Bajesboek

Voorwoord 5
Betekenis gebruikte afkortingen 7

1 Inleiding 19

2 Het Nederlandse gevangenisstelsel 21
2.1 De Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) 21
2.2 Het Gevangeniswezen: de organisatie, de inrichtingen en de gedetineerden 22
2.3 De soorten penitentiaire inrichtingen en voor wie die bestemd zijn 23
2.4 Huizen van bewaring 24
2.5 Gevangenissen 28
2.6 Inrichtingen voor stelselmatige daders 29
2.7 Bijzondere inrichtingen en afdelingen 29

3 Plaatsing en overplaatsing 37
3.1 De eerste plaatsing in een huis van bewaring 37
3.2 De selectiefunctionaris 37
3.3 Detentie- en re-integratieplanning als basis voor selectie 39
3.4 Risicoprofiel en (over)plaatsing 40
3.5 Plaatsing op de GVM-lijst 41
3.6 De plaatsing en overplaatsing van voorlopig gehechten 44
3.7 De plaatsing en overplaatsing van in eerste aanleg veroordeelden en de plaatsing van definitief veroordeelden 45
3.8 Plaatsing van arrestanten 46
3.9 Overplaatsing naar een BBA 47
3.10 Verzoek om (over)plaatsing naar een andere inrichting of afdeling 47
3.11 Bezwaar en beroep tegen gedwongen plaatsing of overplaatsing 49
3.12 Schorsing van (over)plaatsingsbeslissingen door de voorzitter van de RSJ in de bezwaarfase 50
3.13 De beslissing op het bezwaarschrift 51
3.14 Beroep tegen niet-ontvankelijkverklaring of ongegrondverklaring van het bezwaarschrift 52
3.15 Schorsing van (over)plaatsingsbeslissingen 53
3.16 Plaatsing in een afdeling voor beheersproblematische gedetineerden 53
3.17 Plaatsing in en overplaatsing naar de EBI in Vught 54
3.18 Verlenging van de EBI-plaatsing 55
3.19 Beroep tegen EBI-plaatsing en tegen verlengingsbeslissingen 57
3.20 Plaatsing in of overplaatsing naar een TA 58
3.21 Plaatsing in een inrichting voor strafrechtelijk gedetineerde vreemdelingen 60
3.22 Gedwongen overbrenging naar een ‘accommodatie’ ter verpleging in verband met een psychische stoornis, psychogeriatrische aandoening of verstandelijke handicap 61
3.23 Plaatsing van uitsluitend tot gevangenisstraf veroordeelden in een FPC 63
3.24 Overplaatsing van veroordeelden tot gevangenisstraf en tbs met bevel verpleging naar een FPC 64
3.25 Plaatsing in een PPC 65
3.26 (Over)plaatsing: desnoods met geweld 66
3.27 Het vervoer van gedetineerden en hun bagage 66
3.28 Klachten over het vervoer 71

4 Regime en programma’s 73
4.1 Wat is een ‘regime’? 73
4.2 Het gemeenschapsregime 73
4.3 Het individueel regime 73
4.4 Het regime in de EBI 75
4.5 Het regime op een TA 76
4.6 Het dagprogramma 78
4.7 Het detentie- en re-integratieplan 78
4.8 Promoveren en degraderen 80
4.9 Het basis- en het plusprogramma 82
4.10 Het regime in een ISD-inrichting 86

5 Inkomstenprocedure en toewijzing verblijfsruimte 89
5.1 De binnenkomst in een inrichting 89
5.2 Vaststelling identiteit 90
5.3 Onderzoek aan lichaam, kleding en bezittingen 90
5.4 Medisch onderzoek 91
5.5 Urinecontrole 91
5.6 Screening op persoonlijkheid 91
5.7 Vaststelling risicoprofiel 92
5.8 Vaststelling behoefte aan sociale verzorging 92
5.9 Toewijzing van een een- of meerpersoonscel 92
5.10 Cellen moeten aan bepaalde minimumeisen voldoen 95

