Handboek verdediging

Voorwoord bij de derde druk / V
Afkortingen / XXXV
Verkort aangehaalde literatuur / XXXIX
Tijdschriften / XLI

HOOFDSTUK 1
Inleiding / 1
1.1 Algemeen / 1
1.2 Wat is verdediging in strafzaken? / 3
1.2.1 Uiteenlopende verwachtingspatronen / 3
1.2.2 De raadsman als juridisch hulpverlener, adviseur en vertrouwenspersoon / 4
1.2.3 De raadsman als procesbewaker en stuurder van het proces / 5
1.2.4 De raadsman als verdediger ter zitting / 6
1.2.5 De ethische en gedragsrechtelijke grenzen van het optreden van de raadsman / 6
1.3 De positie van de verdediging in ons strafproces / 7
1.3.1 Een inquisitoire procescultuur / 7
1.3.1.1 Marginale rol raadsman / 7
1.3.2 De kiem voor polarisatie / 8
1.3.3 De invloed van het EVRM / 9
1.3.4 Het aan banden leggen van verdedigingsrechten / 11
1.3.4.1 Toekenning bevoegdheden uitsluitend aan de raadsman / 11
1.3.4.2 Een appel op de publieke verantwoordelijkheid van de raadsman / 12
1.3.4.3 De objectivering van het verdedigingsbelang / 12
1.3.4.4 Een blijvend spanningsveld / 13
1.3.5 De onafhankelijkheid en vrijheid van de verdediging / 14
1.4 De verdediging volgens het gedragsrecht / 15
1.4.1 Normering door het tuchtrecht / 15
1.4.2 Wie is dominus litis? / 15
1.4.3 Vrijheid van verdediging in het tuchtrecht / 17
1.4.4 Het gebruik van geprivilegieerde bevoegdheden / 19
1.4.4.1 Vrij verkeer en waarheidsvinding / 19
1.4.4.2 Verschoningsrecht en geheimhoudingsplicht / 20
1.4.4.3 Het beroepsgeheim en de toepassing van dwangmiddelen / 21
1.4.4.4 Procedurele aspecten van het tuchtrecht / 22
1.5 Verdedigingsstrategieën / 24
1.5.1 De mogelijkheden / 24
1.5.2 De keuze / 24
1.6 Een overzicht van de hoofdstukken die volgen / 25

HOOFDSTUK 2
Vrij verkeer / 27
2.1 Inleiding / 27
2.1.1 Betekenis privileges / 27
2.2 Juridisch kader vrij verkeer / 28
2.2.1 Straf(proces)recht / 28
2.2.1.1 De relatie tussen art. 28 Sv en art.45 Sv / 28
2.2.1.2 Beperkingen op het vrij verkeer / 32
2.2.2 Het toezicht in en de huishoudelijke reglementen van de inrichtingen / 32
2.2.2.1 Vrij verkeer tijdens verblijf op politiebureau / 34
2.2.2.2 Door derden gekozen advocaat / 35
2.2.2.3 Rechtsmiddelen / 37
2.2.2.4 De Penitentiaire Beginselenwet (Pbw) / 38
2.2.2.5 Toegang tot de cliënt in een penitentiaire inrichting / 39
2.2.2.6 De bloktijdenregeling / 40
2.2.2.7 Toezicht bij advocatenbezoek in de penitentiaire inrichting / 43
2.2.2.8 Visueel toezicht / 44
2.2.2.9 Auditief/adiovisueel toezicht / 46
2.2.2.10 Fouillering of visitatie voor advocatenbezoek / 47
2.2.2.11 Overhandigen stukken tijdens bezoek / 49
2.2.2.12 Telefonisch contact / 49
2.2.2.13 Vertrouwelijkheid telefonisch contact / 51
2.2.2.14 Correspondentie tussen advocaat en gedetineerde / 56
2.2.2.15 Het systeem van dubbele enveloppen / 57
2.2.3 Tweede beperkingsgrond art. 45 Sv: zonder dat het onderzoek mag worden opgehouden / 58
2.2.3.1 Ophouden onderzoek / 58
2.2.4 Beperkingen in het belang van het onderzoek: art. 46 lid 1 Sv / 60
2.2.4.1 Procedure en waarborgen / 60
2.2.4.2 Omstandigheden waarvan de verdachte tijdelijk onkundig moet blijven / 62
2.2.4.3 Misbruik van vrij verkeer / 66
2.2.4.4 De vervangende raadsman ex art. 47 Sv / 69
2.2.4.5 Problemen bij de toepassing van art. 47 Sv / 70
2.2.5 Internationale regelingen / 73
2.2.5.1 Relevantie van art. 6 en art. 8 EVRM / 74
2.2.5.2 Vrij verkeer in de eerste fase van het strafproces en tijdens de terechtzitting in het licht van het EVRM / 76
2.2.5.3 Beperkingen van het vrij verkeer en het EVRM / 80
2.2.5.4 Uitgangspunten van het EHRM bij beperkingen / 81
2.2.6 Gedragsrecht / 88
2.2.6.1 Tuchtklachten / 88
2.2.6.2 Vrij verkeer en beperkingen / 88
2.2.6.3 Voorlopig gehechte verdachten zonder beperkingen / 92
2.3 De praktijk / 93
2.3.1 Cultuur / 93
2.3.1.1 Verschraalde contactfaciliteiten in penitentiaire inrichtingen / 93
2.3.2 Strategie / 94
2.3.2.1 Bijstaan medeverdachten in het voorbereidend onderzoek (consultatie/piketfase) / 94
2.3.2.2 Wat te doen bij belemmerende beperkingen van het vrij verkeer / 96

HOOFDSTUK 3
Verschoningsrecht / 99
3.1 Inleiding / 99
3.2 Vindplaatsen in regelgeving / 99
3.3 Plaatsbepaling verschoningsrecht / 101
3.4 Geheimhoudingsplicht / 102
3.5 De advocaat en derden / 103
3.5.1 Personeel / 103
3.5.2 Deskundigen / 103
3.5.3 Cliënten / 104
3.6 Verhouding tussen geheimhoudingsplicht, verschoningsrecht, getuigplicht en aangifteplicht / 104
3.6.1 Verschoningsrecht – verschoningsplicht? / 104
3.6.2 Het standpunt van de cliënt / 105
3.6.2.1 Indien de cliënt niet instemt met prijsgeven van de informatie / 105
3.6.2.2 Indien de cliënt opdracht geeft tot of instemt met het prijsgeven van de informatie / 106
3.6.3 De omvang van het verschoningsrecht / 106
3.6.4 De advocaat als verdachte / 107
3.7 Opsporingsbevoegdheden en het verschoningsrecht van de advocaat / 108
3.7.1 Inleiding / 108
3.7.2 Doorzoeking bij een advocaat / 108
3.7.2.1 Inleiding / 108
3.7.2.2 Doorzoekingsbevoegdheid / 109
3.7.2.3 Aanwezigen / 109
3.7.2.4 Aanvang en omvang van de doorzoeking / 110
3.7.2.5 Wijze van doorzoeking / 110
3.7.3 Inbeslagneming / 111
3.7.3.1 Bij de advocaat / 111
3.7.3.2 Bij de cliënt / 111
3.7.3.3 Bij een derde / 112
3.7.4 Bezwaar tegen inbeslagname / 112
3.7.5 Doorbreking van het verschoningsrecht in zeer uitzonderlijke omstandigheden / 113
3.7.6 Uitlevering en kennisneming van gegevens / 115
3.7.6.1 Bij de advocaat / 115
3.7.6.2 Bij een derde / 116
3.7.7 Bevel tot uitlevering poststukken / 117
3.7.8 Gebruik van informatie verkregen door inzet BOB-middelen / 117
3.7.9 Beklag ter bescherming van het verschoningsrecht / 119
3.7.9.1 Met betrekking tot voorwerpen / 119
3.7.9.2 Met betrekking tot gegevens / 120
3.7.10 De beklagprocedure / 122
3.7.10.1 Gronden voor beklag / 122
3.7.10.2 Cassatie / 123
3.7.11 Het optreden als getuige / 124
3.7.12 Vernietigingsplicht / 125
3.8 Praktijk – werkwijze OM / 125

