Onderzoek naar radicale decentralisatie en radicale transparantie doet Farid Tabarki al jaren. Dat hij inzoomt op de gevolgen van die ontwikkelingen, is nu voor het eerst. En Het einde van het midden, zoals zijn nieuwe boek heet, is misschien wel het belangrijkste van die gevolgen. We komen terecht in een ‘vloeibare samenleving’, die geen logisch midden meer heeft.
Die 'vloeibare samenleving', waardoor kenmerkt die zich?
Zygmunt Bauman schreef het boek Vloeibare tijden waarin hij stelt dat onzekerheid de enige zekerheid is en verandering de enige constante. Dit beschrijft voor mij de vloeibare samenleving. Wat daarin van belang is, is dat die vloeibaarheid nieuwe kansen biedt voor individuen. Zij hebben de mogelijkheid om snel verbindingen aan te gaan en die ook weer snel te verbreken. In een hiërarchische samenleving was dat voor velen niet mogelijk, daar zat je vast. De vloeibaarheid maakt de samenleving en het individu meer hybride.
Je bespreekt drie tendensen in die vloeibare samenleving: het verdwijnen van tussenpersonen, van banen, en van de natiestaat. Welke factoren drijven die ontwikkeling?
Een belangrijke reden is de technologie, die de ontwikkelingen zichtbaar maakt. Die is zo geavanceerd en in ons leven verweven geraakt dat we tegenwoordig van alles zelf kunnen doen wat we daarvoor nooit konden. Zoals zelf zonne-energie opwekken en online boodschappen doen. Daarbij brengt het internet tegelijk mondialisering en lokalisering met zich mee. We zijn verbonden met de hele wereld, we kunnen op meerdere plaatsen tegelijk zijn. De natiestaat en andere vast organisatievormen verdwijnen. Tussenpersonen worden overbodig. Andere middens wacht hetzelfde lot.
Hoe verhoud jij je persoonlijk tot die ontwikkelingen? Ben je gewoon een neutrale waarnemer of ook een beetje pleitbezorger?
Ik maak een analyse waarbij zowel negatieve als positieve aspecten aan bod komen. Natuurlijk ben ik altijd op zoek naar kansen, maar ik kan mijn ogen niet sluiten voor de negatieve ontwikkelingen of consequenties die daarop volgen. Een ontwikkeling kan positief lijken - maar denk ook eens aan de bestaande organisaties die het moeten opnemen tegen nieuwe, frisse initiatieven die een stuk wendbaarder blijken. Daar kan dat nogal wat negatieve gevolgen voor hebben. De rol die ik hierin speel, is die van analist en adviseur. Ik probeer te ontdekken wat er speelt en organisaties daarin mee te nemen.
Zie je ook nog negatieve kanten aan die vloeibare samenleving? Af en toe bespeur ik zorg bij je om de menselijke maat. Hoe zit dat?
Ja, er zijn zorgen. Hoe gaan we om met een overgang van het middenkader in de organisatie en in de samenleving? Deze mensen moeten een nieuwe rol zien te vinden in de vloeibare samenleving. Dat zorgt voor onrust. In mijn boek probeer ik aandacht te schenken aan deze kwestie en te analyseren wat er nu precies aan de hand is, om zo tot oplossingen te komen. En die zijn er. Nederland is een rijk land dat daar genoeg ruimte voor heeft. Maar dan moet er wel wat gebeuren. Wat de menselijke maat betreft: de technologie geeft ons de mogelijkheid ons te verbinden met in principe 1,2 miljard Facebookvrienden. Maar: dat geeft Facebook ook heel veel macht, door het volume en door het gebrek aan wetgeving. Dat zijn dingen waar we scherp op moeten blijven.
Wat kunnen of moeten managers hiermee, wat jou betreft?
Ze kunnen analyse uit Het einde van het midden gebruiken om te kijken naar hun eigen capaciteiten: matchen die nog met de vraag in de arbeidsmarkt? Talent moet worden aangesproken, mensen moeten worden meegenomen in de verandering die plaatsvindt. Daar moeten de managers bij stil staan, juist nu.
Over Pierre Spaninks
Pierre Spaninks (Eindhoven, 1955) was tot zijn pensionering in 2021 zelfstandig professional in journalistiek en communicatie. Hij kreeg landelijk bekendheid als ZZP-expert. Voordien had hij gewerkt in het hoger onderwijs en de consultancy. Hij studeerde Tekstwetenschap aan de Universiteit van Amsterdam en volgde op Harvard het Senior Manager in Government Program. Tegenwoordig legt hij zich toe op de Egyptologie.
