Toezicht

Inleiding 11
E.R. Muller
F. de Vries
H.B. Winter

1 Toezicht: Algemene begrips- en plaatsbepaling 13
P. Welp
H. van Kempen
1.1 Inleiding 13
1.2 Toezicht en de beleidscyclus 14
1.3 De toezichtcyclus 23
1.4 Goed toezicht 31
1.5 Specifieke visies op goed toezicht 32
1.6 Dilemma’s en uitdagingen in het toezicht 34
1.7 Toezichtsparadox: ambivalente verwachtingen van toezicht 35
1.8 Risicogebaseerd toezicht: hoge verwachtingen van toezicht 35
1.9 Taakopvattingen: groeiende verwachtingen van toezicht 36
1.10 Onafhankelijk toezicht: onpartijdigheid in nabijheid 39

2 Een beknopte geschiedenis van het rijkstoezicht in Nederland 45
J. de Ridder
2.1 Inleiding 45
2.2 Verstatelijking van zorggoederen 45
2.3 Externe effecten 50
2.4 Tragedy of the commons 53
2.5 Intermezzo 55
2.6 Toezicht als last 57
2.7 De markt als oplossing 61
2.8 Professionalisering 63
2.8.1 Toezicht als bestuurlijke taak 64
2.8.2 Toezicht als professie 68
2.8.3 Toezicht als object van wetenschappelijk onderzoek 70
2.9 Afsluiting 70

3 Toezichtstheorie 77
P. de Winter
3.1 Inleiding 77
3.2 Ondertoezichtgestelden: naleving 78
3.2.1 Instrumentele en normatieve benadering van naleving 78
3.2.2 De Tafel van Elf 80
3.3 Toezichthouders: handhavingsstrategie 81
3.3.1 Handhavingsprioriteit: risicogerichte handhaving 81
3.3.2 Handhavingsinspanning 83
3.3.3 Handhavingsinstrumenten 83
3.4 Individuele toezichthouders: uitvoering 90
3.4.1 Discretionaire ruimte 90
3.4.2 Handhavingsstijlen 93
3.5 Slot 96

4 Beginselen van goed toezicht: Het balanceren op het toezichtkoord 105
A. Ottow
4.1 Selectie van de LITERcriteria 106
4.2 De rollen van de toezichthouder 109
4.3 De LITERbeginselen 111
4.4 Conclusie: de key issues 120

5 De publieke waarde van toezicht 125
F. de Vries
5.1 Inleiding 125
5.2 Welk publiek belang beoogt het toezicht te beschermen? 128
5.3 Wie bepaalt wat het publieke belang is? 131
5.4 Wat is de invloed van de taakopvatting van de toezichthouder? 136
5.5 Kosten en baten van toezicht 140
5.6 De verantwoording door toezichthouders over het publieke belang 144
5.7 De onbedoelde effecten van toezicht 148
5.8 Conclusie 149

6 Organisatie van toezicht: Institutioneel toezichtbestel in Nederland 153
E.R. Muller
6.1 Inleiding 153
6.2 Institutioneel stelsel toezicht in Nederland 154
6.2.1 Kernbegrippen 154
6.2.2 Organisaties toezicht 155
6.2.3 Regelgeving 158
6.2.3.1 Regels en aanwijzingen 158
6.2.3.2 Wet inspecties 160
6.2.4 Aandachtspunten toezichtbestel 162
6.2.4.1 Taken en bevoegdheden 162
6.2.4.2 Onafhankelijkheid, gezag en legitimiteit 163
6.2.4.3 Capaciteit en kwaliteit 164
6.2.4.4 Effectiviteit toezicht 165
6.2.4.5 Verwachtingen van toezicht 167
6.2.4.6 Samenwerking of samenvoeging 168
6.3 Veiligheid en toezicht als casus 170
6.3.1 Toezicht en onderzoek in veiligheidszorg 171
6.3.1.1 Algemene Rekenkamer 171
6.3.1.2 Nationale ombudsman 172
6.3.1.3 Onderzoeksraad voor Veiligheid 173
6.3.1.4. Commissie van Toezicht voor Inlichtingen en Veiligheidsdiensten 173
6.3.1.5 Rijksinspecties 174
6.3.2 Observaties over de relatie tussen veiligheid, toezicht en onderzoek 176
6.3.2.1 Meerdere inspecties en onderzoeksorganisaties 176
6.3.2.2 Bevoegdheden en inbedding 177
6.3.2.3 Veiligheid breed 177
6.3.2.4 Diversiteit en eenheid 178
6.3.2.5 Nederland veiliger 178
6.4 Afronding 179

