Fiscaal straf- en strafprocesrecht

Voorwoord en verantwoording / V
Voorwoord bij de vierde herziene druk / IX
Voorwoord bij de vijfde herziene druk / XI
Voorwoord bij de zesde herziene druk / XIII
Lijst van gebruikte afkortingen / XXIII
Lijst van verkort aangehaalde literatuur / XXVII

HOOFDSTUK 1
Inleiding / 1
1.1 Kort historisch perspectief van de fiscale strafbepalingen / 1
1.2 De wetswijzigingen van 1998 / 3
1.3 Plan van aanpak / 5

HOOFDSTUK 2
De fiscale strafbaarstellingen / 7
2.1 Waarom handhaving via het strafrecht? / 7
2.2 Strafsoorten en strafmaxima / 8
2.3 Soorten fiscale delicten / 10
2.4 Kwaliteitsdelicten? / 11
2.5 De overtredingen van art. 68 AWR / 14
2.5.1 Inleiding / 14
2.5.2 Art. 68 lid 1 onderdeel a AWR (oud) / 14
2.6 De overtredingen van art. 68 lid 1 AWR / 14
2.6.1 Fiscale verplichtingen / 14
2.6.2 Het bestanddeel ‘ingevolge de belastingwet verplicht’ / 15
2.6.3 Normadressaten / 16
2.6.4 Fiscale verplichtingen na verzoek en spontaan / 18
2.6.5 Algemene beperkingen bij toepassing informatieverplichtingen / 19
2.6.5.1 Beginselen van behoorlijk bestuur / 20
2.6.5.2 Beginselen van procesrecht / 20
2.6.5.3 Beleidsmatige beperkingen / 21
2.6.5.4 Verdragsrechtelijke beperkingen / 21
2.6.5.5 Verschoningsgerechtigden / 24
2.6.6 De afzonderlijke fiscale verplichtingen van art. 68 lid 1 AWR / 27
2.6.6.1 Het verstrekken van inlichtingen, gegevens of aanwijzingen, en deze niet, onjuist of onvolledig verstrekken (art. 68 lid 1 onderdeel a AWR) / 27
2.6.6.2 Het niet voor raadpleging beschikbaar stellen van boeken, bescheiden, andere gegevensdragers of de inhoud daarvan, of dat in valse of vervalste vorm doen (art. 68 lid 1 onderdeel b en c AWR) / 29
2.6.6.3 Het niet voeren van een administratie (art. 68 lid 1 onderdeel d AWR) / 31
2.6.6.4 Het niet bewaren van boeken, bescheiden of andere gegevensdragers (art. 68 lid 1 onderdeel e AWR) / 32
2.6.6.5 Het niet verlenen van medewerking aan een boekenonderzoek (art. 68 lid 1 onderdeel f AWR) / 33
2.6.6.6 Het uitreiken van een onjuiste of onvolledige nota of factuur (art. 68 lid 1 onderdeel g AWR) / 33
2.6.6.7 Het niet terstond tonen van een identiteitsbewijs (art. 68 lid 2 AWR) / 34
2.7 De bijzondere strafuitsluitingsgrond van art. 68 lid 3 AWR / 34
2.8 De misdrijven van art. 69 AWR / 35
2.8.1 Inleiding / 35
2.8.2 Opzet en pleitbaar standpunt / 35
2.8.2.1 Inleiding / 35
2.8.2.2 Bewijskwesties / 36
2.8.2.3 Motivering / 40
2.8.2.4 Pleitbaar standpunt / 41
2.8.2.5 Tenlasteleggingstechniek / 48
2.8.3 Strekkingsvereiste / 48
2.8.3.1 Rechtspraak inzake het strekkingsvereiste / 51
2.8.3.2 Alternatieven? / 55
2.8.4 Te weinig geheven belasting / 56
2.8.5 De verhouding tussen art. 69 lid 1 en 2 AWR / 57
2.8.6 Het opzettelijk niet doen van een bij de belastingwet voorziene aangifte (art. 69 lid 1 AWR) / 57
2.8.7 Het opzettelijk niet binnen de termijn doen van een bij de belastingwet voorziene aangifte (art. 69 lid 1 AWR) / 60
2.8.8 Opzettelijke overtreding van de informatieverplichtingen van art. 68 lid 1 AWR met uitzondering van c (art. 69 lid 1 AWR) / 61
2.8.9 Het opzettelijk onjuist of onvolledig doen van een bij de belastingwet voorziene aangifte (art. 69 lid 2 AWR) / 61
2.8.9.1 Typen onjuistheden / 64
2.8.9.2 Onjuiste of onvolledige aangifte één feit / 65
2.8.10 Het opzettelijk niet of niet-tijdig betalen van afdrachtbelastingen / 68
2.9 Art. 69 lid 3 AWR: de inkeerbepaling / 69
2.9.1 Inleiding / 69
2.9.2 Wijze van inkeer / 70
2.9.3 Persoonlijke werking / 71
2.9.4 Ambtenaren / 73
2.9.5 Weten of redelijkerwijs vermoeden / 73
2.9.5.1 Interpretatie van de belastingkamer / 73
2.9.5.2 Interpretatie van de strafkamer / 76
2.9.6 Reikwijdte naar gedragingen / 78
2.9.7 Aantrekkelijkheid inkeerregeling / 79
2.10 De verhouding tussen art. 225 Sr en de strafbaarstellingen van art. 69 lid 1 en 2 AWR (art. 69 lid 4 AWR) / 80
2.10.1 Inleiding / 80
2.10.2 Het systeem tot 1 januari 1998; geen generalis-specialis-verhouding / 80
2.10.3 De huidige regeling / 81
2.10.4 Vervolgingsuitsluitingsgrond en processuele gevolgen / 82
2.10.5 Enige andere relationele vragen / 85
2.10.6 Conclusie / 89
2.11 Art. 69 lid 5 AWR / 90
2.12 Art. 69 lid 6 AWR / 90
2.13 Delicten in andere fiscale wetten / 90
2.13.1 Inleiding / 90
2.13.2 Wet op de omzetbelasting / 90
2.13.3 Wet op de verbruiksbelasting van alcoholvrije dranken / 91
2.13.4 Wet op de accijns / 91
2.13.5 Algemene douanewet / 91
2.13.6 Invorderingswet / 93
2.13.7 Wet op de belasting van personenauto’s en motorrijwielen 1992 / 94
2.13.8 Gemeentewet / 94