HOOFDSTUK 4
De raadsman in het vooronderzoek / 127
4.1 Inleiding / 127
4.2 Juridische inkadering: de verhouding tussen vooronderzoek en eindonderzoek / 128
4.2.1 Systematiek en rechtsbescherming bij de totstandkoming van het Wetboek van Strafvordering / 128
4.2.2 Ontwikkelingen na de totstandkoming van het Wetboek van Strafvordering / 129
4.2.3 Gevolgen voor de verdediging / 131
4.2.4 De onderdelen van het vooronderzoek / 132
4.2.4.1 Opsporing / 132
4.2.4.2 De inschakeling van de rechter-commissaris / 133
4.2.4.3 Het strafrechtelijk fi nancieel onderzoek / 135
4.2.5 Bijzondere onderwerpen / 136
4.2.5.1 Verslaafde verdachten / 136
4.3 Piket: juridische inkadering / 137
4.3.1 Inleiding / 137
4.3.2 Wettelijke grondslag / 137
4.3.2.1 Vergoeding van rechtsbijstand / 137
4.3.2.2 Aan- en aftreden van de raadsman in de piketfase en de toegang tot cliënt / 138
4.3.3 Aanhouding en inverzekeringstelling / 141
4.3.3.1 Aanhouding / 141
4.3.3.2 Ophouden voor onderzoek of vaststelling identiteit / 141
4.3.3.3 Inverzekeringstelling / 142
4.3.4 Voorgeleiding bij de rechter-commissaris / 143
4.3.4.1 Rechtmatigheidstoetsing / 143
4.3.4.2 De vordering tot inbewaringstelling / 145
4.3.5 Internationale regelingen / 145
4.3.5.1 EVRM / 146
4.3.5.2 IVBPR / 147
4.3.5.3 Andere internationale regelingen / 147
4.3.6 Gedragsrecht / 148
4.3.6.1 Vrije advocatenkeuze / 148
4.3.6.2 Overname zaak / 149
4.4 Piket: praktijk / 151
4.4.1 Cultuur / 151
4.4.1.1 Algemeen / 151
4.4.1.2 Toegang tot de cliënt / 152
4.4.1.3 De eerste contacten met de verdachte / 153
4.4.1.4 Verkrijgen van stukken / 155
4.4.1.5 Voorbereiden van de verdediging bij de voorgeleiding / 156
4.4.1.6 Voorgeleiding / 156
4.4.2 Strategie / 157
4.4.2.1 De proceshouding van de verdachte / 157
4.4.2.2 Activiteiten raadsman / 159
4.4.2.3 Consultatiebijstand / 160
4.4.2.4 Verhoorbijstand / 160
4.4.3 Relevante instanties / 163
4.4.3.1 De Piketcentrale en de Raad voor Rechtsbijstand / 163
4.4.3.2 Politiebureau en kabinet rechter-commissaris / 164
4.4.3.3 ZSM / 165
4.4.3.4 Tolken / 166
4.5 Het vooronderzoek: juridisch kader / 167
4.5.1 Strafprocesrecht / 167
4.5.2 Juridische mogelijkheden met betrekking tot de voorlopige hechtenis / 168
4.5.2.1 Horen / 168
4.5.2.2 Drie aandachtspunten: geval/ernstige bezwaren/gronden / 168
4.5.2.3 Schorsing en opheffi ng / 169
4.5.2.4 Rechtsmiddelen / 170
4.5.2.5 Gevangenneming ex art. 66a Sv en beperkingen / 171
4.5.3 Juridische mogelijkheden met betrekking tot andere dwangmiddelen / 172
4.5.3.1 Onderzoek aan of in het lichaam/de kleding / 172
4.5.3.2 Inbeslagneming / 172
4.5.3.3 Doorzoeking/schouw / 172
4.5.3.4 DNA-onderzoek en observatie / 173
4.5.4 Juridische mogelijkheden met betrekking tot de verklaringsvrijheid / 173
4.5.4.2 Auditieve en audiovisuele registratie verhoor / 173
4.5.5 Juridische mogelijkheden met betrekking tot getuigen en deskundigen / 174
4.5.5.1 Getuigen / 174
4.5.5.2 Deskundigen / 174
4.5.5.3 Onderzoek door de rechter-commissaris / 175
4.5.5.4 Bedreigde getuigen, kroongetuigen en afgeschermde getuigen / 175
4.5.6 Juridische mogelijkheden met betrekking tot eigen verdedigingsonderzoek / 176
4.5.7 Juridische mogelijkheden met betrekking tot dossiervorming / 176
4.5.7.1 Processtukken / 177
4.5.7.2 Positie verdediging / 178
4.5.8 Internationale regelingen / 179
4.5.8.1 De voorlopige hechtenis en art. 5 EVRM / 179
4.5.8.2 De doorwerking van art. 6 EVRM op het vooronderzoek / 180
4.5.9 Gedragsrecht / 182
4.5.9.1 Tegenstrijdige belangen / 182
4.5.9.2 Tegenstrijdige belangen en betaling van rechtsbijstand
door derden / 184
4.5.9.3 Verdediging en waarheidsvinding / 185
4.5.9.4 Beïnvloeding waarheidsvinding / 185
4.5.9.5 Informatieverstrekking aan cliënt / 186
4.6 Het vooronderzoek: praktijk / 187
4.6.1 Cultuur / 187
4.6.1.1 Weerstand tegen raadsman / 187
4.6.1.2 Bejegening verdachten / 188
4.6.1.3 Informatieachterstand / 188
4.6.1.4 Inactiviteit vervolgende instanties / 188
4.6.1.5 Invloed werkdruk / 189
4.6.1.6 Vertrouwen in Openbaar Ministerie en rechter-commissaris / 189
4.6.2 Strategie / 190
4.6.2.1 Het belang van een actieve en alerte verdediging / 190
4.6.2.2 Afdoening buiten geding / 190
4.6.2.3 Aanvulling dossier / 190
4.6.2.4 Aanvulling onderzoek / 191
4.6.2.5 Voorlopige hechtenis / 191
4.6.2.6 Gebruikmaken van zwijgrecht / 192
4.6.2.7 Liegen / 193
4.6.2.8 Bekennen / 193
4.6.2.9 Vrijwillige medewerking aan onderzoek / 193

