Een van de eerste dingen die we als jury voor het Managementboek van het Jaar hebben gedaan, is uiteraard: bespreken welke criteria we wilden aanleggen. De uitkomst daarvan is dat we nu op zoek zijn naar een uitgave die meer dan alle andere titels actueel is, relevant voor de doelgroep, onderbouwd, doordacht, vernieuwend, bruikbaar, goed geschreven, en liefst nog mooi uitgegeven ook. Dat zijn betrekkelijk rationele criteria, toch? Want dat mag u verwachten van rationele mensen.
Omdat wij als juryleden zulke rationele mensen zijn, hebben wij er bij al die rationele criteria ook nog eens rekening mee gehouden dat we er met onze ratio alleen niet uit gaan komen. Daarom hebben we een extra criterium aan het lijstje toegevoegd. Noem het maar onze gut feeling, de optelsom van alles waar we geen woorden voor hebben. U begrijpt het al: de kans is groot dat de strijd daar uiteindelijk op wordt beslist.
Mijn eerste keer
Hoe een boek scoort op de rationele criteria, daar kom je samen wel uit. Zo niet met die gut feeling: dat is een kwestie van smaken die nu eenmaal verschillen. Een interessante vraag daarbij is wel - vind ik tenminste - waar ieders persoonlijke smaak eigenlijk vandaan komt. Van mijzelf weet ik dat dat alles te maken heeft met het eerste managementboek dat ik ooit in handen kreeg.
Mijn eerste keer was toen ik nog aan de letterenfaculteit van de Universiteit van Amsterdam werkte als assistent van een van de hoogleraren. Universiteiten - niet alleen de Amsterdamse - waren en zijn heel gecompliceerde organisaties, een stuk lastiger te besturen dan menige beursgenoteerde onderneming. Het echte productieve werk wordt er gedaan door hooggekwalificeerde wetenschappers. Die kunnen dat prima zelf af. Het management is er alleen maar om daar de optimale condities voor te scheppen. Dat wil zeggen: idealiter. In werkelijkheid botsen die twee werelden met de regelmaat van de klok. Ik was maar een gewone alfa en had tot dan toe de kost verdiend met het recenseren van romans en gedichtenbundels.
Henry Mintzberg
Van wat er in die universitaire organisatie gebeurde, snapte ik hoegenaamd niets. Gelukkig was daar die oudere, wijze collega die me attent maakte op het werk van Herbert Simon en vooral dat van diens leerling Henry Mintzberg. Die had net een dik boek geschreven dat The structuring of organizations (vertaald als Organisatiestructuren) heette. Het was 1979. Er ging een wereld voor me open. In een buitengewoon levendige stijl legde Mintzberg uit dat er allerlei verschillende typen organisaties waren, dat die allemaal hun eigen structuur hadden, en dat elke oplossing weer nieuwe problemen met zich meebracht.
In plaats van onder de koffie te mopperen op die arrogante bestuurders en managers die maar niet wilden begrijpen dat ze ons voor de voeten liepen met hun beleidsplannen, discussieerden we ineens over de vraag of de universiteit nou een professional bureaucracy was of een adhocracy. Niet dat het er meteen beter op werd, maar nu hadden we tenminste woorden om te praten over wat ons bezighield, Pas later realiseerde ik me dat wij niet de enigen waren die zo'n Aha-erlebnis hadden, maar dat tegelijk met ons een hele nieuwe generatie op die manier naar de werkelijkheid leerde kijken. Sindsdien is Mintzberg voor mij een baken in de branding gebleven.
Mooie verhalen
Terug nu naar de selectie van kandidaten voor de titel van Managementboek van het Jaar, want daar hadden we het over. Wat mijn guts betreft moet dat dus een soort Structuring of organizations zijn, maar dan anders. Want aan de ervaring die ik daarmee had, meet ik bewust of onbewust het effect af van elk nieuw boek dat ik lees. Nu ben ik - gelukkig - maar een van de zes juryleden. Mijn collega's hebben vast ook allemaal een levendige herinnering aan hùn eerste keer. Of een hele andere ervaring waar hun gevoel op teruggaat. Daar ga ik hen dus maar eens naar vragen. Als dat mooie verhalen oplevert, zal ik u die niet onthouden.
Reageer via Twitter naar @PierreSpaninks met hashtag #MB2015
Over Pierre Spaninks
Pierre Spaninks (Eindhoven, 1955) was tot zijn pensionering in 2021 zelfstandig professional in journalistiek en communicatie. Hij kreeg landelijk bekendheid als ZZP-expert. Voordien had hij gewerkt in het hoger onderwijs en de consultancy. Hij studeerde Tekstwetenschap aan de Universiteit van Amsterdam en volgde op Harvard het Senior Manager in Government Program. Tegenwoordig legt hij zich toe op de Egyptologie.
