De kunst van veranderen is een boek voor en door veranderaars. Marco de Witte is partner van HGRV Adviseurs Managers, Jan Jonker hoogleraar Duurzaam ondernemen aan de Radboud Universiteit in Nijmegen. Een alomvattende theorie van het veranderen te geven, is niet hun ambitie. Wel: een handzaam kader bieden om naar de praktijk van veranderprocessen te kijken – en die te verbeteren.
Veranderwetenschap
Daarmee onderscheidt De kunst van veranderen zich nadrukkelijk van twee andere titels over veranderen die de afgelopen maanden zijn verschenen. Het eerste, het Basisboek veranderen van Cozijnsen en Vrakking, is vooral een studieboek dat moet helpen de veranderkunde verder te ontwikkelen tot een veranderwetenschap. Het tweede, Veranderkracht van Steven en Wouter ten Have, heeft als doel de state of the art van de veranderkunde te vertalen in een handreiking voor de praktijk.
Veranderkunst
Te midden van al dat geweld positioneren De Witte en Jonker hun aanpak niet als een kunde en al helemaal niet als een wetenschap, maar juist als een kunst. Waarmee niet gezegd wil zijn dat zij maar wat aan rotzooien. Integendeel: wat zij over hun onderwerp te melden hebben, komt onmiskenbaar voort uit jarenlange praktijkervaring en grondige reflectie daarop. Maar juist daardoor hebben zij geleerd dat effectief en duurzaam veranderen geen 100% rationeel proces is.
Kernvragen
Dat creatieve, intuïtieve aspect blijft nog op de achtergrond zo lang het in de eerste helft van De kunst van veranderen gaat over het vierballenmodel waar De Witte en Jonker de kernvragen uit afleiden die elke veranderaar zich voortdurend moet blijven stellen. Waarom willen we veranderen, wat willen met onze verandering bereiken, hoe pakken we dat aan, en wie zijn die ‘we’ eigenlijk? Het beantwoorden van die vragen is nog tot op grote hoogte een rationeel proces.
Drie dilemma’s
Dat veranderen ook een kunst is, blijkt vooral als De Witte en Jonker het in de tweede helft van hun boek hebben over de drie dilemma’s waar elke veranderaar steeds weer opnieuw een evenwicht in moet zoeken. Kijken we naar het grote geheel of focussen we ons op een onderdeel daarvan, leggen we de nadruk op inhoud van de verandering of op de betekenis, en proberen we met ons veranderverhaal de ratio aan te spreken of de emotie? Vragen waarop het antwoord de ene keer naar de ene kant zal overhellen en de andere keer naar de andere. Daar voortdurend de juiste de balans in vinden terwijl alles om je heen in beweging is, dat is de kunst van het veranderen.
Tekeningen
Helemaal in lijn met hun opvatting van veranderen en met hun eigen advies om als veranderaar niet alleen het verstand maar ook het gevoel aan te spreken, hebben De Witte en Jonker hun boek op een aparte manier vormgegeven. Op de rechterpagina’s staat de doorlopende tekst, op de linkerpagina’s wordt de essentie van die tekst verbeeld in een simpele, aansprekende tekening. En soms zegt een beeld inderdaad meer dan duizend woorden.
Vanuit de academische veranderwetenschap zullen De Witte en Jonker niet heel veel waardering krijgen voor hun werk. Daarvoor zijn zij te eigenzinnig. Een warmer onthaal zal De kunst van veranderen krijgen van managers en adviseurs die ‘met de voeten in de modder’ staan. Die zullen veel in het boek herkennen en daar hun voordeel mee kunnen doen.
Over Pierre Spaninks
Pierre Spaninks (Eindhoven, 1955) was tot zijn pensionering in 2021 zelfstandig professional in journalistiek en communicatie. Hij kreeg landelijk bekendheid als ZZP-expert. Voordien had hij gewerkt in het hoger onderwijs en de consultancy. Hij studeerde Tekstwetenschap aan de Universiteit van Amsterdam en volgde op Harvard het Senior Manager in Government Program. Tegenwoordig legt hij zich toe op de Egyptologie.