6 Contacten met de buitenwereld 99
6.1 Post ontvangen en versturen 99
6.2 Communicatie via internet (e-mail, Skype of webcam) 100
6.3 De directie kan post controleren 102
6.4 Geprivilegieerde post 103
6.5 Beklag over niet verzenden of uitreiken post 108
6.6 Pakketten 109
6.7 Bezoek 109
6.8 Bezoek zonder toezicht 114
6.9 Advocatenbezoek 116
6.10 Zakenbezoek 117
6.11 Onderling gedetineerdenbezoek 118
6.12 Bezoek van niet-justitiegebonden organisaties en vrijwilligers 119
6.13 Organisaties en instanties met vrije toegang tot gedetineerden 120
6.14 Beklag tegen het weigeren van bepaalde bezoekers 120
6.15 Telefoneren 121
6.16 Het afluisteren en opnemen van telefoongesprekken 122
6.17 De directeur kan een belverbod opleggen 124
6.18 Telefoneren met de advocaat (en andere geprivilegieerde personen) 125
6.19 Telefoneren met medegedetineerden 127
6.20 Contacten met journalisten 128
6.21 Uitoefening van het kiesrecht 130

7 Arbeid en beloning 131
7.1 Arbeid als onderdeel van het detentie- en re-integratieplan 131
7.2 Directeur moet voor werk zorgen 132
7.3 Diverse soorten gedetineerdenarbeid 134
7.4 De arbeidstijden – zon- en feestdagen 135
7.5 Arbeidsomstandigheden – veiligheid – letsel 136
7.6 Het ‘arbeidscontract’ 137
7.7 Het arbeidsloon 138
7.8 Loonvervangende uitkeringen 140
7.9 De besteding van het loon – eigen geld – de rekening-courant 142
7.10 Ziekengeld 142
7.11 Arbeidsongeschiktheid 143
7.12 Werkweigering 145
7.13 De werkstaking 146

8 Medische zorg 147
8.1 Het recht op en toegang tot medische zorg 147
8.2 De medische dienst 151
8.3 De taken en verantwoordelijkheden van de inrichtingsarts 151
8.4 De taken en verantwoordelijkheden van verpleegkundigen 155
8.5 Gedwongen medische zorg 156
8.6 De tandarts 161
8.7 Medische experimenten op gedetineerden 162
8.8 Hongerstaking en dwangvoeding 163
8.9 Zelfmoordpreventie 165
8.10 Hulp bij zelfdoding 166
8.11 Verslaafdenzorg 167
8.12 De kosten van medische zorg en de verstrekking van geneesmiddelen 168
8.13 Beroep tegen medisch handelen 170
8.14 Het (alsnog) indienen van een klacht bij een Medisch Tuchtcollege 176

9 Geestelijke verzorging 179
9.1 Zorgplicht directeur 179
9.2 Uitsluiting van religieuze bijeenkomsten 180
9.3 Religie en voeding 181
9.4 Religieuze gebruiken en attributen 182

10 Persoonlijke verzorging 185
10.1 Voeding 185
10.2 Koosjer en halal voedsel 187
10.3 De inrichtingswinkel (‘kantine’) 189
10.4 Roken 191
10.5 Kleding en schoeisel 192
10.6 Lichamelijke verzorging 195

11 Persoonlijke bezittingen 197
11.1 Voorwerpen op cel 197
11.2 Uitspraken van de beroepscommissie over ‘voorwerpen op cel’ 200
11.3 Schade aan en vermissing/vernietiging van eigendommen 204
11.4 Aansprakelijkheid van gedetineerden voor schade aan justitieeigendommen 207
11.5 Contant geld – rekening-courant 207

12 Nieuwsvoorziening en onderwijs 213
12.1 Kranten, tijdschriften, tv en internet 213
12.2 Van bibliotheek naar re-integratiecentrum (RIC) 215
12.3 Onderwijs – educatieve activiteiten – zelfstudie 216

