Met Het einde van het midden van Farid Tabarki heeft de geïnteresseerde lezer, die zich snel een beeld wil vormen van hoe de technologische ontwikkelingen de samenleving veranderen, een uiterst leesbaar en afgewogen boek in handen. Voor wie zich al wat intensiever bezighoudt met technologische en maatschappelijke innovatie, bevat het boek echter weinig nieuws.
Het einde van het midden leest als een trein. En dat komt niet alleen door de beeldende en heldere schrijfstijl van Tabarki. Hierin herkennen we Tabarki de columnist in het Financieele Dagblad. Tabarki gebruikt ook vele en goed gekozen voorbeelden en heeft het boek een heldere structuur meegegeven. En ondanks termen als ‘radicale transparantie' en ‘radicale decentralisatie' vond ik het boek inhoudelijk juist verfrissend genuanceerd en afgewogen. De auteur toont ook de beperkingen, de nuanceringen en de invloed van de tegenkrachten. Anders dan sommige andere trendwatchers slaat Tabarki niet door in de tot in het extreme doorgetrokken ontwikkelingen. Bij hem dus geen hallelujaverhalen, doemscenario's of verhalen over hoe alles totaal anders zal worden.
In Het einde van het midden behandelt Tabarki bekende thema's als de toenemende transparantie, de toenemende decentralisatie en als gevolg daarvan het verdwijnen van ‘het midden'. De tussenpersonen, de middenklasse, het middenkader en de nationale staat. Tot zover weinig nieuws. Ook zijn beschrijving van de problemen in het onderwijs, op de arbeidsmarkt, voor het bedrijfsleven en voor de overheid en de politiek bevatten voor de lezer die zich vaker met deze materie heeft beziggehouden weinig nieuws.
Ik vond de mogelijke oplossingen die hij beschrijft, bijvoorbeeld voor een ‘zwemdiploma' voor de vloeibare samenleving, vaak wel verrassend en opnieuw opvallend realistisch. Tabarki presenteert ze niet als ‘de oplossingen' maar eerder als mogelijke denkrichtingen. Dat past ook helemaal in het idee van door hem aangehangen ‘design thinking'. Geen bureauoplossingen, maar werkende weg deze schetsen verder invullen en toetsen op hun haalbaarheid.
Verder vond ik ook het begrippenapparaat dat de auteur introduceert in een aantal opzichten vernieuwend. Termen als ‘het diopticon', de ‘gesmolten diamant' en de ‘vloeibare samenleving' zijn op het eerste gezicht wellicht wat verwarrend, maar maken bij nader inzien wel precies duidelijk welke processen er op dit moment spelen in de wisselwerking tussen techniek en samenleving. Dat is ook de kracht van het boek. In acht zeer leesbare hoofdstukken krijgt de lezer een mooi en tamelijk compleet overzicht van alle belangrijke trends en ontwikkelingen die momenteel spelen in de samenleving.
Kortom een goed leesbare en afgewogen en soms verrassende inleiding in de hierboven beschreven verschijnselen, maar voor de al wat beter ingevoerde lezer misschien toch wat te veel bekende kost.
Over Peter van der Wel
Peter van der Wel houdt zich al ruim 30 jaar professioneel met de toekomst bezig. Hij is auteur van verschillende boeken op het gebied van futurologie en toekomstverkennen en mede-oprichter en voormalig vice-president van de Dutch Future Society.