HOOFDSTUK 3
Algemene materieelrechtelijke leerstukken in een fiscaal-strafrechtelijke context / 95
3.1 Daderschap en deelneming bij fiscale delicten / 95
3.1.1 Inleiding / 95
3.1.2 Medeplegen / 96
3.1.3 Uitlokking / 103
3.1.4 Doen plegen / 104
3.1.5 Medeplichtigheid / 105
3.1.6 Strafrechtelijke aansprakelijkheid van rechtspersonen en strafrechtelijke aansprakelijkheid op grond van opdracht geven tot en feitelijk leidinggeven aan strafbare feiten van een rechtspersoon / 107
3.1.6.1 Inleidende opmerkingen rechtspersoon / 107
3.1.6.2 Daderschap/opzet van de rechtspersoon / 109
3.1.6.3 Afsluiting daderschap/opzet van de rechtspersoon / 112
3.1.6.4 Strafbaarstelling van opdracht- en leidinggevers / 113
3.2 Tijdstip van het fiscale delict / 117
3.3 Plaats van het fiscale delict / 118
3.3.1 Inleiding / 118
3.3.2 Commissie- en omissiedelicten / 119
3.3.3 Heeft art. 73 AWR nog toegevoegde waarde? / 120
3.4 Strafuitsluitingsgronden / 121
3.4.1 Inleiding / 121
3.4.2 Ontoerekenbaarheid (art. 39 Sr) / 122
3.4.3 Overmacht (art. 40 Sr) / 123
3.4.4 Afwezigheid van alle schuld / 124
3.4.4.1 Inleiding / 124
3.4.4.2 Feitelijke dwaling / 125
3.4.4.3 Rechtsdwaling / 128
3.4.4.4 Maximaal te vergen zorg en verontschuldigbare onmacht / 131
3.4.4.5 Evaluatie / 132
3.5 Poging en mislukte poging tot uitlokking / 132
3.6 Samenloop / 133
3.6.1 Inleiding / 133
3.6.2 Meerdaadse samenloop / 134
3.6.3 Voortgezette handeling / 135
3.6.4 Eendaadse samenloop / 135
3.6.5 Generalis-specialis algemeen / 136
3.6.6 Generalis-specialis binnen de fiscale delictsomschrijvingen / 137
3.6.7 Externe samenloop en commune delicten / 137
3.6.7.1 Inleiding / 137
3.6.7.2 Valsheid in geschrifte (art. 225 Sr) / 138
3.6.7.3 Oplichting (art. 326 Sr) / 141
3.6.7.4 Verduistering (art. 321 Sr) / 142
3.6.7.5 Niet voldoen aan ambtelijk bevel (art. 184 Sr) / 143
3.6.7.6 Deelneming aan misdaadorganisatie (art. 140 Sr) / 144
3.6.7.7 Witwassen (art. 420bis-420quinquies Sr) / 147
3.7 Het ne bis in idem-beginsel (art. 68 Sr) / 152
3.7.1 Inleiding / 152
3.7.2 De normadressaten / 152
3.7.3 Het feit in de zin van art. 68 Sr / 153
3.7.4 Relatie ne bis in idem- en vertrouwensbeginsel / 157
3.8 Sancties en sanctiecombinaties / 159

