Kunstmatige intelligentie (AI) mag dan vooral bekend zijn van systemen die een spel van mensen winnen, zoals schaken, een televisiequiz of poker; vandaag gaat het om serieuze bedrijfsmatige toepassingen. Exemplarisch is de financiële sector. Financiële dienstverleners maken al volop gebruik van AI, zoals bij de controle van identiteit van klanten, analyse van transactiegegevens, opsporing van fraude bij schadeafhandeling, prijsstelling in de obligatiehandel en meer. Ook de slimme assistenten van Amazon, Apple, Google en Microsoft zijn treffende voorbeelden. Wij kunnen dus niet meer van toekomstmuziek spreken, wel van een bijzondere, ‘transformatieve’ technologie. ‘Van alle nieuwe digitale technologieën wordt van artificiële intelligentie de komende tien jaar de grootste impact verwacht op de economie en maatschappij’, stelt onze regering, die er inmiddels een nationale prioriteit van heeft gemaakt.
De algemene teneur luidt dat AI een enorm potentieel heeft om ons leven te verbeteren. Vaak wordt gewezen naar ongekende resultaten bij medisch onderzoek, het voorkomen van financiële crises en bijvoorbeeld de zelfrijdende auto, die zowel verkeersveiligheid als doorstroming kan verbeteren. Die mogelijkheid doet zich voor omdat intelligente systemen hun omgeving kunnen analyseren en vervolgens in zekere mate zelfstandig actie ondernemen om specifieke doelstellingen te verwezenlijken, zoals de Europese Commissie AI omschrijft. Dat aspect vormt dan ook de crux: de inzet van zelflerende informatietechniek als hulpmiddel of middel voor automatische besluitvorming.
Daarmee wordt meteen de keerzijde duidelijk. In Nederland maken burgers zich zorgen over discriminatie en privacy-inbreuken, maar ook dat onjuiste gegevens tot onjuiste beslissingen leiden en dat door AI-systemen genomen beslissingen algemeen moeilijk zijn terug te draaien. Deze angst lijkt gegrond. Er dreigt een gevaar voor de democratie, de rechtstaat en onze vrijheden én het mogelijke onomkeerbare karakter van de gevolgen die de slimme technologie teweeg kan brengen. Gelijk het heersende sentiment over ‘de stille kracht van AI’ (de verbetering van ons welzijn), bevatten de — concepten voor — ethische en juridische normenkaders voor human-centred AI dan ook een complementaire rode draad: de borging van ons welzijn.
AI is bij uitstek een onderwerp dat een multidisciplinaire benaderingswijze vereist. Het is immers zaak de talloze vraagstukken en uitdagingen die verband houden met — de toepassing van — AI in onze samenleving, breed te benaderen.
