‘Leren samenwerken tussen organisaties’

De jury van het Managementboek van het Jaar 2013 kwam loftuitingen tekort voor het winnende boek, Leren samenwerken tussen organisaties. Voorzitter Philip Idenburg omschreef het als ‘een boek dat een compleet overzicht geeft van een belangrijk onderwerp, dat theorie en praktische voorbeelden op een functionele wijze weet te combineren, dat veel tools, modellen en checklists aan de lezer geeft om in hun eigen organisatie toe te passen en als een boek dat in de overtuiging van de jury in de toekomst bekend zal staan als hét handboek en naar alle waarschijnlijkheid magnum opus van deze auteurs’.

Kaats en Opheij, die bij managementadviesbureau Twynstra Gudde al tien jaar samenwerken op dit terrein, waren buitengewoon verguld met de bekroning van hun boek. ‘Ik zie het vooral als een erkenning van de energie en tijd die wij er al die jaren in hebben gestopt’, zei Kaats. Opheij: ‘Ik ben blij met de bekroning van ons boek, maar belangrijker dan het boek zelf vind ik dat het thema opgepakt wordt: dat we in deze tijd op andere manieren moeten leren samenwerken.’ Kaats: ‘Wij hadden al het gevoel dat dit onderwerp steeds meer in de aandacht komt te staan. Deze bekroning zal daar hopelijk aan bijdragen.’

De auteurs waren toch verrast. Nadat ze te horen hadden gekregen dat hun in 2012 verschenen boek op de shortlist stond, hadden ze van Managementboek.nl een pakketje met de overige kandidaten thuisgestuurd gekregen. En elke keer dat zij één van die boeken opensloegen, zagen zij dat zij bijzonder zware concurrentie hadden, vertelt Opheij. ‘Het waren stuk voor stuk uitstekende boeken. Ik zag onze kansen steeds iets verder slinken.’

Anderhalf uur

Geen wonder, want elk boek op de shortlist had bekroond kunnen worden, zei voorzitter Philip Idenburg. De jury had zelfs een speciaal verzoek bij de organisatie neergelegd of het goed was om deze keer niet zes, maar vijf titels op de shortlist te zetten. ‘We hadden er voor de vorm een zesde boek bij kunnen zetten, maar dat had niet onze voorkeur. Elk van de vijf genomineerden was een serieuze kandidaat.’ Toch was de jury er in relatief korte tijd uit, vervolgde Idenburg. ‘Je hebt wel eens juryvergaderingen die echt lastig verlopen, waarin de juryleden er niet uitkomen. Ik had de deur alvast op slot gedaan en verteld dat we de kamer niet zouden verlaten voordat wij een winnaar hadden gekozen. Maar tot mijn stomme verbazing waren we er in anderhalf uur uit. We hebben toen een korte pauze ingelast en alle boeken nog eens de revue laten passeren, om te zien of wij het niet nog eens op een andere manier moesten bekijken. Dat ben je als jury verplicht tegenover de schrijvers, die er vaak jaren studie en schrijfwerk in hebben zitten. Maar nee, de uitslag bleef staan.’

#boekhelpt

De bekroning van Leren samenwerken tussen organisaties was de afsluiting van het tiende Managementboekengala in De Rode Hoed in Amsterdam, dat zoals gebruikelijk was aangekleed door de acteurs van Troje Training & Theater. Deze keer hadden zij gekozen voor een soort actualiteitenprogramma, waarbij de boeken werden besproken aan de hand van korte videoreportages over een aantal Europese landen. Het leidende thema: ‘Een boek kan helpen’, in Twitterlingo #boekhelpt, zeker in deze tijden van crisis. Zo kwam de nadruk te liggen op de actualiteitswaarde van de boeken, een van de belangrijkste criteria voor bekroning.