7 Publiek vertrouwen in toezicht in een pluriforme samenleving 183
J. van Erp
Th. Schillemans
7.1 Publiek vertrouwen in toezicht en toezichthouders 185
7.2 Wat bepaalt vertrouwen in toezicht? 189
7.3 Hoe kunnen toezichthouders werken aan vertrouwen? 193
7.4 Slot 198

8 Interventies 205
H.B. Winter
8.1 Inleiding: de toezichtscyclus en het begrip interventie 205
8.2 Van informeel naar formeel: de toezichtspiramide en de nalevingspiramide 208
8.3 Informele interventies 210
8.3.1 Compliance assistance 210
8.3.2 Bestuursgericht gedragstoezicht 212
8.3.3 Naming, shaming and blaming 213
8.4 Formele bestuursrechtelijke interventies 215
8.4.1 Bevoegdheden van toezichthouders 215
8.4.2 Bestuursrechtelijke herstelsancties 219
8.4.3 Bestraffende sancties 223
8.4.4 Toezichtsbeleid en gedogen 225
8.5 Civielrechtelijke sancties 226
8.6 Strafrechtelijke sancties 229
8.7 Toezicht tussen bestuursrecht en strafrecht 229
8.8 Afsluitend 231

9 Naar een effectieve relatie tussen intern en extern toezicht in semipublieke en private sectoren 235
M.M. de Waal
M. Bokhorst
9.1 Inleiding 235
9.2 Rollen en verantwoordelijkheden in de relatie intern en extern toezicht 237
9.3 Semipublieke sector 240
9.3.1 Onderwijssector 240
9.3.2 Zorgsector 242
9.3.3 Corporatiesector 244
9.3.4 Versterkte relatie tussen intern en extern toezicht 246
9.4 Private sector 247
9.4.1 Zelfregulering en bestuurlijke autonomie 247
9.4.2 Intensivering van de relatie tussen intern en extern toezicht 248
9.4.3 Co-regulering en een nieuw evenwicht in de relatie intern-extern toezicht 251
9.5 Sectorvergelijking van de relatie intern en extern toezicht 253
9.6 Effecten van toezichtstrategieën op de relatie tussen intern en extern toezicht 254
9.6.1 Randvoorwaarden voor goed bestuur en intern toezicht 255
9.6.2 Bestuurlijk gedrag en (organisatie)cultuur 257
9.6.3 Relatie intern en extern toezicht 259
9.7 Conclusies en discussie 261

10 Toezicht in de toekomst: Tien uitdagingen voor toezicht in Nederland 273
E.R. Muller
F. de Vries
H.B. Winter
H. van Kempen
10.1 Samenwerking als norm 274
10.2 Onafhankelijkheid en een nieuwe wet 276
10.3 Intern en extern toezicht 277
10.4 Burgers en burgerperspectief 278
10.5 Data en AI 279
10.6 Kennis en wetenschap 281
10.7 Publieke waarden 281
10.8 Effecten van toezicht 282
10.9 Transparantie en openbaarheid 283
10.10 Duurzaamheid 284

AUTEURS 287
TREFWOORDENREGISTER 289
SERIE HANDBOEKEN VEILIGHEID 293