Waar patronen worden doorbroken ontstaan nieuwe werelden
Hoe komt het toch dat we bij het oplossen van onze dagelijkse vraagstukken in diezelfde groef blijven hangen. Van meer en beter toezicht. Meer controle, meer protocollen, meer regels. Met een hoog ‘moeten’ achtig karakter. Waarin uitingen als straf, schade en mislukking centraal staan. Terwijl een gedragsverandering gericht op ‘willen’ en het verkrijgen van lust – waarbij energie, inspiratie, toekomstbeelden en ownership toverwoorden zijn – veel effectiever is. Waar in cocreatie met andere stakeholders netwerkleiderschap wordt geoperationaliseerd. Want dát werkt: zó zet je stappen op weg naar een performance based aanpak.
Van lineair (met stapjes 1-2-3-4-5) naar exponentieel (1-2-4-8-16)
Helemaal als we ons bedenken dat er momenteel sprake is van een exponentiële verandering waarin drie fundamentele trends elkaar versterken: een economie die zich transformeert van ‘bezit’ naar ‘gebruik’, een maatschappij van ‘zorgen voor’ naar ‘zorgen dat’ en een publiek domein van ‘rule based’ naar ‘value based’. Waarbij innovatie sterk is verbonden aan het businessmodel, gebaseerd op overvloed – niet op schaarste –, waar informatie een centrale rol vervult – en niet het geld –, gebruikmakend van een snel schaalbare interne structuur gebaseerd op het meeliften op andermans eigendom – met een gebruiker die tegelijkertijd ook producent kan zijn. Niet zo vreemd dus dat het woord ‘gamechangers’ zo vaak valt!
Het antwoord is simpel
We hebben onvoldoende oog voor bestaande ingeslepen patronen. Als het ware het probleem achter het probleem: waarom het gaat zoals het gaat. Waarbij we overwegend met wat cosmetische veranderingen denken dat we goed bezig zijn. Zonder dat er gesleuteld wordt aan de dieperliggende – veelal onzichtbare – waarden. Waarmee we het bestaande in feite in stand houden. Anders gezegd: we lijken te hollen zo snel we kunnen, maar komen we ook vooruit? Wat wordt bevestigd door de praktijk van alledag. Waaruit blijkt dat in toenemende mate sprake is van twee werelden: de planmatige druk vanuit de overheid en politiek, gebaseerd op uitgangspunten als standaardisatie, grootschaligheid, protocollering, maakbaarheid en voorspelbaarheid versus een steeds dynamischer en pluriformer wordende maatschappij, gekenmerkt door waarden als individualisme, eigen kracht en kleinschaligheid.
Wat moertjes en schroefjes aandraaien, een plankje bijschaven
Dit alles onderstreept dat je er niet bent met wat cosmetisch upgraden. Nee, want als de wereld buiten sneller verandert dan binnen, dan is er werk aan de winkel. Kansen genoeg, alleen je moet ze wél verzilveren. En zeg nou zelf: met ‘insanity’ (hetzelfde doen en andere resultaten verwachten) doorbreek je écht geen patronen!
Opdat je daarmee voldoet aan de drie pijlers die cruciaal zijn bij het loslaten van oude denkpatronen: begrijpen (‘wat speelt er’), bedenken (‘hoe kunnen we het oplossen’) en beslissen (‘welke oplossing is het meest haalbare’).
You have to step back to jump further
Doorbreken - Verandering in de publieke sector geeft je niet alleen inzicht hoe je door het stellen van de juiste vragen die mechanismen in het systeem kunt herkennen, maar ook welke praktische interventies je kunt toepassen om die vastgeroeste patronen te kunnen kraken. Om zo voldoende toekomstvast gesteld te staan.
Over Dirk-Jan de Bruijn
Bedrijfseconoom Dirk-Jan de Bruijn is sinds 2004 actief in verschillende management- en directiefuncties binnen de Rijksdienst. Met een forse verandercomponent. Daarvoor was hij gedurende een twintigtal jaren actief als managementconsultant in het publieke domein verbonden aan Deloitte (en rechtvoorganger Bakkenist) en IBM. Hij heeft zich gespecialiseerd in netwerkleiderschap en systeeminnovatie.