13 Sport, luchten en recreatie 221
13.1 Sport 221
13.2 Verblijf in de buitenlucht – ‘luchten’ 222
13.3 Recreatie 226

14 Controlemaatregelen en geweldgebruik 229
14.1 Legitimatieplicht 229
14.2 Fouilleren – onderzoek aan de kleding 230
14.3 Visiteren – onderzoek aan of in het lichaam 231
14.4 Urinecontrole – alcoholtest 234
14.5 Celinspectie (onderzoek verblijfsruimte) 241
14.6 In beslagname van voorwerpen voor DNA-onderzoek 243
14.7 Cameraobservatie 244
14.8 Observatie door informanten op verzoek van Justitie 246
14.9 Het opnemen van vertrouwelijke communicatie 247
14.10 Gebruik van geweld en vrijheidsbeperkende middelen 248
14 Bajesboek

15 Ordemaatregelen en disciplinaire straffen 255
15.1 Ordemaatregelen 255
15.2 De directeur is bevoegd tot het nemen van ordemaatregelen 256
15.3 De duur van ordemaatregelen 256
15.4 De beslissing moet schriftelijk en ‘onverwijld’ aan de van tevoren gehoorde betrokkene worden uitgereikt 257
15.5 Bevelen van de directeur ter handhaving van de orde en veiligheid 258
15.6 Redenen voor het opleggen van ordemaatregelen 258
15.7 De maatregel van uitsluiting van activiteiten 260
15.8 Plaatsing in afzondering 262
15.9 Tenuitvoerlegging van de afzondering in een andere inrichting 266
15.10 Afzondering (beperkingen) bevolen door de officier van justitie of rechter-commissaris 267
15.11 Disciplinaire bestraffing 268
15.12 Welke feiten kunnen leiden tot een disciplinaire straf? 268
15.13 Wie kunnen als ‘dader’ worden bestraft? 271
15.14 De directeur is bevoegd om disciplinaire straffen op te leggen 272
15.15 De disciplinaire procedure 273
15.16 Verzoek om schorsing van de tenuitvoerlegging van de straf 275
15.17 Het bewijs van een disciplinair strafwaardig feit 275
15.18 Afzondering tijdens onderzoek naar disciplinair strafbare feiten 277
15.19 De disciplinaire straffen 277
15.20 De strafmaat 283
15.21 De strafmotivering 285
15.22 Het penitentiaire ‘strafblad’ 285

16 Het (tijdelijk) verlaten van de penitentiaire inrichting 287
16.1 Ontvluchting – ongeoorloofde afwezigheid 287
16.2 Invrijheidstelling door opheffing of schorsing van de voorlopige hechtenis 288
16.3 Het ‘lichten’ van gedetineerden 289
16.4 Verlof 290
16.5 Re-integratieverlof 291
16.6 Kortdurend re-integratieverlof (art. 19 RTVI) 294
16.7 Langdurend re-integratieverlof (art. 20 RTVI) 295
16.8 Re-integratieverlof voor extramurale arbeid (art. 20ab RTVI) 296
16.9 Re-integratieverlof van levenslanggestraften (art. 20d RTVI) 297
16.10 Verlof tijdens verblijf in een inrichting voor stelselmatige daders 299
16.11 Incidenteel verlof voor humanitaire doeleinden (art. 21-33 RTVI) 299
16.12 Het verschil tussen incidenteel verlof en strafonderbreking (SOB) 300
16.13 Waartoe incidenteel verlof kan worden verleend 300
16.14 Aan het (incidenteel) verlof te verbinden voorwaarden 306
16.15 Wie beslist over het verlenen van incidenteel verlof? 307
16.16 Beklag en beroep tegen het niet verlenen van incidenteel verlof 309
16.17 Strafonderbreking – SOB (art. 34-40 RTVI) 309
16.18 Waarvoor SOB bedoeld is 312
16.19 De minister beslist op een verzoek om SOB 315
16.20 Beroep tegen afwijzing van een verzoek om SOB 316
16.21 Ambtshalve SOB voor arrestanten wegens plaatsgebrek 316
16.22 Gesplitste tenuitvoerlegging van een gevangenisstraf is geen SOB 317
16.23 Ziekmelding tijdens SOB 317
16.24 Incidenten tijdens verlof of SOB 318
16.25 Reis- en verblijfskosten tijdens verlof en SOB 318
16.26 Overbrenging van een PI naar een (verslavings)kliniek 320
16.27 Het bijwonen van gerechtelijke procedures 320

