Bij ontwikkelingen denken we vaak alleen aan technologische ontwikkelingen. Tabarki laat ons echter een groter plaatje zien waardoor sociale of maatschappelijke veranderingen duidelijk worden.
Een interessant concept dat Tabarki schetst is de vloeibare samenleving en het diopticon. Technologie maakt dat we continue met elkaar verbonden zijn. Het diopticon is het model waarbij iedereen iedereen kan zien. Ik herken meteen het boek ‘De Cirkel’ van Dave Eggers, dat Tabarki ook aanhaalt. Eggers beschrijft levendig hoe bedreigend de toegenomen transparantie kan zijn. Transparantie, decentralisatie – het zijn kenmerken van de vloeibare samenleving, een samenleving die continu in beweging is. Net als een zwembad, waarin we zwemmen om niet te verzuipen.
Om mee te kunnen gaan met deze nieuwe vloeibare samenleving, moeten we opnieuw leren zwemmen, stelt Tabarki. Het onderwijs in de huidige vorm leidt niet op tot digitale vaardigheden en heeft te weinig aandacht voor creativiteit en prikkelen van de nieuwsgierigheid.
Tabarki ziet meer in het leren oplossen van (dagelijkse) problemen en design thinking. Maar vraagt zich ook af hoe het onderwijs omgaat met het aanleren van vaardigheden die over vijf jaar wellicht overbodig zijn. Zijn antwoord: niet (in het huidige onderwijs). Een groter maatschappelijk gevolg is dat de middenklasse verdwijnt. De titel van het boek wees ons hier al op. Het gat tussen arm en rijk wordt almaar groter.
Een interessant gegeven is dat juist de banen in het midden overgenomen kunnen worden door robots. De lagere banen, zoals schoonmaken, verzorging, lenen zich daar minder voor, evenals de banen die zich kenmerken door hun unieke bijdrage, gebaseerd op inzicht en creativiteit. Robots en computers zijn hier nu eenmaal nog steeds niet goed in. Tabarki ziet kansen voor een nieuw soort intermediair, die dingen juist zelf gaan doen.
Het is geen negatief verhaal, er is hoop voor de middenklasse, zolang ze maar niet passief af blijven wachten wat er gebeurt. Degenen die op zoek gaan naar nieuwe vormen van waardecreatie en zelf de regie in handen nemen, zullen overleven in de nieuwe maatschappij.
Veel van de thema’s die Tabarki aanhaalt waren mij wel bekend. Het kader dat hij schetst, de vloeibare samenleving, is wat ‘Het einde van het midden’ interessant maakt. Hij beschrijft de vele onderwerpen zorgvuldig en prettig leesbaar, maar dat haalt de spanning er wel uit. Het had van mij wat prikkelender gemogen. Het verhaal bevat veel discussiepunten maar springen ze er nu wat te weinig uit. Dat is jammer, vind ik.
‘Het einde van het midden’ schetst een samenleving waar we al middenin zitten. Ook de ontwikkeling van robots zal op vele vlakken doorzetten en gevolgen hebben voor het werk dat we uitvoeren. Afwachten is geen optie; het is een kwestie van leren zwemmen.
Over Carla Verwijs
Carla Verwijs is managementconsultant met een specialisatie in kennismanagement.
