Tot zover eigenlijk niets bijzonders en iets wat ons allemaal regelmatig overkomt. Je hoort eens wat, het klinkt logisch, het komt in het laatje ‘concepten voor later gebruik’ en je leeft verder.
En toen kreeg ik dit boek in handen. Of eigenlijk boekje, want 144 bladzijden, harde kaft en pocketformaat . Geschreven door een van de twee ‘uitvinders’ van het model situationeel leiderschap. De andere uitvinder is Ken Blanchard en die heeft inmiddels al vele businessboeken op zijn naam staan en inmiddels bijna de status van verlichte goeroe.
Hersey is meer down-to-earth gebleven en heeft het concept inmiddels meer en meer en heel consequent vermarkt. Het boek is voor managementbegrippen een oud boek. Voor het eerst in Amerika uitgegeven in 1984, dat is meer dan 20 jaar geleden. De meeste businesshypes overleven niet zo’n lange tijd. Natuurlijk is de schrijfstijl wat gedateerd en de ideeën zijn inmiddels meer gemeengoed dan men toen dacht, maar toch. Het doet wat om een ‘bron-boek’ te lezen. Vooral omdat het model niet echt is tegengesproken. Natuurlijk, mensen hebben het complexer gemaakt, en hebben elementen toegevoegd en verbijzonderd. Maar de basisidee is wel gebleven.
Het idee dat leiders gevolgd moeten worden. Het idee dat je in de ene situatie meer succesvol bent met directie en instructie en in de andere situatie meer effectief bent met coaching en begeleiding. Natuurlijk blijft de kunst om precies aan te voelen wanneer je wat moet zijn. Die flexibiliteit van de leider, gebaseerd op de competentie van de volger is inmiddels een algemeen aanvaard gedachtegoed. En getuige het feit dat zelfs Machiavelli dit in de veertiende eeuw al heeft opgeschreven maakt dat het inmiddels echt wijd verbreide kennis is.
Wat Hersey toevoegt aan de flexibiliteit is macht. Niet macht als negatief begrip maar macht als leidend element in de verhouding tussen leider en volger. Immers het eenvoudige gegeven dat leiders straffen en belonen kunnen maakt dat volgers volgen. Soms heel direct en in grote angst, maar die macht wordt terecht niet verder uitgewerkt. Vaker indirect en met grote subtiliteit. Waarom is de ene leraar wel in staat orde te houden en de ander niet? Niet alleen maar door pedagogische trucjes en methoden. Dan kon iedereen het immers leren. Het blijkt meer te zijn. Het heeft alles te maken met het vermogen om te belonen en te straffen en de bereidheid om het ook daadwerkelijk te doen. En dan altijd met mate. De waarneming van de volger (en niet direct de mening van de leider) is hierin bepalend. “Met macht moet je voor de dag komen – je moet er gebruik van maken, of je raakt het kwijt.” (pag.93)
Een tweede element wat mij uit het boek is bijgebleven is het feit dat situationeel leiderschap inderdaad altijd situationeel is en blijft. Natuurlijk, we leren dat iemand met een lage competentie veel sturing en minder ondersteuning nodig heeft en iemand met een hoge competentie minder ondersteuning en geen sturing nodig heeft. En iedereen kent de voorbeelden van de pas aangestelde collega die op zoek moet naar een mieriksworteltrekker in het magazijn. Groot plezier alom. En die ervaren rot in het vak hoef je echt niets meer te vertellen. Maar dat kan veranderen. En iedere verandering is feitelijk een nieuwe situatie. En de oude rot met huwelijksproblemen blijkt opeens niet zo competent meer! Zelfs niet op zijn eigen vakgebied. Blijkbaar hebben de ‘externe’ problemen zoveel effect dat het werk er onder lijdt. En dan moet de situationele leider opeens weer volop instructies gaan geven. En veel gaan sturen.
En die combinatie van macht, flexibiliteit en inzicht in veranderende situaties is het nieuwe wat ik in dit ‘oude’ boekje heb ontdekt.
Het vergt groot inzicht en veel flexibiliteit om dan, door gebruik te maken van de juiste macht zoveel invloed op een volger te hebben dat deze ‘binnen boord’ blijft. Alleen al om dat beter te leren zou iedere moderne leider dit boek in z’n boekenkast moeten hebben.