HOOFDSTUK 5
Getuigen / 195
5.1 Inleiding / 195
5.2 Algemene aspecten / 196
5.2.1 De getuige / 196
5.2.1.1 Wat is een getuige? / 196
5.2.1.2 Verplichtingen en rechten van de getuige / 197
5.2.2 Getuigenverhoren / 199
5.2.2.1 Verhoren door de opsporingsambtenaar / 199
5.2.2.2 Verhoren bij de rechter-commissaris / 200
5.2.2.3 Verhoren ter terechtzitting / 201
5.2.3 De getuigenverklaring / 202
5.2.3.1 Wat is een getuigenverklaring? / 202
5.2.3.2 Verbalisering van de getuigenverklaring / 203
5.2.3.3 Verklaringen van medeverdachten / 204
5.2.3.4 Beoordeling van de betrouwbaarheid van getuigenverklaringen / 205
5.2.4 Materiële onmiddellijkheid / 206
5.2.5 Bewijsminimumregel / 207
5.2.5.1 Algemeen / 207
5.2.5.2 Voldoende steunbewijs / 207
5.2.5.3 Onvoldoende steunbewijs / 208
5.2.5.4 Holistische benadering / 210
5.2.5.5 Motivering / 210
5.3 Ondervragingsrecht / 211
5.3.1 Hoofdlijnen / 211
5.3.1.1 Algemeen / 211
5.3.1.2 Beoordelingskader EHRM bij belastende getuigen / 212
5.3.1.3 Beoordelingskader nationaal recht bij belastende getuigen / 212
5.3.2 Getuigenverzoeken en de motivering daarvan / 214
5.3.2.1 Voldoende duidelijk, stellig en tijdig ingediend verzoek / 214
5.3.2.2 Voorwaardelijk verzoek / 215
5.3.2.3 Herhaling van verzoek / 215
5.3.2.4 Motivering van het getuigenverzoek / 215
5.3.2.5 Aansluiting bij verzoek van raadsman medeverdachte / 217
5.3.3 De beoordeling van getuigenverzoeken / 218
5.3.3.1 Algemeen / 218
5.3.3.2 Criterium van verdedigingsbelang / 218
5.3.3.3 Noodzakelijkheidscriterium / 220
5.3.3.4 Bijzonder geval 1: onaannemelijk dat getuige binnen aanvaardbare termijn ter zitting zal verschijnen / 221
5.3.3.5 Bijzonder geval 2: welzijn of gezondheid getuige / 223
5.3.3.6 Bijzonder geval 3: bedreigde of afgeschermde getuige / 225
5.3.3.7 Ontlastende getuigen / 225
5.3.3.8 Motivering van de afwijzing van een getuigenverzoek / 226
5.3.3.9 Beslissingen over de uitvoering van het getuigenverhoor / 227
5.3.3.10 Rechtsmiddel / 227
5.3.4 Verplichte ambtshalve oproeping van getuigen of uitnodiging van de verdediging voor een verhoor / 227
5.3.5 Een behoorlijke en effectieve ondervragingsgelegenheid / 229
5.3.6 Gebruik voor het bewijs van verklaringen van getuigen die niet konden worden ondervraagd / 230
5.3.6.1 Beslissendheid / 230
5.3.6.2 Compensatie / 231
5.3.7 Afstand / 232
5.4 Gedragsrecht / 233
5.4.1 Contact met getuigen / 233
5.4.2 Kosten getuigen / 236
5.5 Strategie / 236
5.5.1 Inleiding / 236
5.5.2 De selectie van getuigen / 238
5.5.3 Selectie en introductie / 240
5.5.3.1 Kwetsbare getuigen / 240
5.5.3.2 Alibi-getuigen / 240
5.5.4 Het contact met getuigen / 241
5.5.5 De voorbereiding van het verhoor / 242
5.5.6 Het verhoor / 244
5.5.6.1 Algemeen / 244
5.5.6.2 Enkele uitgangspunten bij het (zelf) stellen van vragen / 244
5.5.6.3 Soorten vragen / 245

HOOFDSTUK 6
Deskundigen / 251
6.1 Inleiding / 251
6.2 Juridische kader / 254
6.2.1 Straf(proces)recht / 254
6.2.2 Juridische en praktische (on)mogelijkheden voor de verdediging / 265
6.2.2.1 Zelf (tegen)deskundigen inschakelen / 265
6.2.2.2 De offi cier van justitie of de rechter(-commissaris) vragen om een bepaalde deskundige te benoemen en/of bepaalde onderzoeken te laten verrichten / 267
6.2.3 Het (recht op) tegenonderzoek / 275
6.2.4 Vergoeding van kosten (art. 529 Sv: voorheen art. 591 Sv) / 278
6.2.5 De invloed van het NRGD / 281
6.2.6 Internationale regelingen / 283
6.2.6.1 Het EVRM / 283
6.2.7 Gedragsrecht / 285
6.2.7.1 Recht op inzage van psychiatrische rapportage / 285
6.2.7.2 Betaling voor werkzaamheden van de deskundige / 286
6.3 De praktijk / 288
6.3.1 Cultuur / 288
6.3.2 Strategie / 289
6.3.2.1 Op welk moment? / 290
6.3.2.2 Wie? / 291
6.3.2.3 Wat? / 292
6.3.2.4 Het stellen van vragen aan deskundigen / 293
6.3.2.5 Het inschakelen van eigen deskundige; het afgeleid verschoningsrecht / 293

HOOFDSTUK 7
Terrorismebestrijding / 295
7.1 Inleiding / 295
7.2 Strafrechtelijk kader / 296
7.2.1 Materieel recht / 296
7.2.1.1 Internationale wetgeving / 296
7.2.1.2 Terroristisch oogmerk / 297
7.2.1.3 De terroristische organisatie / 300
7.2.1.4 Samenspanning / 303
7.2.1.5 Voorbereidingshandelingen / 304
7.2.1.6 Werven voor de gewapende strijd / 306
7.2.1.7 Deelname en meewerken aan training voor terrorisme / 307
7.2.1.8 Financieren van terrorisme / 308
7.2.2 Formeel recht / 310
7.2.2.1 Wet afgeschermde getuigen / 310
7.2.2.2 Wet ter verruiming van de mogelijkheden tot opsporing en vervolging van terroristische misdrijven / 313
7.2.2.3 Enkele aspecten van formeel recht die aandacht behoeven / 314
7.3 Regelingen buiten het strafrecht / 316
7.3.1 Verboden organisaties en sanctielijsten / 316
7.3.1.1 Plaatsingsmechanismen en procedures / 318
7.3.2 Vreemdelingrechtelijke maatregelen / 320
7.3.3 Overige bestuursrechtelijke maatregelen / 322
7.4 Terrorismebestrijding en het EVRM / 323
7.4.1 Positieve beschermingsverplichting / 323
7.4.2 Terrorismeverdachten: behandeling door de staat / 324
7.4.3 Veiligheid versus vrijheidsrechten / 326
7.5 Detentie / 329
7.6 Tot slot / 333

HOOFDSTUK 8
Onderhandelen in het strafrecht / 335
8.1 Inleiding / 335
8.2 Begripsafbakening / 335
8.2.1 Strafrechtelijk onderzoek / 336
8.2.2 Afwikkeling buiten het strafrecht / 337
8.2.3 Buitengerechtelijke afdoening binnen het strafrecht / 338
8.2.4 Gerechtelijke afdoening binnen het strafrecht / 339
8.3 Juridische inkadering / 340
8.3.1 Strafvordering / 340
8.3.2 Overeenstemming in vrijheid – art. 6 EVRM / 341
8.3.3 Gedragsrecht / 342
8.4 Praktijk / 344
8.4.1 Systeemcultuur / 344
8.4.2 Strategie / 346
8.4.3 Ontwikkelingen / 349

