 55
3.2.1 De reglementering van prostitutie en het verzet daartegen 56
3.2.2 Morele paniek over de ‘handel in blanke slavinnen’ 61
3.2.3 Aanzetten tot strafbaarstelling, in Nederland en daarbuiten 67
3.2.3.1 De dissertatie van Collard 67
3.2.3.2 Beweging op internationaal en nationaal niveau 74
3.2.4 Vrouwenhandel in de Wet ter bestrijding van de zedeloosheid (1911) 80
3.2.4.1 De nota van wijziging van minister Regout 82
3.2.4.2 Behandeling van Regouts voorstel in de Tweede en Eerste Kamer 85
3.3 Een gedraging in beweging (1912-2000) 93
3.3.1 Ontwikkelingen op internationaal niveau 94
3.3.2 Ontzuiling, individualisering en democratisering: invloed op het strafrecht 99
3.3.3 Sociale genese van het recht: van strafvorderlijk beleid naar nieuw materieel strafrecht 111
3.3.3.1 De wens tot aanpassing van het souteneursverbod 112
3.3.3.2 Een nieuwe strafbaarstelling van mensenhandel 123
3.3.3.3 De opheffing van het bordeelverbod: eerst niet, daarna wel 134
3.3.3.4 Resumé 139
3.4 Verdere internationalisering van het mensenhandelthema (2000-heden) 142
3.4.1 De ontwikkeling van een nieuwe mensenhandeldefinitie door de VN 144
3.4.2 Latere ontwikkelingen op internationaal niveau 151
3.5 Resumé: schuivende rechtsbelangen 154

4 DE SYSTEMATIEK IN DE STRAFBAARSTELLING VAN MENSENHANDEL 157
4.1 Over de rechtsbelangen in artikel 273f Sr 157
4.2 Ordening van de gedragingen in artikel 273f Sr 163
4.2.1 Over de term ‘mensenhandel’ 163
4.2.2 Het gebruik van de term ‘uitbuiting’ in de wetsgeschiedenis 170
4.3 Resumé 173

5 DE GEDRAGINGEN IN ARTIKEL 273F SR 175
5.1 Methodologie en plan van aanpak 175
5.2 Artikel 273f lid 1 sub 1 Sr 176
5.2.1 Dogmatische afbakening van de gedraging in sublid 1 176
5.2.1.1 De objectieve zijde 177
5.2.1.2 De subjectieve zijde van de gedraging 179
5.2.2 Uitleg van (onderdelen van) sub 1 in de rechtspraak van de Hoge Raad 182
5.2.2.1 De misbruikbestanddelen in sub 1 183
5.2.2.2 Het oogmerkbestanddeel 196
5.2.3 Resumé 200
5.3 Artikel 273f lid 1 sub 2 Sr 201
5.4 Artikel 273f lid 1 sub 3 Sr 202
5.4.1 Dogmatische afbakening van de gedraging in sublid 3 204
5.4.2 Uitleg van (onderdelen van) sub 3 in de rechtspraak van de Hoge Raad 206
5.4.2.1 De handelingen 206
5.4.2.2 Het oogmerkbestanddeel 208
5.4.2.3 Kanttekeningen in de feitenrechtspraak 211
5.4.2.4 Het arrest van de Hoge Raad uit 2016 214
5.4.3 Resumé 224
5.5 Artikel 273f lid 1 sub 4 Sr 225
5.5.1 Dogmatische afbakening van de gedraging in sublid 4 225
5.5.2 Uitleg van (onderdelen van) sub 4 in de rechtspraak van de Hoge Raad 229
5.5.2.1 Een extensieve en restrictieve benadering 230
5.5.2.2 De standaardarresten van 2015 en 2016 231
5.5.3 Resumé 238
5.6 Artikel 273f lid 1 sub 5 Sr 239
5.6.1 Dogmatische afbakening van de gedraging in sublid 5 239
5.6.2 Relatie van sublid 5 met enkele zedendelicten 246
5.6.3 Resumé 250
5.7 De profijttrekkersbepalingen in subleden 6 tot en met 8 250
5.7.1 Artikel 273f lid 1 sub 6 Sr 251
5.7.2 Artikel 273f lid 1 sub 7 Sr 256
5.7.3 Artikel 273f lid 1 sub 8 Sr 257
5.8 Artikel 273f lid 1 sub 9 Sr 258
5.8.1 De gedraging in sub 9 258
5.8.2 Uitbuiting als bestanddeel van sublid 9 264
5.9 Resumé 268

6 DE RECHTSBELANGEN IN ARTIKEL 273F WETBOEK VAN STRAFRECHT 271
6.1 De als mensenhandel strafbaar gestelde gedragingen en hun verhouding tot het rechtsbelang van de persoonlijke vrijheid 273
6.1.1 Subleden 1 en 2 273
6.1.2 Sublid 3 277
6.1.3 Sublid 4 279
6.1.4 Sublid 5 281
6.1.5 Subleden 6 tot en met 8 283
6.1.6 Sublid 9 286
6.2 Resumé 287

7 REFLECTIE OP DE BEVINDINGEN 291
7.1 De legitimiteit van artikel 273f Wetboek van Strafrecht in het licht van het rechtsbelangenconcept 293
7.2 De legitimiteit van artikel 273f Wetboek van Strafrecht in het licht van de rechtszekerheid 300
7.3 Gedachten over een nieuwe strafbaarstelling 304
7.4 Meer waardering voor het rechtsbelangenconcept? 309

LITERATUURLIJST 319
KAMERSTUKKEN 335
JURISPRUDENTIE 337
BIJLAGE 339