Extreme klantgerichtheid

Voor De Conversation Company van Steven Van Belleghem was een reportage gemaakt over een Brits hostingbedrijf, Peer1 Hosting, waar het welbevinden van de medewerkers wordt gestimuleerd met inpandige glijbanen en midgetgolfbanen. Dit filmpje leek nog het meest op een parodie, maar maakte wel duidelijk waar je moet beginnen als je een (online) reputatie voor je bedrijf wilt opbouwen. Online succes begint namelijk met je offline gedrag, aldus Van Belleghem, die zich niet kan voorstellen dat hij een bedrijf zou ‘liken’ dat meer werknemers heeft dan fans op Facebook. ‘Het bouwen van een reputatie gaat namelijk niet over social media, maar over extreme klantgerichtheid. En daar moet het hele bedrijf van doordrongen zijn, van de HR en R&D tot de CEO. Extreme klantgerichtheid doorvoeren lukt niet als de top daar niet in meegaat’, aldus Van Belleghem. ‘Het moet deel uitmaken van de bedrijfsfilosofie.’

‘De auteur beschrijft hoe organisaties de dialoog met hun klanten en de samenleving als geheel maar ook intern moeten vormgeven’, stelde de jury in haar rapport. ‘Geen traditionele communicatieaanpak maar social media the next step, waarbij een succesvolle relatie met stakeholders alleen werkt als de uitgangspunten en waarden werkelijk verankerd zijn in het dna van de organisatie.’

Ander speelveld

Een reportage over de Italiaanse komiek-die-politicus-is-geworden Beppe Grillo deed dienst als illustratie bij het boek van Yousri Mandour, Kris Brees en Roy Wenting, Groeimodellen. Opmerkelijk genoeg verschilt de analyse van Grillo niet eens zoveel van die van Mandour et al.: veel bedrijven en sectoren lopen tegen het einde van hun levenscyclus aan. Dat wordt niet alleen veroorzaakt door de conjunctuur, maar ook door de snelle opkomst van nieuwe technologieën en de toenemende transparantie. Het speelveld is dus in hoog tempo aan het veranderen en dat kan voor bedrijven en sectoren verkeerd aflopen. Mandour en zijn coauteurs hebben in hun boek beschreven hoe bedrijven hun businessmodel kunnen aanpassen en hoe andere bedrijven dat al hebben gedaan, maar bieden ook een plan hoe je de zaak in veertig dagen helemaal om kunt gooien. ‘Een zeer relevant boek in een tijd waarin de economische groei flink stagneert en consumentenvertrouwen tot een absoluut dieptepunt gedaald is. Groei is de enige weg uit deze crisis voor ons als samenleving en als organisatie. De combinatie van theorie en praktijk voorbeelden maakt dat dit boek de tools geeft aan managers om direct om te zetten in actie’, stelde de jury.

Samen slimmer?

De volgende genomineerde, Samen slimmer van Maurits Kreijveld, werd geïllustreerd met een reportage uit het geteisterde Cyprus. ‘Een inspirerend boek dat gebaseerd is op een gedegen onderzoek naar een groot aantal technologische en maatschappelijke ontwikkelingen die onze samenleving nu en in de toekomst zullen veranderen. Het slaat de brug naar een voor veel managers onbekende wereld. Geen science-fiction, maar een tipje van de sluier wat ons te wachten staat’, zei juryvoorzitter Idenburg.

Iemand op Twitter dacht snedig op te merken dat het weinig geloofwaardig was dat een boek met deze titel slechts één auteur kende, maar dat is ook niet het geval: Kreijveld leunde bij het schrijven van dit boek op de kennis van meer dan honderd wetenschappers. Ruim twintig van hen hebben er daadwerkelijk aan meegeschreven. ‘Je kunt mij waarschijnlijk het best beschouwen als de vertaler van hun gedachten’, zei Kreijveld. In Samen slimmer wordt bekeken hoe we nog beter gebruik kunnen maken van open innovatie, oftewel van de wisdom of the crowds. Kreijveld heeft vijf principes geformuleerd om de potentie en talenten van mensen, ook buiten de eigen organisatie, beter te leren gebruiken. ‘Organisaties moeten beter nadenken over hoe zij de ontwikkelingen op dit terrein kunnen gebruiken, in plaats van zich te laten overvallen door de complexe vraagstukken waarmee zij in de nabije toekomst te maken krijgen’, stelde de auteur.