HOOFDSTUK 9
Ontneming van wederrechtelijk verkregen voordeel / 353
9.1 Inleiding / 353
9.2 Juridisch kader / 354
9.2.1 Inleiding juridisch kader / 354
9.2.2 Ontnemingsvarianten / 354
9.2.2.1 Inleiding / 354
9.2.2.2 Ontnemingsvariant I, voordeel uit gronddelict / 355
9.2.2.3 Ontnemingsvariant II, voordeel uit andere feiten / 356
9.2.2.4 Het Geerings-arrest / 359
9.2.2.5 Ontnemingsvariant III, aannemelijkheid van voordeel / 361
9.2.2.6 Bewijslastverdeling / 362
9.2.2.7 Schatting voordeel / 364
9.2.2.8 Overige bewijsregels / 365
9.2.2.9 Verhouding strafzaak – ontnemingszaak / 366
9.2.3 De procedure / 367
9.2.3.1 Aanleiding ontnemingsprocedure / 367
9.2.3.2 Processtukken / 369
9.2.3.3 Behandeling ter terechtzitting / 370
9.2.3.4 Getuigen / 372
9.2.4 De redelijke termijn / 373
9.2.4.1 Start- en eindpunt redelijke termijn / 373
9.2.4.2 Duur redelijke termijn / 374
9.2.4.3 Inzending stukken / 375
9.2.4.4 Gevolgen overschrijding redelijke termijn / 375
9.2.4.5 Motiveringseisen / 376
9.2.5 Het strafrechtelijk fi nancieel onderzoek (SFO) / 376
9.2.5.1 Inleiding / 376
9.2.5.2 Procedure / 377
9.2.5.3 Bevoegdheden / 380
9.2.5.4 Het strafrechtelijk executie-onderzoek (SEO) / 382
9.2.6 Beslag / 384
9.2.6.1 Inleiding / 384
9.2.6.2 Klassiek beslag / 385
9.2.6.3 Conservatoir beslag / 387
9.2.6.4 De derde partij bij conservatoir beslag / 390
9.2.6.5 Executoriaal beslag / 392
9.2.7 Tenuitvoerlegging van de betalingsverplichting / 393
9.2.7.1 CJIB / 393
9.2.7.2 Vermindering / kwijtschelding / 393
9.2.7.3 Gijzeling / 395
9.2.8 Transactie/schikking / 397
9.2.8.1 Inleiding / 397
9.2.8.2 Transactie / 397
9.2.8.3 Bijzondere schikking / 398
9.3 Praktijk / 402
9.3.1 Inleiding / 402
9.3.2 Voordeel / 402
9.3.2.1 Schatting / 404
9.3.2.2 Waardebepaling / 405
9.3.2.3 Toerekenen van voordeel / 405
9.3.2.4 Door rechtspersonen genoten voordeel / 407
9.3.2.5 Aftrekposten / 408
9.3.3 Berekeningsmethoden / 412
9.3.3.1 Transactieberekening / 412
9.3.3.2 Abstracte berekeningsmethoden / 414
9.3.3.3 Selectie en combinatie van berekeningsmethoden / 417
9.3.4 Strategie van de verdediging / 417

HOOFDSTUK 10
Raadsman ter terechtzitting / 419
10.1 Inleiding / 419
10.2 Het onderzoek ter zitting / 420
10.2.1 De aard van de zitting / 420
10.2.1.1 Pro-formazitting / 420
10.2.1.2 Regiezitting / 422
10.2.1.3 Beoordeling door de rechter van onderzoekswensen op een pro-formazitting of een regiezitting / 424
10.2.1.4 Meebrengen van een getuige naar een zitting / 424
10.2.1.5 Regiebijeenkomst / 425
10.2.1.6 Pro-formazittingen en regiezittingen in hoger beroep / 427
10.2.2 Aanvang van het onderzoek ter terechtzitting / 429
10.2.3 De gemachtigd en de niet-gemachtigd raadsman / 430
10.2.3.1 De gemachtigd raadsman / 430
10.2.3.2 Procedure op tegenspraak / 431
10.2.3.3 Aparte zitting om het onderzoek te sluiten / 432
10.2.4 Controle van de betekeningsvoorschriften / 433
10.2.4.1 Klagen als niet-gemachtigd raadsman / 433
10.2.4.2 Klagen als gemachtigd raadsman / 433
10.2.4.3 Gevolg van niet-klagen door de gemachtigd raadsman / 434
10.2.5 Besloten of openbare zitting (art. 269 Sv) / 434
10.2.5.1 Toegang voor minderjarigen / 435
10.2.5.2 Gehele of gedeeltelijke sluiting van de deuren / 435
10.2.6 Bijstand van de verdachte door een tolk (ter zitting) / 437
10.2.6.1 Vervangen van de tolk / 438
10.2.6.2 Wraken van de tolk / 438
10.2.7 Voeging en splitsing / 439
10.2.7.1 Voeging; één dader, meerdere feiten / 439
10.2.7.2 Voeging: één feitencomplex, meerdere daders / 440
10.2.7.3 Splitsing / 441
10.2.8 Verwijzing naar een andere rechter / 441
10.2.8.1 Verwijzing van de meervoudige kamer naar de politierechter / 441
10.2.8.2 Verwijzing van de politierechter naar de meervoudige kamer / 442
10.2.8.3 Verwijzing naar de kantonrechter / 443
10.2.9 De nieuwe samenstelling / 444
10.2.9.1 Beslissingen die bij opnieuw aanvangen in stand blijven / 444
10.2.9.2 Verzoeken ex art. 315 Sv / 445
10.2.10 Het aanwezigheidsrecht en aanhoudingsverzoeken / 445
10.2.10.1 De gemachtigd raadsman / 446
10.2.10.2 De niet-gemachtigd raadsman / 446
10.2.10.3 Aanhoudingsverzoek vanwege effectuering aanwezigheidsrecht / 447
10.2.10.4 Aanhoudingsverzoek vanwege ziekte van de cliënt of andere omstandigheden / 448
10.2.10.5 Moment van aanhoudingsverzoek / 449
10.2.11 Preliminaire verweren / 449
10.2.11.1 Tijdstip van het verweer / 449
10.2.11.2 Preliminair verweer ontijdig / 451
10.2.11.3 Preliminair verweer ongegrond / 451
10.2.11.4 Wijziging tenlastelegging na preliminair verweer / 451
10.2.12 Wijziging van de tenlastelegging / 452
10.2.12.1 De inhoudelijke beoordeling van de gevorderde wijziging / 452
10.2.12.2 Tijdstip van de wijziging / 453
10.2.12.3 Behandeling van de vordering / 454
10.2.12.4 Voortzetting van het onderzoek / 454
10.2.12.5 Wijziging in strijd met beginselen van een behoorlijke procesorde / 455
10.2.12.6 Art. 314a Sv / 457
10.2.13 Verzoeken ter zitting / 457
10.2.13.1 Criterium voor de beoordeling van de verzoeken / 458
10.2.13.2 Verdedigingsbelang / 458
10.2.13.3 Verzoeken met betrekking tot het horen van getuigen / 458
10.2.13.4 Verzoeken betreffende meegebrachte getuigen / 460
10.2.13.5 Voorwaardelijk verzoek / 461
10.2.14 Voorlopige hechtenis / 462
10.2.14.1 Gevangenneming tijdens de zitting / 462
10.2.14.2 Opheffi ng en schorsing van de voorlopige hechtenis / 463
10.2.15 Onmiddellijke invrijheidsstelling / 465
10.2.16 Pleidooi / 466
10.2.16.1 Beperking of verkorting van het pleidooi / 467
10.2.16.2 Repliek en dupliek / 468
10.2.16.3 Verzoek toevoegen aan proces-verbaal / 468
10.2.16.4 De inhoud van het pleidooi / 469
10.2.17 Beslissing over beslag / 469
10.2.18 Vordering benadeelde partij / 472
10.2.18.1 Ontvankelijkheid vordering benadeelde partij / 473
10.2.18.2 Soorten schade en de onderbouwing / 474
10.2.18.3 Materiële schade / 475
10.2.18.4 Immateriële schade / 475
10.2.18.5 Shockschade / 477
10.2.18.6 Affectieschade / 477
10.2.18.7 Verplaatste schade / 478
10.2.18.8 Eigen schuld van het slachtoffer / 478
10.2.18.9 Wettelijke rente / 479
10.2.18.10 Hoofdelijke aansprakelijkheid / 479
10.2.18.11 Schadevergoedingsmaatregel / 480
10.2.18.12 Kosten rechtsbijstand / 481
10.2.18.13 Liquidatietarief / 482
10.2.19 Het proces-verbaal van de terechtzitting / 482
10.2.19.1 Kenbron van de zitting / 482
10.2.19.2 Pleitaantekeningen / 483
10.2.19.3 Wanneer een proces-verbaal? / 484
10.2.20 Eigen waarneming van de rechter / 485
10.2.20.1 Eigen waarneming tijdens de zitting / 486
10.2.20.2 Eigen waarneming tijdens gelijktijdige niet-gevoegde zitting / 488
10.2.21 Wraking / 488
10.2.21.1 Mondeling of schriftelijk wrakingsverzoek / 488
10.2.21.2 Wrakingsarresten van de Hoge Raad / 489
10.2.21.3 Wie kunnen worden gewraakt / 489
10.2.22 Supersnelrecht en snelrecht / 490
10.2.22.1 Vereisten / 490
10.2.22.2 Termijnen / 491
10.2.22.3 Turbosnelrecht / 492
10.2.22.4 Belang voor de cliënt / 492
10.2.23 De raadsman bij de politierechter / 492
10.2.24 Het verloop van de zitting in hoger beroep / 493
10.2.24.1 Het voortbouwende appel / 494
10.2.24.2 Voorhouden stukken / 495
10.2.24.3 Horen getuigen en deskundigen / 496
10.2.24.4 Slachtoffer/benadeelde partij / 497
10.2.24.5 Extra voorvragen voor de rechter / 497
10.3 De praktijk / 498
10.3.1 Inleiding / 498
10.3.2 Een inhoudelijke verdediging / 499
10.3.2.1 Dossier en dossierkennis / 499
10.3.2.2 Interpretatie van de feiten en evaluatie van de waarheidsvinding / 500
10.3.2.3 De strategie / 501
10.3.3 Wet- en regelgeving toeziende op het handelen van de advocaat / 507

