Henri Mintzberg is een Canadese hoogleraar en managementgoeroe die zich vooral heeft toegelegd op organisatieleer en strategie van die organisaties. In de loop van de jaren heeft hij nu vijftien boeken geschreven, waarvan 'Organisatiestructuren' één van de meeste bekende en meest toegankelijke is.
Dat de auteur soms ook zeer lichtvoetig is, bewees hij een paar jaar geleden met 'Strategie slaat terug', een bundeling van citaten en opvattingen die een iets minder serieuze kant van Mintzberg laten zien. Zijn serieuze boeken zijn overigens ook heel goed leesbaar en in ieder geval leerzamer. 'Organisatiestructuren' gaat in op de ratio van het inrichten van organisaties, de basisonderdelen van elke organisatie en op de verhouding tussen centraal en decentraal.
De meeste aandacht besteedt de auteur aan het door hem ontwikkelde onderscheid tussen vijf types van organisaties:
- de eenvoudige structuur (een winkel), gebaseerd op de leiding van één persoon;
- de machinebureaucratie (een overheidsdirectie) steunt op de standaardisatie van werkprocessen;
- de professionele bureaucratie (een universiteit), gestructureerd rond de standaardisatie van vaardigheden;
- de divisiestructuur (een grote onderneming) is gericht op de standaardisatie van de output (producten);
- de adhocratie (een innovatieve start-up), gebaseerd op onderlinge aanpassing en een hoge graad van informaliteit.
Voor de goede orde teken ik hier nog bij aan dat Mintzberg later nog twee types heeft toegevoegd: de zendingsorganisatie (gericht rond normen en waarden) en de politieke structuur (gebaseerd op allianties). Zie hiervoor ondermeer zijn 'Mintzberg over management'. Zo blijkt maar weer dat ook klassiekers hun aanvullingen kennen.
De grote waarde van de typologieën uit 'Organisatiestructuren' ligt niet in de directe toepasbaarheid voor organisatieontwikkelaars als hulp bij het ontwerpen van een nieuwe organisatiehark. De waarde ligt vooral in het inzichtelijk maken van de wijze waarop mensen in deze structuren werken, hoe macht is verdeeld en welke krachten in organisaties werkzaam zijn. Mintzberg leert u organisaties begrijpen en maakt u duidelijk hoe het gedrag van mensen verandert door de wijze waarop organisaties functioneren.
Juist door dit inzicht heeft het boek van Mintzberg grote waarde voor organisatiedeskundigen en mensen die belast zijn met inrichting of verandering van organisaties. Het boek helpt hen om de organisatie zodanig in te richten of aan te passen dat de doelstellingen van de organisatie zo goed mogelijk worden gerealiseerd.
En dat is precies de kracht van Mintzberg: de verbinding van strategie en organisatie. Misschien is dat ook wel de reden dat Mintzberg niet zoveel opheeft met de huidige aandacht voor leiderschap: goed management wordt te veel onderschat. En vooral goed management is nodig om de organisatie goed te laten functioneren. En dan maakt het niet uit welke type organisatie het betreft.
'Organisatiestructuren' is een klassieker. Maar dat wil niet zeggen dat er op onderdelen van zijn denken geen kritiek mogelijk is of dat er sinds het verschijnen geen actuele inzichten meer zijn ontwikkeld. De modellen zijn statisch en de auteur gaat bijvoorbeeld nauwelijks in op de complexe dynamiek waarin organisaties werkzaam zijn. Evenmin is het gedachtegoed eenvoudig te operationaliseren. Desondanks staat het boek nog steeds als een huis en is ook nu nog bruikbaar in zowel de managementpraktijk als in de organisatiewetenschap.
Over Ton Horrevorts
Ton Horrevorts (1950-2011) was onder andere directeur van HMSmanagement, partner voor de overheid in transformatieprocessen. Hij was jarenlang als adviseur betrokken bij veranderings- en vernieuwingsprocessen in de publieke sector en geïntrigeerd door het vertrouwensprobleem van de overheid.
