Handelen bij kindermishandeling en huiselijk geweld

Inleiding 11

1 Kindermishandeling 19
1.1 Wat is kindermishandeling? 19
1.2 Waar komt kindermishandeling voor en hoe vaak? 21
1.3 Vormen van kindermishandeling 21
1.4 Hoe ontstaat kindermishandeling? Achtergrond en risicofactoren gezin 23
1.5 Beschermende factoren 26
1.6 Het syndroom van Münchhausen by proxy 27
Literatuur 28

2 Huiselijk geweld 31
2.1 Wat is huiselijk geweld? 31
2.2 Waar komt huiselijk geweld voor en hoe vaak? 32
2.3 Typen geweld 33
2.4 Typen daders 34
2.5 Typen slachtoffers 34
2.6 Oorzaak van huiselijk geweld 35
2.7 Geweldsspiraal en geweldscyclus in een relatie, binnen het gezin en binnen de familie 35
2.8 Partnergeweld 40
2.9 Oudermishandeling 42
2.10 Siblinggeweld 45
2.11 Ouderenmishandeling 47
2.12 Twee belangrijke algemene risicofactoren huiselijk geweld 49
Literatuur 49

3 Gevolgen en signalen van kindermishandeling en huiselijk geweld 53
3.1 Invloed van geweld 54
3.2 Gevolgen van mishandeling/huiselijk geweld voor kinderen 54
3.3 Gevolgen voor kinderen: theoretische modellen 58
3.4 Signalen van (vermoedelijke) kindermishandeling 60
3.5 Gevolgen van huiselijk geweld voor volwassenen 64
3.6 Signalen van (vermoedelijk) huiselijk geweld bij volwassenen 66
3.7 Risico-inschatting maken bij (vermoeden van) kindermishandeling of huiselijk geweld 67
Literatuur 68

4 Eergerelateerd geweld 71
4.1 Wat is eergerelateerd geweld? 71
4.2 Waar doet eergerelateerd geweld zich voor? 72
4.3 Hoe kan de eer geschonden worden? 73
4.4 Eerschending en kinderen 73
4.5 Welke maatregelen worden genomen bij (dreigende) eerschending? 74
4.6 Het begin van eergerelateerd geweld en de uitvoering
ervan 74
4.7 Huiselijk geweld versus eergerelateerd geweld 75
4.8 Gevolgen voor slachtoffers van eergerelateerd geweld 76
4.9 Vrouwelijke genitale verminking en eer 77
Literatuur 79

5 Loverboyproblematiek 81
5.1 Wat is loverboyproblematiek? 81
5.2 De loverboy aan het werk 82
5.3 Kenmerken van loverboys 85
5.4 Slachtoffers van loverboys 86
5.5 Gevolgen voor slachtoffers 86
5.6 Belang van familie en vrienden 87
Literatuur 88

6 Aanpak in Nederland bij kindermishandeling en huiselijk
geweld 91
6.1 De landelijke aanpak bij kindermishandeling en
huiselijk geweld: de ketenaanpak 91
6.2 Gebieden waarop hulpverlening wordt ingezet 95
6.3 Cultuursensitief werken 97
6.4 Aanpak eergerelateerd geweld in Nederland 99
6.5 Aanpak loverboyproblematiek in Nederland 102
Literatuur 105

7 De verplichte meldcode 107
7.1 Wat is de verplichte meldcode? 107
7.2 Stappen van de meldcode 109
7.3 Werken met de verplichte meldcode in de praktijk 119
7.4 Plichten en rechten van de beroepskracht 121
Literatuur 124

8 Omgaan met en bespreken van signalen van kindermishandeling en huiselijk geweld 125
8.1 Inventariseren van de situatie bij signalen van kindermishandeling of huiselijk geweld 125
8.2 Het gesprek aangaan bij signalen van kindermishandeling of huiselijk geweld 129
8.3 Wat te doen met mogelijke agressie bij daders van huiselijk geweld/kindermishandeling? 136
8.4 Extra aandachtspunten bij gesprekken met slachtoffers en daders van huiselijk geweld/ kindermishandeling 136
Literatuur 137