De beste yoghurt ter wereld

Ergens in Spanje, dat ook al zo diep zucht onder de financiële crisis, staat een boerderij waar de koeien naar klassieke muziek luisteren. Het idee is dat zij daardoor ontspannen en betere melk geven. De boerderij doet tegelijkertijd dienst als sociale werkplaats: mensen ‘met andere vaardigheden’ – zoals dat zo mooi heet – verwerken deze melk tot de beste yoghurt van Spanje. En ondanks de wat hogere prijzen, verkoopt deze yoghurt nog steeds uitstekend: kwaliteit en duurzaamheid zijn belangrijke verkoopargumenten. Toch hoeft duurzaamheid helemaal niet duur te zijn, stellen Rob van Tilburg, Rob van Tulder, Mara Francken en Andrea da Rosa in hun boek Duurzaam ondernemen waarmaken.

Van Tilburg en Van Tulder kregen de vraag voorgeschoteld of de crisis geen spaak in het wiel van de duurzaamheid zou steken. Daar zijn ze niet bang voor, zei Van Tilburg. ‘Dit is juist een goeie timing. Ondernemingen die nu inspelen op de nieuwe ontwikkelingen, maken juist meer kans om te overleven.’ Maar er zijn natuurlijk veel verschillende manieren om te verduurzamen. In hun boek bekijken de auteurs welke route de beste is onder verschillende bedrijfskundige condities. Dat doen ze aan de hand van case studies naar met name grotere bedrijven. Voor die organisaties – denk aan Unilever – is het immers veel lastiger om het bedrijfsproces om te gooien dan voor startups als The Body Shop, die duurzaamheid meteen vanaf het begin een plaatsje in hun organisatie geven. ‘Beginnende bedrijven hebben geen last van de complexe transitievraagstukken waarmee grote bedrijven wel te maken hebben.’

De jury prees het boek als volgt: ‘In dit complete en tegelijkertijd praktische boek wordt duurzaamheid nuchter en met veel aansprekende voorbeelden beschreven. Het geeft handvatten aan de starters, en tegelijkertijd inspiratie aan die bedrijven en organisaties die reeds de nodige stappen gezet hebben op deze onvermijdelijke weg van duurzaam ondernemen.’

Match made in heaven

Toeval of niet, de theatermakers van Troje hadden de grootste en succesvolste economie van Europa, Duitsland, toebedacht aan de winnaar: Leren samenwerken tussen organisaties van Edwin Kaats en Wifrid Opheij. ‘Een heel compleet, gedegen en ondanks de omvang van 495 pagina’s handzaam en leesbaar boek waarbij zoals een van mijn mede juryleden zo treffend zei: waar je het boek ook openslaat, je bent geboeid en hebt zin om verder te lezen’, om juryvoorzitter Idenburg nog maar eens te citeren. ‘Als je de echt ingewikkelde vraagstukken van deze tijd bekijkt, is er geen enkele organisatie die deze in zijn eentje kan oplossen’, zei Opheij. ‘Dus moet je samenwerken. Maar dat lukt alleen als je daar zelf ook een beetje beter van wordt, hebben wij vastgesteld. Een gemeenschappelijk doel is goed, maar zal alleen bereikt worden als je ook je eigenbelang laat meewegen.’

Een wijze les, temeer daar de manieren waarop organisaties samenwerken steeds diverser worden. Vroeger keken organisaties al snel naar een overname of een fusie als ze bepaalde waarde aan hun eigen bedrijf wilden toevoegen, tegenwoordig komen eerder andere samenwerkingsvormen in beeld, zoals allianties, netwerken, ketens en dergelijke. ‘Consolidatie is niet altijd nodig, je kunt ook horizontaal in plaats van verticaal denken’, aldus Opheij. ‘Maar het is bijzonder lastig om te voorspellen of een match ‘made in heaven’ is. Maar je kunt wel condities creëren waardoor de kans op succes groter is.’