Je hebt je boek Platformrevolutie genoemd. Daar zitten twee begrippen in. Laten we die even uit elkaar halen. Wat zijn platformen, wat is daar kenmerkend voor?
Een platform kun je zien als een marktplaats die vraag en aanbod bij elkaar brengt. Waar platformen heel goed in zijn, is om door middel van technologie informatieasymmetrie op te lossen, waarbij de ene partij over meer en betere informatie beschikt dan de andere. Hoe groter de markt is, hoe meer aanbieders en vragers er zijn, hoe meer een platform tot zijn recht komt.
In je ondertitel noem je twee bekende platformen, Amazon en Zalando. Is dat alleen maar omdat het dan zo mooi van A tot Z gaat of zijn dat ook echt de beste voorbeelden?
Haha, ik heb inderdaad gezocht naar een platform met een A en een platform met een Z. Amazon is een mooi voorbeeld omdat ze natuurlijk nu alle kenmerken van platform hebben maar gewoon begonnen zijn als fysieke boekwinkel. Vaak denken mensen bij platformen aan organisaties die van het begin af aan als zodanig zijn opgezet. Maar als je beter kijkt zie je dat de meest succesvolle platformen bedrijven zijn die zich pas later in die richting hebben ontwikkeld. Voor Zalando geldt dat ook. Er valt natuurlijk heel veel te zeggen over platformen en hoe zij opereren, dat is heel afhankelijk van wie je er over spreekt en wat die ervan vindt. Vaak is de eindklant er heel blij mee, omdat platformen veel gemak bieden tegen een betere prijs. De pijn zit hem vaak niet bij de vraagkant maar bij de aanbodkant: de leveranciers van de producten en diensten die via het platform worden verhandeld. Vooral platformen waar mensen hun arbeid aanbieden liggen onder het vergrootglas, hoewel dat echt niet altijd kommer en kwel is.
Het tweede begrip uit je boektitel is ‘revolutie’. Wat is er aan de hand, dat je daarvan spreekt?
Platformen brengen echt een grote verandering teweeg. Aan het begrip ‘revolutie’ zitten natuurlijk twee kanten. Aan de ene kant denk je bij het woord aan een gewelddadige omwenteling, en dat kan het betekenen als een platform in een markt verschijnt. Aan de andere kant bieden platformen ook geweldige kansen. Zeker als je het begrip wat breder trekt en je kijkt naar de technologie, wat die al heeft betekend voor de empowerment van het individu de afgelopen jaren. Dat ik in mijn eentje mijn hele bedrijf heb kunnen runnen, tegen de kosten die ik maak en op de snelheid waarmee - dat is het echt revolutionair.
Waar komt jouw fascinatie met die platformen vandaan?
Dat gaat terug tot mijn tijd als evenementen en marketingmanager. Ik heb in 2010 mijn baan opgezegd om met mijn busje een reis te maken langs de meest inspirerende merken. Daar heb ik toen mijn boek Brand Expedition op gebaseerd. De Engelse vertaling daarvan heb ik destijds via crowdfunding gefinancierd, op basis van aandelen. Ik was de eerste ter wereld die dat ooit deed. Aan de voorkant was dat een heel mooi verhaal, ik heb er zelfs prijzen voor gekregen, maar achter de schermen was het een groot drama. Maar daar heb ik wel mijn interesse in platformen aan overgehouden. Online marktplaatsen die vraag en aanbod bij elkaar brengen, die vertrouwen creëren, en die vervolgens ook transacties faciliteren - ik zag in 2011 al de potentie daarvan en deed de voorspelling dat die de komende tien tot vijftien jaar iedere sector zou gaan beïnvloeden. Platformrevolutie is de neerslag van net zo’n reis, zij het niet met mijn busje, en nu uitgesmeerd over acht jaar. In die tijd reisde ik door zestien landen reisde voor meer dan vijfhonderd interviews.
Je hebt voor je boek onderzoek gedaan naar de impact van platformen op hoe wij werken en leven. Wat is de grootste impact op ons werk?