17 Het penitentiair programma en de (voorwaardelijke) invrijheidstelling323
17.1 Het penitentiair programma 323
17.2 Wie er in aanmerking komt voor een penitentiair programma 324
17.3 De inhoud van een penitentiair programma 326
17.4 Elektronisch toezicht 327
17.5 Deelname aan een penitentiair programma op voordracht van de directeur 328
17.6 Deelname aan een penitentiair programma op eigen verzoek 329
17.7 De beoordeling van de voordracht of het verzoek door de selectiefunctionaris 329
17.8 Beroep tegen afwijzing van een voordacht tot of verzoek om deelname aan een penitentiair programma 330
17.9 De uitvoering van een penitentiair programma 330
17.10 Beëindiging van een penitentiair programma en wat daartegen gedaan kan worden 332
17.11 Uitkeringen tijdens deelname aan een penitentiair programma 332
17.12 Invrijheidstelling – algemeen 333
17.13 Voorwaardelijke invrijheidstelling (V.I.) 334
17.14 Gratie en amnestie 340

18 Gedetineerdencommissies 343
18.1 Het overleg tussen de directeur en gedetineerden 343
18.2 Verkiezing leden Gedeco 344
18.3 Ontslag leden Gedeco 344
18.4 De Gedeco kan niet zelfstandig of namens een groep klagen 345
18.5 Gedetineerden en de vrijheid van vereniging en vergadering 348

19 Bemiddeling en beklag 349
19.1 Bemiddeling naar aanleiding van grieven 349
19.2 Een klacht indienen 350
19.3 Waarover men kan klagen 351
19.4 Waarover men niet kan klagen 352
19.5 Misbruik van beklagrecht 353
19.6 Hoe een klacht ingediend moet worden 354
19.7 Binnen welke termijn een klacht ingediend moet worden 355
19.8 Bij wie een klacht ingediend moet worden 355
19.9 Het gelijktijdig met de klacht indienen van een schorsingsverzoek 356
19.10 Eventueel alsnog bemiddeling 357
19.11 Behandeling van de klacht door de beklagcommissie 358
19.12 De afdoening van ‘eenvoudige’ klachten 359
19.13 Afdoening van klachten door de voltallige beklagcommissie 359
19.14 De beoordeling van de klacht 362
19.15 De uitspraak van de beklagcommissie 364
19.16 Tegemoetkoming/compensatie 365
19.17 De uitspraak van de beklagcommissie is onmiddellijk uitvoerbaar 366
19.18 Beroep tegen de uitspraak van de beklagcommissie 366
19.19 Het instellen van beroep en de beroepstermijn 367
19.20 Verzoek om schorsing van de uitspraak van de beklagcommissie 369
19.21 De behandeling van het beroep (art. 69 Pbw) 370
19.22 Wraking van (leden van) de beroepscommissie en klachtenregeling 371
19.23 De uitspraak van de beroepscommissie 371
19.24 Cassatie in het belang der wet 373
19.25 Aanvullende rechtsbescherming door de burgerlijke rechter 373
19.26 Klagen bij de Nationale ombudsman 374
19.27 Klagen bij het Europese Hof voor de Rechten van de Mens 375
19.28 Klagen bij het Comité voor de Rechten van de Mens van de Verenigde Naties 376

20 Nationaal en internationaal toezicht op de behandeling van gedetineerden 377
20.1 De Commissie van Toezicht 377
20.2 De Inspectie Justitie en Veiligheid 380
20.3 Toezicht door de Raad voor Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming 382
20.4 Toezicht door de Nationale ombudsman 383
20.5 Parlementair toezicht 383
20.6 Toezicht door het Europees Comité inzake de voorkoming van foltering 384
20.7 Toezicht door het VN Subcomité ter voorkoming van foltering 385

21 Dossiers 387
21.1 Soorten dossiers 387
21.2 Het penitentiair dossier 387
21.3 Inzage in, vertaling en kopieën van (stukken uit) het penitentiair dossier 389
21.4 Rectificatie van de inhoud van het penitentiair dossier 392
21.5 Het inrichtingsdossier 393
21.6 Het medisch- of behandelingsdossier 393

Bijlagen 395