9 Gebruikte methodieken in Nederland 139
9.1 Systeemgerichte hulpverlening 140
9.2 1Gezin1Plan 145
9.3 Deltamethode 147
9.4 Signs of Safety 149
9.5 Eigen Kracht 152
9.6 Oplossingsgerichte hulpverlening 153
9.7 Outreachende hulpverlening algemeen 154
9.8 Methodiek Outreachend werken bij Kindermishandeling en Huiselijk geweld 156
9.9 Het 8-fasenmodel 163
9.10 Motiverende gespreksvoering 164
9.11 Het Vlaggensysteem 165
Literatuur 167

10 Schakels in de zorgketen I 169
10.1 De Jeugdwet en Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) per 1 januari 2015 170
10.2 Waarom moet je weten hoe de zorgketen bij de aanpak van kindermishandeling en huiselijk geweld eruitziet? 171
10.3 Wie heeft een rol binnen de zorgketen? 171
10.4 Taken gemeenten rondom huiselijk geweld en kindermishandeling 172
10.5 (Sociaal) wijk-/buurteams 174
10.6 Centra voor Jeugd en Gezin 175
10.7 Jeugdbescherming en jeugdreclassering 176
10.8 Veilig Thuis 178
10.9 De Raad voor de Kinderbescherming 190
10.10 Politie en justitie 199
Literatuur 208

11 Schakels in de zorgketen II 209
11.1 GGD 209
11.2 Algemeen maatschappelijk werk 210
11.3 Gespecialiseerde jeugdzorg & opvoedhulp 212
11.4 Geestelijke gezondheidszorg en verslavingszorg 212
11.5 Eerstelijns- en tweedelijnsgezondheidszorg 213
11.6 GGz-behandeling 214
Literatuur 220

12 Hulpverlening – belangrijke organisaties in het veld 223
12.1 MEE 223
12.2 De Waag 226
12.3 Blijf-van-mijn-lijfhuis 233
12.4 Kinder- en Jeugdtraumacentrum 237
12.5 Psychotraumacentrum 244
12.6 Centrum Seksueel Geweld 246
12.7 Fier 247
12.8 Pretty Woman 252
Literatuur 254

13 Hulpverlening – voorbeelden van concrete hulpmogelijkheden of interventies 255
13.1 Weerbaarheidstraining 255
13.2 Video Hometraining 256
13.3 Triple P 257
13.4 Pathways Triple P 259
13.5 Horizonmethode Seksueel misbruik 260
13.6 Horizonmethode Geweld in het gezin 261
13.7 CLAS 261
13.8 Let op de Kleintjes 262
13.9 Kan iemand mij horen? en Als muren kunnen praten… 263
13.10 Moeder-kindcursus 264
13.11 En als het misgaat… bel ik jou 264
13.12 Uit de schaduw van de ander 265
13.13 Held zonder geweld 266
13.14 Met alle geweld een relatie 266
13.15 Niet meer door het lint/Samen werken tegen agressie 266
13.16 Als ik haar was… 267
13.17 RespectEER 268
13.18 Lef in de Liefde 268
13.19 Stay in Love 269
13.20 Toekomstgerichte Begeleiding 269
13.21 Begeleide terugkeer 270
13.22 AWARE 271
13.23 Gordon-cursus 272
13.24 VoorZorg 272
13.25 Integrale Vroeghulp 273
13.26 Opvoedingsondersteuning 273
13.27 Gezinsbehandeling/-begeleiding 274
13.28 Ambulante Spoedhulp 275
13.29 Families First 276
13.30 Gezinshuis 277
13.31 Functional Family Therapy 277
13.32 Jong Ouderschap 278
13.33 Sociale vaardigheidstraining 279
13.34 Marietje Kessels Project 279
13.35 Kanjertraining 280
13.36 Rots en Water 281
Literatuur 282

14 Werkcasussen 285
Bijlage 1: De competenties van sociaal werkers 291
Bijlage 2: Signalen – Waarop te letten bij kinderen en jongeren als slachtoffer: observatiegegevens 293
Bijlage 3: Signalen – Ontwikkelingstaken 296
Bijlage 4: Signalen – Schema ontwikkeling, structuur en functie kinderen 0-5 jaar 298
Bijlage 5: Signalen – Waar op te letten bij volwassen slachtoffers: observatiegegevens 301
Bijlage 6: Stappen Meldcode Huiselijk Geweld en Kindermishandeling 303
Bijlage 7: Belangrijke luistervaardigheden: goede luisteraar versus slechte luisteraar 309
Bijlage 8: Werkvelden waarin je te maken kunt krijgen met huiselijk geweld/kindermishandeling 311

Illustratieverantwoording 313
Register 315
Over de auteurs 320