HOOFDSTUK 11
Het aanwenden van rechtsmiddelen / 509
11.1 Inleiding / 509
11.2 Juridisch kader rechtsmiddelen / 509
11.2.1 Het stelsel van rechtsmiddelen van het Wetboek van Strafvordering / 509
11.2.1.1 Uitgangspunten van het stelsel van rechtsmiddelen / 509
11.2.1.2 Karakteristieken van het appel / 514
11.2.1.3 Internationale regelingen: EVRM en IVBPR / 517
11.2.1.4 Modernisering Wetboek van Strafvordering / 522
11.2.2 Aanwenden van rechtsmiddelen / 524
11.2.2.1 Instellen hoger beroep / 524
11.2.2.2 Termijnen / 527
11.2.2.3 Schriftuur / 528
11.2.2.4 Rechtsmiddelen tegen beschikkingen / 531
11.2.3 Intrekken en afstand doen van rechtsmiddelen / 534
11.2.3.1 Intrekken van rechtsmiddelen / 534
11.2.3.2 Afstand doen van rechtsmiddelen / 535
11.2.4 Buitengewone rechtsmiddelen / 536
11.2.4.1 Cassatie in het belang der wet / 536
11.2.4.2 Herziening / 537
11.2.5 Gedragsrecht / 545
11.2.5.1 ‘Bepaaldelijk gevolmachtigd’ / 545
11.2.5.2 Ontbreken machtiging / 548
11.2.5.3 Geen machtiging: valselijk laten opmaken van een akte? / 550
11.2.5.4 Fouten bij het indienen van rechtsmiddelen / 551
11.3 Praktijk / 552
11.3.1 Cultuur: nadruk op eigen verantwoordelijkheid verdediging / 552
11.3.1.1 Getuigenverzoeken / 553
11.3.1.2 Herhalen van in eerste aanleg gevoerde verweren / 553
11.3.1.3 Modernisering Wetboek van Strafvordering / 555
11.3.2 Strategie / 555
11.3.2.1 Wel of geen beroep: inschatting kans op een betere uitkomst / 555
11.3.2.2 Wel of geen beroep: tactische aspecten / 559
11.3.2.3 Rechtsmiddelen tegen de voorlopige hechtenis / 562
11.3.2.4 Hoger beroep: anticiperen op cassatie / 564

HOOFDSTUK 12
De raadsman in cassatie / 567
12.1 Inleiding/ 567
12.2 Juridisch kader / 568
12.2.1 Cassatierechtspraak in het rechtsbestel / 568
12.2.2 Belangrijke regelgeving in cassatie / 568
12.2.3 De cassatieprocedure vanuit het perspectief van de raadsman / 569
12.2.3.1 Wanneer is cassatieberoep mogelijk? / 569
12.2.3.2 Instellen, beperken en intrekken van het cassatieberoep / 570
12.2.3.3 De cassatieprocedure in vogelvlucht / 574
12.2.3.4 Toezending van en inzage in de stukken: controle van het dossier / 576
12.2.3.5 De cassatieschriftuur / 577
12.2.3.6 De ‘Borgersbrief’: reageren op de conclusie / 582
12.2.3.7 Afwijkende procedurele regelingen in cassatie / 583
12.2.4 Gedragsrecht in relatie tot de cassatieprocedure / 584
12.3 Strategie en praktische aspecten / 589
12.3.1 Strategie / 589
12.3.1.1 Procederen in hoger beroep met het oog op de cassatieprocedure / 589
12.3.1.2 Kansen in cassatie en minder kansrijke klachten / 592
12.3.1.3 De cassatieprocedure als voorportaal voor de procedure bij het EVRM en het HvJ EU / 594
12.3.2 Praktische aspecten / 596
12.3.2.1 De toevoeging in cassatie / 596
12.3.2.2 De VCAS / 597
12.3.2.3 Wraking van en klachten over de Hoge Raad / 597

