Léon de Caluwé is de enige hoogleraar advieskunde in Nederland. Dat is niet het enige dat hem uniek maakt. Wie over veranderen, adviseren en gaming spreekt, spreekt over Léon de Caluwé. Gevraagd naar hoogtepunten uit zijn rijke carrière noemt hij als eerste de acceptatie van zijn kleurentheorie. ‘Het is toch bijzonder als je op onbekende plekken komt en mensen spreekt die je niet kent, maar waar wel jouw denkbeelden in kleuren zijn geaccepteerd. De theorie erachter is nog altijd actueel en wordt steeds verder onderbouwd.’ In 1997 schreef hij al het boek Veranderen moet je leren. Zou hij dat boek nu weer zo schrijven? De Caluwé: ‘Ik heb het pas nog helemaal herzien en schrok toch van mijn taalgebruik. Er staat heel vaak het woord "moeten" in. Als ik iets geleerd heb in de loop der jaren, is dat we niet altijd moeten willen kiezen. Bij veranderen en adviseren staat keuzes maken vaak voorop. Op dat punt heb ik het mis gehad in het verandervak. We moeten juist leren omgaan met paradoxen en ertussen laveren. We moeten spanningen leren hanteren in plaats van het altijd op willen lossen. Het is als vliegen met een helikopter, je moet constant "wiekend" bijsturen. Kijk naar de bed-bad-brood discussie. Iedereen snapt dat je mensen niet moet laten verdrinken, maar iedereen snapt ook dat we niet alle vluchtelingen op kunnen nemen. Het is een paradox waar je samen uit moet zien te komen. Dat doe je niet met kiezen tussen twee kwaden. We moeten paradoxen kunnen verdragen en hebben hybride spelers nodig.’
Naïef
Terugkijkend zegt De Caluwé dat hij in de vroege jaren van zijn adviespraktijk misschien wel eens te naïef is geweest. ‘Ongedocumenteerd kun je makkelijker advies geven. Met de praktijkkennis die ik in de loop der jaren heb opgedaan, zie ik nu pas de complexiteit van vraagstukken. In die zin geloof ik minder in maakbaarheid dan toen ik bijvoorbeeld in 1997 dat boek schreef. Dat wil niet zeggen dat je met professionals niet zaken wezenlijk kunt veranderen. Een van mijn mooiste klussen was in de jaren negentig een verandertraject bij Delta Lloyd. Hadden we daar toen niet ingegrepen, was Delta Lloyd denk ik omgevallen. Alleen de top zag de noodzaak van een andere attitude. Die hebben we toen kunnen introduceren.’
Verandergekte
18 juni is er een congres met de titel Verandergekte. Is veranderen inderdaad een buzz geworden en is er sprake van gekte? De Caluwé vindt van niet. ‘Ja, er zijn veel veranderconsultants, maar organisaties die wat willen, die willen veranderen, weten de echte professionals er wel tussenuit te filteren.’ Wat geldt voor veranderen, geldt volgens De Caluwé ook voor het adviesvak, zijn andere core competence. ‘Advies is geen wettelijk beschermd beroep, maar ook hier zijn er professionals die er bovenuit steken. Ik vind dat het adviesvak de laatste jaren sterk verbeterd is. We hebben meer goede tools gekregen en weten veel beter wat effectief is. De truc bij advies is vooral dat de opdrachtgever de adviseur ruimte moet geven. De adviseur op zijn beurt moet snappen dat hij niet één trucje kent en altijd kiest voor eenzelfde oplossing. Ook hier geldt dat een adviseur moet laveren en niet moet kiezen.’
Gaming
De Caluwés derde kindje (in termen van oeuvre) is ‘gaming’. En eigenlijk ligt dat kindje nog altijd in de wieg. De beloften rond gaming waren torenhoog en nog altijd gelooft De Caluwé heilig in gaming als instrument. Toch zijn de beloften tot op heden niet waargemaakt. De Caluwé: ‘Het probleem met gaming is dat je het tijd moet gunnen, en juist in dit digitale tijdperk met computersimulatie gunnen we onszelf geen tijd. Er moet direct vanaf een pc resultaat zijn. Ik houd dan ook een pleidooi om gaming vooral zonder pc’s te doen, zodat de impact beter beklijft.’
(Op 29 mei geeft De Caluwé een afscheidsemiritaatscollege bij de Vrije Universiteit Amsterdam (aanvang 15.45 uur). Spannend veranderen heeft de man die de wereld een klein beetje veranderde als titel gekozen: hoe ga je om met spanningen in veranderprocessen. Op 9 juni doet De Caluwé het nog eens dunnetjes over bij AOG tijdens het event Kleurrijk veranderen. Kleurrijk! Wat je met recht een passend slot van een rijke carrière mag noemen.)
Over Ronald Buitenhuis
Ronald Buitenhuis is freelance journalist.