HOOFDSTUK 4
Het fiscale strafprocesrecht / 167
4.1 Inleiding / 167
4.2 Opsporingsbevoegdheid / 168
4.3 Het dominus-litisschap van de fiscus / 170
4.4 Rechterlijke competentie in fiscale strafzaken in eerste aanleg en hoger beroep / 172
4.5 Dwangmiddelen / 173
4.5.1 Inleiding / 173
4.5.2 Betreden van plaatsen/woningen / 175
4.5.3 Verdachte / 178
4.5.4 Staande houden / 179
4.5.5 Aanhouding en ophouden voor onderzoek / 180
4.5.6 Inverzekeringstelling / 185
4.5.7 Voorlopige hechtenis / 187
4.5.7.1 Inleiding / 187
4.5.7.2 Bewaring / 187
4.5.7.3 Gevangenhouding / 188
4.5.7.4 Schorsing van de voorlopige hechtenis / 190
4.5.7.5 Opheffing van de voorlopige hechtenis en rechtsmiddelen / 190
4.5.7.6 Schadevergoeding / 191
4.5.8 Inbeslagneming / 192
4.5.9 Bevel tot uitlevering en nemo-tenetur / 195
4.5.9.1 Relatie tot het Wetboek van Strafvordering en het EVRM / 195
4.5.9.2 Uitlevering en derden / 202
4.5.9.3 Beklag tegen inbeslagneming / 203
4.5.10 Doorzoeking / 206
4.5.11 Doorzoeking ter vastlegging van gegevens / 209
4.5.12 Strafrechtelijk financieel onderzoek en dwangmiddelen / 210
4.6 Strafvorderlijke bevoegdheden en verschoningsgerechtigden / 212
4.6.1 Inleiding / 212
4.6.2 Grondslag / 212
4.6.3 Inbeslagneming bij verschoningsgerechtigden / 214
4.6.4 Doorzoeking bij verschoningsgerechtigden / 215
4.6.5 Het bevel tot uitlevering en verschoningsgerechtigden / 217
4.6.6 Doorzoeking ter vastlegging van gegevens, onderzoek naar gegevens en verschoningsgerechtigden / 217
4.7 Onderzoek door de rechter-commissaris / 218
4.7.1 Inleiding / 218
4.7.2 Het verrichten van onderzoekshandelingen door de rechter-commissaris / 220
4.8 Bijzondere opsporingsbevoegdheden / 222
4.8.1 Inleiding / 222
4.8.2 Door de FIOD gehanteerde methoden / 222
4.8.3 Verkennend onderzoek / 223
4.8.4 Observatie / 224
4.8.4.1 Stelselmatig / 225
4.8.4.2 Observatie op besloten plaatsen en gebruik van technische hulpmiddelen / 226
4.8.4.3 Formaliteiten in verband met het bevel tot stelselmatige observatie / 227
4.8.5 Gecontroleerde aflevering / 227
4.8.6 Onderzoek van telecommunicatie / 228
4.8.7 Vorderen van gegevens / 230
4.8.8 TCI-status/informanten / 230
4.9 Gemeenschappelijkheden bij toepassing van de bijzondere opsporingsbevoegdheden / 231
4.10 Controle en opsporing / 233
4.10.1 Inleiding / 233
4.10.2 De reikwijdte van controle- en opsporingsbevoegdheden / 234
4.11 (On)rechtmatig verkregen bewijs en bewijsuitwisseling / 235
4.11.1 Inleiding / 235
4.11.2 Rechtmatig verkregen gegevens / 237
4.11.3 Onrechtmatig verkregen gegevens / 238
4.12 De geheimhoudingsverplichting van art. 67 AWR in het licht van de strafvordering / 241
4.12.1 Inleiding / 241
4.12.2 Uitzonderingen op de geheimhoudingsplicht / 242
4.12.3 Geheimhoudingsplicht en verschoningsrecht / 244