HOOFDSTUK 13
De gang naar de Europese rechter / 599
13.1 Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) / 599
13.1.1 Inleiding / 599
13.1.1.1 De invloed van het EVRM op het Nederlandse strafproces / 599
13.1.1.2 De voor het strafproces belangrijke bepalingen van het EVRM / 600
13.1.1.3 De Straatsburgse klachtprocedure / 601
13.1.1.4 Wijzigingen als gevolg van nieuwe protocollen bij het EVRM / 602
13.1.1.5 Literatuur, vindplaatsen jurisprudentie, HUDOC / 604
13.1.1.6 Adres, telefoon en fax EHRM / 605
13.1.2 Juridisch kader / 605
13.1.2.1 Ontvankelijkheidsvereisten / 606
13.1.2.2 De klachtprocedure / 613
13.1.2.3 De prejudiciële adviesprocedure (Zestiende Protocol) / 624
13.1.2.4 Interstatelijk klachtrecht / 627
13.1.2.5 Gedragsrecht / 627
13.1.3 Praktijk / 628
13.1.3.1 Cultuur / 628
13.1.3.2 Strategie / 629
13.1.3.3 Relevante instanties / 634
13.2 Het Hof van Justitie van de Europese Unie (HvJ EU) / 636
13.2.1 Inleiding / 636
13.2.1.1 De invloed van het Unierecht op het Nederlandse strafproces / 636
13.2.1.2 Literatuur en vindplaatsen jurisprudentie / 638
13.2.1.3 Adres, fax, e-mail en website HvJ EU / 639
13.2.2 Wanneer komt het Unierecht in beeld in een concrete strafzaak? / 639
13.2.2.1 Situatie 1: inbreuk op klassieke EU-rechten (‘vier vrijheden’) van de verdachte / 639
13.2.2.2 Situatie 2: het feit waarvan de verdachte wordt beschuldigd is (mede) strafbaar gesteld op grond van secundaire Uniewetgeving / 640
13.2.2.3 Situatie 3: (een gedeelte van) de strafvorderlijke procedure vindt zijn grondslag in secundaire EU-regelgeving / 641
13.2.2.4 Situatie 4: een procesdeelnemer ontleent rechten of aanspraken aan secundaire EU-regelgeving / 641
13.2.3 Welk Unierechtelijk verweer kan door de raadsman worden gevoerd? / 643
13.2.4 Hoe moet dit verweer door de raadsman worden gevoerd? De
verplichting tot het stellen van prejudiciële vragen aan het HvJ EU / 645
13.2.4.1 Iedere rechter mag het, de hoogste moet het / 645
13.2.4.2 Uitzonderingen op de verplichting prejudiciële vragen te stellen / 646
13.2.5 Hoe moeten de prejudiciële vragen worden geformuleerd? / 647
13.2.5.1 Voorafgaand horen van Openbaar Ministerie en verdediging? / 647
13.2.5.2 Vuistregels voor het formuleren van prejudiciële vragen / 648
13.2.5.3 De helpende Luxemburgse hand: welwillende lezing en herformulering van de vraag / 649
13.2.6 Waar en op welke wijze moeten de prejudiciële vragen worden ingediend? / 650
13.2.6.1 Uitsluitend toezenden van prejudiciële vragen is niet voldoende / 650
13.2.6.2 Let op het anonimisering van namen! / 652
13.2.6.3 Waar in te dienen? / 653
13.2.7 Hoe verloopt de prejudiciële procedure verder? / 653
13.2.7.1 Kennisgeving aan partijen en belanghebbenden / 653
13.2.7.2 Twee rondes: schriftelijk en mondeling / 655
13.2.7.3 Praktische aandachtspunten voor de raadsman die optreedt voor het HvJ EU / 656
13.2.7.4 De conclusie van de advocaat-generaal / 656
13.2.7.5 Het arrest van het HvJ EU / 657
13.2.8 De versnelde procedure (PPA) en de spoedprocedure (PPU) / 657
13.2.8.1 De versnelde procedure (PPA) / 658
13.2.8.2 De spoedprocedure (PPU) / 658
13.2.8.3 Wanneer kan om toepassing worden gevraagd? / 658
13.2.9 Kosten en gefi nancierde rechtsbijstand / 660
13.2.10 Verjaring, redelijke termijn en de beslistermijnen in overleveringszaken / 661

HOOFDSTUK 14
Rechtsbijstand aan (meerderjarige) gedetineerden / 663
14.1 Inleiding / 663
14.2 Juridisch kader detentierecht / 664
14.2.1 Nationaal recht / 664
14.2.1.1 Systematiek regelgeving / 664
14.2.1.2 Nationale rechtsgangen / 665
14.2.1.3 Inhoud Pbw / 666
14.2.1.4 Beklagrecht onder de Pbw / 666
14.2.1.5 Beroep tegen uitspraken van de beklagcommissie (A-beroepen) / 679
14.2.1.6 Bezwaar en beroep inzake plaatsing, overplaatsing, deelname aan een penitentiair programma, verlof en strafonderbreking (B-beroepen) / 683
14.2.1.7 Beroep tegen medisch handelen / 684
14.2.1.8 Verhouding tussen schorsingsprocedures en een civiel kort geding / 687
14.2.2 Internationale regelingen / 688
14.2.2.1 Het EVRM / 688
14.2.2.2 Het IVBPR / 689
14.2.2.3 Europese gevangenisregels (European Prison Rules) / 689
14.3 De praktijk / 690
14.3.1 Cultuur / 690
14.3.1.1 De cultuur van het gevangeniswezen / 690
14.3.1.2 Procedures: haken en ogen / 691
14.3.1.3 De rol van de advocaat / 692
14.3.2 Strategie / 695
14.3.2.1 Directeursbeslissingen / 695
14.3.2.2 Beslissingen van de selectiefunctionaris / 696
14.3.3 Relevante instanties / 697
14.3.3.1 Op internationaal niveau: het CPT / 697
14.3.3.2 Penitentiaire inrichtingen / 697
14.3.3.3 Bureau Selectiefunctionarissen / 699
14.3.3.4 Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) van het ministerie van Justitie en Veiligheid / 700
14.3.3.5 Medisch adviseur en medisch tandheelkundig adviseur ministerie van Justitie en Veiligheid / 701
14.3.3.6 Meldpunt GRIP 701
14.3.3.7 Casemanagers PI (ook wel Afdeling Detentie en Re-integratie genoemd) / 702
14.3.3.8 De reclassering / 703
14.3.3.9 De medische dienst / 703
14.3.3.10 Overige functionarissen, werkzaam binnen de inrichting / 704
14.3.3.11 De gedetineerdencommissie (Gedeco) / 705

HOOFDSTUK 15
De verdediging van jeugdigen / 707
15.1 Inleiding / 707
15.2 Wet- en regelgeving / 707
15.2.1 Materieel jeugdstrafrecht / 708
15.2.1.1 Jeugdigen – de strafrechtelijk relevante leeftijdscategorieën / 708
15.2.1.2 Afdoeningsmodaliteiten in de opsporingsfase / 711
15.2.1.3 Leerproject als schorsingsvoorwaarde / 715
15.2.1.4 De straffen en maatregelen voor jeugdigen / 716
15.2.1.5 De voorwaardelijke modaliteit van jeugdsancties en (voorwaardelijke) tenuitvoerlegging / 734
15.2.1.6 Combinaties van jeugdsancties / 736
15.2.1.7 Strafonderbreking en de voorwaardelijke invrijheidstelling: art. 6:2:4 Sv / 736
15.2.2 Jeugdstrafprocesrecht / 738
15.2.2.1 Jeugdstrafprocesrecht / 738
15.2.3 Rechtshulp aan gedetineerde jeugdigen / 762
15.2.3.1 De Beginselenwet justitiële jeugdinrichtingen / 762
15.2.3.2 Beroep bij en schorsing van de tenuitvoerlegging door de Raad
voor Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming (RSJ) / 763
15.2.4 Internationaal jeugdstraf(proces)recht / 764
15.2.4.1 Het Internationale Verdrag inzake de Rechten van het Kind (IVRK) / 764
15.2.4.2 General Comment No. 24 / 765
15.2.4.3 VN Rules en Guidelines / 765
15.2.5 Bezwaar tegen afname, verwerken en bepalen DNA / 766
15.2.6 Bezwaar tegen weigering afgifte Verklaring Omtrent het Gedrag (VOG) / 770
15.2.7 De gespecialiseerde jeugdrechtadvocaat / 770

