De beursvennootschap, corporate governance en strategie

Voorwoord VII
Van de auteur XIII

Hoofdstuk 1. Inleiding 1
1.1 Introductie van het onderzoek 1
1.2 Doel van het onderzoek en onderzoeksvragen 15
1.3 Onderzoeksmethoden en afbakening van het onderzoek 16
1.3.1 Onderzoeksmethoden 16
1.3.2 Afbakening van het onderzoek 24
1.4 Opzet van het boek 28

Hoofdstuk 2. Historische ontwikkeling van de machtsverhoudingen
tussen bestuur en AV 31
2.1 Pre-codificatie: van 1602 tot 1811 32
2.2 De Code de Commerce en het verdere verloop van de 19e eeuw 38
2.3 De 20e eeuw tot aan de Tweede Wereldoorlog 41
2.4 Van de Tweede Wereldoorlog tot het begin van de jaren 1970 46
2.5 Van het begin van de jaren 1970 tot het heden 54
2.6 De invloed van Europees recht 59
2.7 Voorgestelde wijzigingen in wet- en regelgeving 62
2.8 Factoren die de machtsverhouding binnen de NV beïnvloeden 63
2.9 Conclusie 66

Hoofdstuk 3 Het huidige model van de NV en de beursvennootschap 69
3.1 Het karakter en de structuur van de NV 69
3.1.1 Zelfstandig rechtssubject met dualistische structuur 69
3.1.2 Redelijkheid- en billijkheidsverhouding binnen de kring van betrokkenen 71
3.1.3 De dubbele verbondenheid van de aandeelhouder 75
3.1.4 Het bestendige succes en de langetermijnwaardecreatie 77
3.2 De taken en bevoegdheden van het bestuur van de NV 82
3.3 De taken en bevoegdheden van aandeelhouders van de NV 90
3.4 Het karakter en de structuur van de beursvennootschap 103
3.4.1 Onafhankelijk opererend concern met centrale leiding 103
3.4.2 Invloed van de kapitaalmarkt 104
3.4.3 Een veelheid aan stakeholders 110
3.4.4 Een sterk gereguleerd kader voor transparantie en gedragstoezicht 115
3.4.5 Internationalisering van de beursvennootschap 121
3.5 Conclusie 125

Hoofdstuk 4. Corporate governance: de ontwikkeling van theorieën en codes 127
4.1 Een inleiding tot corporate governance 127
4.2 De ontwikkeling van corporate governance tot aan de jaren 1990 129
4.2.1 De ontstaansgeschiedenis van corporate governance in de Verenigde Staten 129
4.2.2 Ondertussen in Nederland 131
4.3 De ontwikkeling van corporate governance vanaf de jaren 1990 133
4.3.1 De Veertig Aanbevelingen van de commissie Peters 133
4.3.2 De Code Tabaksblat 138
4.3.3 De Code Frijns 142
4.3.4 De huidige Corporate Governance Code 144
4.4 De status en het toepassingsbereik van de Corporate Governance Code 146
4.5 Achtergronden van de onderhavige governanceproblematiek 152
4.5.1 Traditionele theorieën gericht op maximalisatie van aandeelhouderswaarde 152
4.5.2 Bezwaren tegen de aandeelhouderswaardebenadering en alternatieve perspectieven 156
4.5.3 Kenmerkende aspecten en bestaansrecht van het Nederlandse governancemodel 163
4.5.4 Kanttekeningen bij het Nederlandse governancemodel 166
4.6 Conclusie 169

Hoofdstuk 5. Bestuur en aandeelhouders in het Nederlandse
governancemodel 171
5.1 Het normatief richtsnoer voor het bestuur van de beursvennootschap 171
5.1.1 Het belang van de NV: het bestendige succes van haar onderneming 171
5.1.2 Gedachten over een autonoom of resulterend vennootschappelijk belang 179
5.1.3 De weg naar het bestendige succes: beleid en strategie 183
5.2 De rol en verantwoordelijkheid van de AV van de beursvennootschap 194
5.2.1 Observaties over de rol van de AV en aandeelhouders 194
5.2.2 De geldende normen voor AV en aandeelhouders 200
5.2.3 Stewardship codes en institutionele beleggers 210
5.3 Wie zijn stakeholders en wat is hun rol? 212
5.3.1 Grondslagen voor zorgvuldigheid en soorten stakeholders 212
5.3.2 Bredere belangen die een rol kunnen spelen bij vennootschappelijke besluitvorming 220
5.4 De schommelende machtsbalans tussen bestuur en aandeelhouders 225
5.4.1 Wettelijke en statutaire beperkingen en uitbreidingen van bestuursbevoegdheden; het verleggen van de bevoegdheid tot strategiebepaling naar de AV 225
5.4.2 Wettelijke en statutaire beperkingen en uitbreidingen van bevoegdheden van de AV; oligarchische regelingen 234
5.4.3 Beperkingen en uitbreidingen van bevoegdheden van bestuur en AV in specifieke gevallen op grond van artikelen 2:8 en 3:13 BW 238
5.5 Conclusie 242

