Ik wil allereerst een uitgebreide buiging maken, voor ik kritiek ga geven. André de Waal heeft een ontzettend gedegen onderzoek gedaan naar wat organisaties daadwerkelijk doet presteren. Het is goed om te zien dat ook in Nederland de capaciteit aanwezig is om een dergelijk uitgebreid onderzoek te doen, met uitkomsten die voor mijn gevoel goed passen bij de tijdsgeest en de behoeftes van organisaties. De Waal vertelt over de uitkomsten van zijn onderzoek in onderscheidende en niet-onderscheidende factoren. Vooral over deze laatste bestonden al lang veel hypotheses, maar het deed mij deugd dat deze ook werden onderschreven door onderzoek. Er worden veel mythes doorgeprikt die de bestuurskamers al jaren teisteren. Zo blijkt bijvoorbeeld dat strategieën alleen werken als ze echt uniek en onderscheidend zijn. Anders hoef je er niet eens aan te beginnen. Zowel financiële als niet-financiële prestaties zijn meegenomen. Het boek bestaat voor het grootste deel uit voorbeelden. Deze zijn te verdelen in quotes van HPO-leiders en in uitgebreide cases van zowel HPO-bedrijven als niet-HPO-bedrijven. De quotes zijn vaak inspirerend, maar lijken soms rechtstreeks overgenomen van de HPO leiders. Het is niet duidelijk of deze uitspraken ook door onderzoek zijn gestaafd. Daarom geeft het vaak een sociaal wenselijk gevoel. De cases zijn daarentegen erg verhelderend. Met degelijke onderbouwing wordt de huidige situatie in kaart gebracht en krijgt de lezer een mooi kijkje in de keuken. Verwacht geen kant en klare stappenplannen, maar wel veel 'zo kan het ook' verhalen en (bij vlagen algemene) tips. De Waal maakt de lezer duidelijk een hoog gevoel van realiteitszin te hebben en lijkt wars van hypes. Het grootste nadeel van het boek is voor mij dat De Waal nauwelijks aangeeft wat de beperkingen zijn van zijn onderzoek en methodiek. Bij een boek dat zegt te onderscheiden door de wetenschappelijke onderbouwing vind ik dit een groot gemis. Ik heb zelf een aantal beperkingen gevonden, waarbij ik dit boek op zijn merites beoordeel, daar ik niet bekend ben met eerder werk van De Waal. Ten eerste is het raamwerk zo veelomvattend dat het lastig is te extrapoleren naar de praktijk van vandaag en morgen. Dit wordt door De Waal in 3.13 weerlegd, maar het gevoel blijft mij bekruipen. De behandelde HPO's zijn in bijna alle gevallen grote, internationale bedrijven uit de profit sector. De vertaling naar bijvoorbeeld een middelgrote Nederlandse gemeente wordt daarmee vrij lastig. Ten tweede geeft De Waal aan dat de prestaties per bedrijfstak lastig te vergelijken zijn. De vragenlijsten maken namelijk gebruik van subjectieve scoring door medewerkers zelf. Hoewel deze methode valide is, vind ik het op zijn minst vreemd te noemen dat deze relatieve scores worden afgezet tegen een absolute norm. Organisaties dienen een score van 8,5 op 10 te behalen voor de HPO status, ongeacht de context. En als lezer ga je ongewild toch benchmarken. Het boek besluit met een plan om het transitieproces aan te vliegen. Dit was concreter dan ik had verwacht, daar menig managementboek hier meestal steken laat vallen. Het laat zien dat De Waal meer in zijn mars heeft dan een gezonde dosis boerenverstand. En dat is bewonderenswaardig. De lat wordt ontzettend hoog gelegd. Het boek richt zich daarmee met name op bedrijven die daadwerkelijk de HPO-status willen bereiken. Kleine verbeteringen zijn uiteraard goud waard, maar dan is het lastig om alle medewerkers te vertellen 'wij worden een HPO!'. Echter, het grootste deel van de bedrijven zal m.i. deze bereidheid niet hebben, maar vooral de kersen van de taart willen pikken. Al met al een erg solide boek, met her en der een gemis aan kritische noten.
Over Sietse Rauwerdink
Sietse Rauwerdink is directeur en eigenaar van KoersKaart Managementgames en organisatieadviseur bij SietseR.