HOOFDSTUK 16
Verdediging van rechtspersonen / 773
16.1 Inleiding / 773
16.2 Strafrechtelijke aansprakelijkheidsrisico's / 773
16.2.1 Het begrip rechtspersoon / 773
16.2.2 De rechtspersoon als dader / 774
16.2.3 Opzet of schuld bij de rechtspersoon / 775
16.2.4 Feitelijk leidinggeven / 775
16.2.5 Opzet bij feitelijk leidinggeven / 776
16.3 Vertegenwoordiging van de rechtspersoon / 777
16.3.1 Algemene regels voor vertegenwoordiging / 777
16.3.2 Bijzondere regels voor vertegenwoordiging in het strafprocesrecht / 778
16.3.3 De positie van de vertegenwoordiger / 778
16.3.4 De vertegenwoordiger is geen getuige / 779
16.3.5 Keuzevrijheid, ook voor meer dan één vertegenwoordiger / 780
16.3.6 De betekenis van art. 528 lid 3 Sv / 780
16.3.7 Reikwijdte van de vertegenwoordigingsregeling / 782
16.3.8 Zwijgrecht en cautieplicht bij verhoor van bestuurders / 783
16.3.9 Gemachtigden / 784
16.4 Toestemming en medewerkingsverplichtingen / 785
16.4.1 Toestemming / 785
16.4.2 Medewerkingsverplichtingen / 786
16.5 Over het zwijgrecht van de rechtspersoon / 789
16.5.1 Verklaringsvrijheid en procesautonomie / 789
16.5.2 Werknemers als bron van bewijs / 790
16.5.3 Getuigplicht versus geheimhoudingsplicht / 790
16.5.4 Werknemers zijn geen gewone getuigen: pleidooi voor een afgeleid zwijgrecht / 792
16.6 Het betreden van bedrijfsgebouwen / 793
16.6.1 Het betreden van bedrijfsgebouwen en art. 8 EVRM / 793
16.6.2 Een vergaande inbreuk / 795
16.6.3 Wettelijke voorschriften inzake het betreden van bedrijfsruimten / 796
16.6.4 Rechterlijke toetsing / 798
16.6.5 Doorzoeking van bedrijfsruimten / 800
16.7 Opsporingsonderzoek gericht op rechtspersonen – enkele praktische aspecten / 801
16.7.1 Inleidende opmerkingen / 801
16.7.2 Wie is de cliënt? / 801
16.7.3 Meldplichten / 803
16.7.4 De inval en de rol van de advocaat / 804
16.7.5 Verhoren: wel of niet verklaren? / 805
16.7.6 Geheimhoudingsplicht? / 807
16.7.7 Interne en externe communicatie / 808
16.7.8 Intern onderzoek / 809
16.8 Vervolging en bestraffi ng van rechtspersonen / 811
16.8.1 De vervolgingsbeslissing / 811
16.8.2 Bestraffi ng / 813
16.8.3 Consequenties strafrechtelijke veroordeling / 814
16.8.4 Vergoeding van kosten / 815

HOOFDSTUK 17
De raadsman en het fi scale strafrecht / 817
17.1 Inleiding / 817
17.2 Juridische inkadering / 818
17.2.1 Materieel fi scaal strafrecht in hoofdlijnen / 818
17.2.1.1 Strafrechtelijke bepalingen in de AWR / 818
17.2.2 Formeel fi scaal strafrecht in hoofdlijnen / 829
17.2.2.1 De opsporingsbevoegdheid en de bijzondere vervolgingscompetentie van de fiscus / 829
17.2.2.2 Bijzondere dwangmiddelen bij fi scale opsporing / 830
17.2.2.3 Van controle naar opsporing: sfeerovergang / 832
17.2.2.4 Absolute rechterlijke competentie in fi scale strafzaken / 834
17.2.2.5 De fi scale strafbeschikking van art. 76 AWR / 835
17.2.3 Internationale regelingen / 836
17.2.3.1 Art. 6 EVRM / 836
17.2.3.2 Internationale rechtshulp in fi scale strafzaken / 846
17.2.3.3 De positie van Zwitserland bij rechtshulp ter zake van ‘fiscale delicten’ / 848
17.2.3.4 Internationale administratieve bijstand in belastingzaken / 850
17.3 De praktijk / 852
17.3.1 Cultuur / 852
17.3.1.1 De FIOD als bijzondere opsporingsdienst / 852
17.3.1.2 Horizontaal toezicht / 853
17.3.1.3 Vormen van samenloop / 854
17.3.1.4 Het Protocol AAFD nader beschouwd / 861
17.3.1.5 Deelneming en de positie van de belastingadviseur / 863
17.3.1.6 Gegevensuitwisseling tussen belastingdienst, FIOD en OM / 864
17.3.1.7 Het fi scale boeterecht / 864
17.3.1.8 De ‘Panama Papers’ / 865
17.3.2 Strategie / 866
17.3.2.1 Dossiervorming / 866
17.3.2.2 Bijstand en aanwezigheid van de raadsman bij verhoren / 868
17.3.2.3 Samenwerking tussen de raadsman en de belastingkundige / 870
17.3.2.4 De leer van het ‘fi scaal pleitbare standpunt’ en opzet-verweren / 873

HOOFDSTUK 18
Schade- en kostenvergoeding na afl oop van een strafzaak (art. 533-536 Sv, 530 Sv, 6:162 BW) / 879
18.1 Inleiding / 879
18.1.1 Recente ontwikkelingen: modernisering Wetboek van Strafvordering / 881
18.2 Formele en materiële voorwaarden waaronder verzoekschriften ex art. 533 (art. 89 oud) en 530 (art. 591a oud) Sv kunnen worden ingediend / 882
18.2.1 Inleiding / 882
18.2.2 Wat wordt verstaan onder ‘zaak’ in de zin van de art. 533 en 530 Sv? / 883
18.2.2.1 Zaak in hoger beroep – partieel appel en gevoegde zaken / 888
18.2.2.2 Ontnemingszaak kan niet worden aangemerkt als afzonderlijke zaak / 889
18.3 Wanneer is er sprake van einde zaak? / 890
18.3.1 Kennisgeving niet verdere vervolging (art. 243 Sv), buitenvervolgingstelling (art. 262 Sv) en einde zaak door beslissing art. 36 Sv / 891
18.3.2 Sepot / 893
18.3.3 Nietigheid dagvaarding / 896
18.3.4 Niet-ontvankelijkheid Openbaar Ministerie (OM) / 896
18.3.5 Art. 12 Sv-procedure / 897
18.3.6 Transactie / 898
18.3.7 Geen straf, wel een maatregel (onttrekking aan het verkeer) / 898
18.4 Termijn waarbinnen het verzoekschrift moet worden ingediend / 899
18.4.1 Aanvang termijn bij uitspraak rechter / 899
18.4.2 Aanvang termijn na betekening knvv en na sepotbeslissing / 900
18.5 Personen die een verzoekschrift ex art. 533 en 530 Sv kunnen indienen / 902
18.5.1 Ondertekening van het verzoekschrift door de verzoeker zelf / 903
18.6 Bevoegd gerecht en rechtsmiddelen / 904
18.6.1 Procedure / 905
18.6.2 Rechtsmiddelen / 906
18.7 Beoordelingsmaatstafverzoek door de rechter: gronden van billijkheid / 907
18.7.1 Billijkheid en resterend vermoeden van schuld en verdenking / 908
18.7.2 Billijkheid en verwijtbare proceshouding / 912
18.7.3 Billijkheid en toekenning van schade- en/of kostenvergoeding / 916
18.7.4 Geen gronden van billijkheid voor art. 533 Sv-verzoek (art. 89 oud), wel voor 530 Sv-verzoek (art. 591a oud) / 917
18.7.5 Varia: schade op een ander verhalen? / 917
18.7.6 Recht op schadevergoeding na herziening: alleen billijkheidstoets voor de hoogte / 918
18.8 ‘Overeengekomen’ voorwaarde dat geen verzoek ex 533/530 Sv zal worden ingediend / 918
18.9 Verzoek om schadevergoeding op grond van art. 533 Sv nader beschouwd / 920
18.9.1 Inleiding / 920
18.9.2 (Geen) vrijheidsbeneming in de zin van art. 533 Sv / 921
18.9.2.1 Schade ten gevolge van onrechtmatige vrijheidsbeneming / 921
18.9.2.2 Ophouding voor onderzoek en ophouding voor verhoor / 923
18.9.2.3 Schadevergoeding voor (vrijheids)beperkingen tijdens schorsing van de voorlopige hechtenis? / 923
18.10 Schade- en kostenvergoeding bij veroordeling voor een feit waarvoor geen voorlopige hechtenis is toegelaten / 927
18.10.1 Uit- en overleveringsdetentie / 928
18.10.2 Detentie op andere gronden / 929
18.10.3 Schadevergoeding door middel van verrekening / 930
18.10.4 Aantal dagen in verzekering, klinische observatie en voorlopige hechtenis dat wordt vergoed / 931
18.10.5 Bepaling van de hoogte van de (im)materiële schadevergoeding voor vrijheidsbeneming / 932
18.10.5.1 Immateriële schadevergoeding / 933
18.10.5.2 Materiële schadevergoeding / 936
18.10.5.3 Het aantal en hoogte van de schadevergoedingen – de cijfers / 938
18.11 Verzoek om kostenvergoeding op grond van art. 530 Sv nader beschouwd / 938
18.11.1 Reis- en verblijfkosten en kosten voor tijdverzuim / 939
18.11.2 Advocaatkosten / 940
18.11.2.1 Vergoeding advocaatkosten en toevoeging / 940
18.11.3 Criteria bij de vaststelling van de hoogte van de kostenvergoeding raadsman / 942
18.11.3.1 Inzichtelijke declaratie en specifi catie / 943
18.11.3.2 Kosten meerdere raadslieden / 944
18.11.4 Voldoening kosten door derden, rechtsbijstandverzekering, rechtspersoon / 945
18.11.5 Vergoeding van kosten gemaakt in met de strafzaak verband houdende procedures / 946
18.11.5.1 Klaagschrift ex art. 552a Sv / 946
18.11.5.2 Verzoek op basis van art. 164 lid 9 WVW 1994 / 949
18.11.5.3 Wet DNA-onderzoek / 950
18.11.6 Varia / 951
18.11.6.1 Gewezen verdachte / 951
18.11.6.2 Verlofprocedure 552p Sv / 951
18.11.6.3 Beroepschrift gedragsaanwijzing / 951
18.11.7 Kosten opstellen en indienen verzoekschrift / 951
18.11.7.1 Hoogte vergoeding opstellen en indienen verzoekschrift en behandeling daarvan ter zitting / 952
18.12 Civiel recht / 954
18.12.1 Schadevergoeding in het civiele recht en de verhouding tot de procedure van art. 533-536 Sv / 954
18.12.2 Onrechtmatige (overheids)daad: vestiging en omvang / 954
18.12.3 Schadevergoeding bij onrechtmatig strafvorderlijk overheidsoptreden / 955
18.12.3.1 Gewezen verdachte / 956
18.12.3.2 Onschuldige derden / 957
18.12.3.3 Egalité-beginsel of gebleken onschuldcriterium? / 957
18.12.3.4 Prejudiciële vragen aan de Hoge Raad in verband met het gebleken onschuldscriterium / 959
18.12.4 Schadevergoeding bij onrechtmatige rechtspraak en onrechtmatige detentie / 960
18.12.4.1 Onrechtmatige rechtspraak / 961
18.12.4.2 Onrechtmatige detentie / 963
18.12.5 Schadevergoeding bij overschrijding van de redelijke termijn / 964
18.12.6 Alternatieven voor een geldelijke schadevergoeding / 965
18.12.7 Bewijslastverdeling in civiele zaken / 966