Dat is afhankelijk van hoe je ernaar kijkt. Platformen kunnen natuurlijk invloed hebben op het werk zelf, in de zin dat je je organisatie en je processen anders in elkaar steekt en dat je misschien wel een hele andere business case krijgt. Maar je kunt ook focussen op de impact die platformen hebben op de arbeidsmarkt: daar kunnen ze vraag en aanbod bij elkaar brengen en de informatieasymmetrie tussen die twee opheffen. Maar ze kunnen ook intern worden gebruikt om de informatieasymmetrie aan te pakken die je ook binnen organisaties hebt, en bijvoorbeeld HRM meer grip te geven op de flexibele schil. Dat zijn echt ingrijpende veranderingen.
En de impact op ons leven?
Je kunt er over twisten of het goed of slecht is, maar het eerste waar ik dan aan denk is dat de drempels om bepaalde activiteiten te ontplooien een stuk lager zijn geworden. Als we bijvoorbeeld met vakantie willen, hoeven niet meer van tevoren alles te regelen en vast te leggen via een reisbureau, maar kunnen we gewoon onderweg onze overnachtingen plannen, ons lokaal vervoer en onze excursies. Zo hebben wij vorig jaar met twee volwassenen drie kinderen onbezorgd door Thailand gereisd terwijl we vooraf alleen het hotel voor de eerste nacht hadden gereserveerd. Maar je kunt ook denken aan hoe makkelijk we verbinding kunnen maken met anderen, of hoe we ook als consument onze auto of ons huis kunnen verhuren aan andere consumenten. Zonder platformen kun je daar alleen maar van dromen.
In het laatste deel van je boek heb je het over de toekomst van de platformeconomie. Hoe zie jij die toekomst?
Platformen zijn nu al in eigenlijk elke sector aanwezig. Mensen zien nu nog vooral de grote namen, maar hebben nog weinig beeld van wat er in den breedte gebeurt. Je kunt geen sector bedenken waar platformen niet aan de orde zijn. We kijken nu nog heel erg naar de consumentenmarkt, terwijl de impact van platformen vooral ook heel groot gaan worden in de business-to-business. Niet eens zozeer doordat er zulke machtige grote platformbedrijven ontstaan maar vooral doordat platformtechnologie ook de minder zichtbare processen gaat faciliteren van bedrijven en instellingen, ook als die niet evident tot de platformeconomie behoren. Dat is misschien niet zo sexy maar het is wel heel groot.
Managers en bestuurders van bedrijven en instellingen, waar moeten die de komende tijd goed op letten als het over platformen gaat?
Ik denk dat alle organisaties kunnen en moeten denken over de vraag wat eigenlijk hun belangrijkste propositie is richting hun klanten. Kijk of en op welke manier platformtechnologie kan bijdragen aan je doelstellingen en waarden. Hoe kun je de beste dienstverlening neerleggen richting je klanten? Realiseer je dat platformen de default-verwachting van klanten veranderen: als ze eenmaal het gemak van een platform gewend zijn dan gaan ze het niet meer accepteren als jij hele trage of klantonvriendelijke processen hebt. Platformtechnologie helpt je de drempels in je processen verlagen, flexibeler te worden en de kosten van transacties te drukken - zodat je uiteindelijk een concurrentievoordeel behaalt. In Platformrevolutie beschrijf ik tien keuzes die je hebt, van niets doen tot eigen producten ontwikkelen voor het platform-ecosysteem. Vaak zal een strategie waarin je verschillende opties combineert de grootste kans van slagen hebben.
Fotografie: Mirjam van der Linden
Over Pierre Spaninks
Pierre Spaninks (Eindhoven, 1955) was tot zijn pensionering in 2021 zelfstandig professional in journalistiek en communicatie. Hij kreeg landelijk bekendheid als ZZP-expert. Voordien had hij gewerkt in het hoger onderwijs en de consultancy. Hij studeerde Tekstwetenschap aan de Universiteit van Amsterdam en volgde op Harvard het Senior Manager in Government Program. Tegenwoordig legt hij zich toe op de Egyptologie.