Hoofdstuk 6. Strategische onderwerpen in de praktijk 245
6.1 Vijandige biedingen en bescherming van beursvennootschappen 245
6.1.1 Historische en ideologische achtergronden 246
6.1.2 De beoordeling van een openbaar bod en de rol van het bestuur 249
6.1.3 Mogelijke beschermingsmaatregelen 254
6.1.4 De geoorloofdheid van beschermingsmaatregelen 265
6.1.5 Pandoraconstructies en ad hoc bescherming op dochterniveau 274
6.1.6 De houdbaarheid en beëindiging van bescherming 279
6.1.7 Conclusie 283
6.2. Activistische aandeelhouders en het convocatie- en agenderingsrecht 284
6.2.1 Het recht om onderwerpen te agenderen voor een AV 284
6.2.2 Het convocatierecht en de geautoriseerde bijeenroeping 293
6.2.3 Agendering van bevoegdheidsoverschrijdende onderwerpen; moties en oligarchische regelingen 297
6.2.4 Agendering van strategische aandeelhoudersonderwerpen; respons- en bedenktijd 304
6.2.5 Conclusie 313
6.3 Aandeelhoudersgoedkeuring op grond van artikel 2:107a BW 314
6.3.1 Achtergrond en uitleg van het wettelijk goedkeuringsrecht van de AV 315
6.3.2 De drie gevallen waarin goedkeuring van de AV in ieder geval vereist is 320
6.3.3 Aandeelhoudersgoedkeuring van strategische besluiten 326
6.3.4 Conclusie 328

Hoofdstuk 7. Toekomstperspectieven voor de beursvennootschap 329
7.1 Groeiende spanningen tussen het vennootschapsmodel en het
governancemodel 329
7.2 Aleidooi voor herziening van het ondernemingsrecht 339
7.3 Algemene opmerkingen bij een herziening van het ondernemingsrecht 345
7.4 Gedachten bij een herziening van de inrichting van beursvennootschappen 352
7.4.1 Aanpassing van de huidige rechtsvorm van de kapitaalvennootschap 356
7.4.2 Verantwoording aan aandeelhouders? 366
7.4.3 De stakeholdervennootschap; een nieuwe rechtsvorm? 370
7.4.4 Oplossingsmogelijkheden binnen het huidige wettelijk kader 379
7.5 Conclusie 384

Hoofdstuk 8. Samenvatting, beantwoording van onderzoeksvragen en slotbeschouwing 387
8.1 Thematiek van deze studie (hoofdstuk 1) 387
8.2 Historische ontwikkeling van de machtsverhoudingen tussen bestuur en AV (hoofdstuk 2) 389
8.3 Het huidige model van de NV en de beursvennootschap (hoofdstuk 3) 391
8.4 Corporate governance: de ontwikkeling van theorieën en codes
(hoofdstuk 4) 393
8.5 Bestuur en aandeelhouders in het Nederlandse governancemodel
(hoofdstuk 5) 394
8.6 Strategische onderwerpen in de praktijk (hoofdstuk 6) 396
8.7 Toekomstperspectieven voor de beursvennootschap (hoofdstuk 7) 398
8.8 Beantwoording van onderzoeksvragen en slotbeschouwing 400

Hoofdstuk 9. Summary, answers to research questions and concluding observations 405
9.1 Theme of this study 405
9.2 Historical development of the balance of power between the management board and the GM 407
9.3 The current model of the NV and the listed company 409
9.4 Corporate governance: the development of theories and codes 410
9.5 Management board and shareholders in the Dutch governance model 412
9.6 Strategic matters and how they play out in practice 414
9.7 Perspectives on the future of the listed company 416
9.8 Answers to research questions and concluding observations 418

Definities 423
Verkort aangehaalde publicaties 427
Bijlage 1: herkomst substantiële aandeelhouders van NV’s in de AEX-index 453

Curriculum vitae 459
Portfolio 461
Dankwoord 465