HOOFDSTUK 5
De organisatie van de fiscale fraudebestrijding en de afdoeningstrajecten / 247
5.1 Inleiding / 247
5.2 De structuur van de Belastingdienst / 247
5.2.1 Opbouw / 247
5.2.2 FIOD / 248
5.2.3 FIOD als samenwerkingspartner / 249
5.2.4 FIOD en controle/opsporing / 250
5.3 Protocol aanmelding en afdoening van fiscale delicten en delicten op het gebied van douane en toeslagen / 251
5.3.1 Inleiding / 251
5.3.2 Juridische status / 251
5.3.3 Het Protocol AAFD nader beschouwd / 253
5.3.3.1 Aanmelding / 255
5.3.3.2 Omissiedelicten / 256
5.3.3.3 Afstemmingsoverleg / 256
5.3.3.4 Het uitvaardigen van een strafbeschikking / 257
5.3.3.5 Het Protocol en vervolging / 258
5.4 Una via / 261
5.4.1 Inleiding / 261
5.4.2 Ontwikkelingen tot 1998 / 262
5.4.3 Keuze in handhavingssysteem / 263
5.4.4 De huidige wettelijke regeling / 264
5.4.5 Voldoet het systeem? / 265
5.4.5.1 Materiële aspecten / 265
5.4.5.2 Processuele aspecten / 269
5.4.6 Conclusies una via / 272
5.5 De strafbeschikking / 272
5.5.1 Inleiding / 272
5.5.2 De strafbeschikking / 274
5.5.3 Wanneer een strafbeschikking? / 275
5.5.4 De bij strafbeschikking op te leggen sanctie en aanwijzingen / 276
5.5.5 Executie en rechtsbescherming / 278
5.5.6 Openbaarmaking en beklag / 279
5.5.7 Verbetering? / 280
5.5.8 Op transactie gelijkende figuren / 280
5.5.8.1 Compromis / 280
5.5.8.2 Voorwaardelijk sepot / 282

HOOFDSTUK 6
Internationale onderzoekssamenwerking / 285
6.1 Inleiding / 285
6.2 Wederzijdse administratieve bijstand en strafrechtelijke rechtshulp; enige globale typeringen / 287
6.3 Regelingen inzake administratieve bijstand in belastingzaken / 288
6.3.1 OESO-verdragen / 288
6.3.2 Douaneverdragen van Napels / 292
6.3.3 Overeenkomst inzake de administratieve en strafrechtelijke samenwerking op het gebied van de regelingen die verband houden met de verwezenlijking van de doelstellingen van de Benelux Economische Unie (BASS) / 294
6.3.4 Bijstandsverordening en Verordening betreffende de wederzijdse bijstand tussen de administratieve autoriteiten van de lidstaten en samenwerking tussen deze autoriteiten en de Commissie met het oog op de juiste toepassing van de douaneen landbouwvoorschriften / 294
6.3.5 EG-richtlijnen / 295
6.3.6 BTW-Bijstandsverordeningen / 297
6.3.7 Tussenstand / 298
6.4 Strafrechtelijke samenwerking / 299
6.4.1 Inleiding / 299
6.4.2 ‘Het’ fiscaal delict? / 299
6.4.3 Overlevering en uitlevering / 301
6.5 Kleine rechtshulp / 303
6.5.1 Inleiding / 303
6.5.2 Het Europees onderzoeksbevel / 305
6.5.3 Het verzoek om rechtshulp buiten EU-verband / 307
6.5.4 Europees rechtshulpverdrag / 309
6.5.5 De EU-rechtshulpovereenkomst en de Uitvoeringsovereenkomst van Schengen / 311
6.5.6 De Overeenkomst inzake de administratieve en strafrechtelijke samenwerking op het gebied van de regelingen die verband houden met de verwezenlijking van de doelstellingen van de Benelux Economische Unie (BASS) / 313
6.5.7 Andere rechtshulpverdragen / 313
6.5.8 Rechtshulp binnen de koninkrijksdelen / 315
6.6 Overdracht en overname van strafvervolging / 315
6.6.1 Inleiding / 315
6.6.2 Art. 5.3.1 tot en met 5.3.5 Sv / 316
6.6.3 Het Europees verdrag betreffende de overdracht van strafvervolging / 317
6.7 Overdracht en overname van strafexecutie / 317
6.7.1 Inleiding / 317
6.7.2 Wet overdracht tenuitvoerlegging strafvonnissen / 318
6.7.3 Benelux-verdrag inzake de tenuitvoerlegging van rechterlijke beslissingen in strafzaken, het Europees verdrag inzake de internationale geldigheid van strafvonnissen, het Europees verdrag inzake het toezicht op voorwaardelijk veroordeelden of voorwaardelijk in vrijheid gestelden en het Verdrag inzake de overbrenging van gevonniste personen / 319
6.8 Zwitserland / 321
6.9 Afsluiting strafrechtelijke samenwerking / 324

HOOFDSTUK 7
Slotopmerkingen / 327
7.1 Inleiding / 327
7.2 Materieelrechtelijke ontwikkelingen / 327
7.3 Processuele ontwikkelingen / 328
7.4 De straf- en strafprocesrechtelijke bepalingen in de AWR van de toekomst? / 330

Jurisprudentieregister / 331
Artikelsgewijs register / 347
Lijst van geraadpleegde literatuur / 363
Trefwoordenregister / 377