HOOFDSTUK 19
De afrekening: loon naar werken / 969
19.1 Inleiding / 969
19.2 Rechtsbijstand op toevoeging / 969
19.2.1 De toevoegingsregeling / 969
19.2.1.1 Ambtshalve toevoeging / 970
19.2.1.2 De piketregeling / 972
19.2.1.3 Toevoeging op verzoek / 973
19.2.1.4 Kennisgeving van toevoeging / 976
19.2.2 Welke advocaat kan worden toegevoegd? / 977
19.2.2.1 Vrije advocaatkeuze op toevoeging? / 979
19.2.3 De toevoegingsvergoeding / 983
19.2.3.1 Eigen bijdrage / 984
19.2.3.2 Ontvangen vergoeding naast toevoeging / 985
19.2.4 Overname en verrekening / 987
19.3 Rechtsbijstand op betalende basis / 988
19.3.1 Betalend ondanks dat cliënt in aanmerking komt voor een toevoeging / 989
19.3.2 Prijsafspraken en hoogte honorarium / 991
19.3.2.1 Excessief declareren / 992
19.3.3 Inning / 993
19.3.3.1 Contante betalingen / 993
19.3.3.2 Verrekening met voorschotten en bedragen op de derdengeldenrekening / 994
19.3.3.3 Neerleggen van de verdediging wegens niet-betaling / 994
19.3.3.4 Retentie / 995
19.3.4 Declaratiegeschillen / 995
19.3.4.1 Voorzienbaarheid kosten / 996

HOOFDSTUK 20
Verdediging en interstatelijke samenwerking / 997
20.1 Inleiding; omlijning van de te bespreken onderwerpen / 997
20.1.1 De internationale rechtshulp in strafzaken / 997
20.1.2 Bruikbaarheid van buitenlands bewijs in de Nederlandse strafzaak / 999
20.1.3 Internationaal ne bis in idem / 1000
20.2 Verweren in het licht van centrale beginselen van interstatelijke samenwerking / 1000
20.2.1 Inleiding / 1000
20.2.2 De grondslag voor verweren / 1000
20.2.3 Competentieverdeling bij facultatieve en dwingende excepties / 1001
20.2.4 Invloed op verweren van centrale beginselen van interstatelijke samenwerking / 1002
20.2.4.1 Soevereiniteit / 1002
20.2.4.2 Wederkerigheid / 1004
20.2.4.3 Specialiteit / 1004
20.2.4.4 Vertrouwen / 1006
20.2.5 Rechtspositie van de justitiabele: systeembreuk / 1009
20.3 Uitlevering en Overlevering / 1010
20.3.1 Plan van aanpak; defi nities en jargon / 1010
20.3.2 Juridisch kader / 1012
20.3.2.1 Regelgeving uitlevering / 1012
20.3.2.2 Regelgeving overlevering / 1014
20.3.3 Praktijk / 1015
20.3.3.1 Cultuur / 1015
20.3.3.2 Strategie algemeen / 1016
20.3.3.3 Nederlandse en internationale instanties bij uitlevering en overlevering / 1017
20.3.4 Detentie: duur/schorsing/borg/aftrek / 1020
20.3.4.1 Uitlevering / 1020
20.3.4.2 Overlevering / 1023
20.3.5 Rechtsbijstand; kennisneming van stukken / 1026
20.3.5.1 Uitlevering / 1026
20.3.5.2 Overlevering / 1027
20.3.6 Verkorte procedure? Afstand specialiteit! / 1029
20.3.6.1 Uitlevering / 1029
20.3.6.2 Overlevering / 1030
20.3.7 Voorbereiding van de zitting (UW en OLW) / 1030
20.3.7.1 Inleiding / 1030
20.3.7.2 De feitsomschrijving / 1032
20.3.7.3 Onschuldverweer/alibi hard maken / 1034
20.3.7.4 Strafbaarheid feit / 1036
20.3.7.5 De strategie voor de zitting / 1038
20.3.8 Zitting bij de rechtbank / 1040
20.3.8.1 Procedure / 1040
20.3.8.2 Wijze van verweer voeren; het belang van een pleitnota / 1041
20.3.9 Verweren / 1042
20.3.9.1 Inleiding / 1042
20.3.9.2 Is het feit strafbaar? / 1042
20.3.9.3 Onschuldverweer: is er een reëel alibi? / 1044
20.3.9.4 Dwingende weigeringsgronden / 1044
20.3.9.5 Facultatieve weigeringsgronden / 1044
20.3.9.6 Schending mensenrechten als weigeringsgrond / 1045
20.3.10 Cassatieberoep bij uitlevering / 1051
20.3.10.1 Omvang van het beroep; wijze van instellen / 1051
20.3.10.2 Belang bij cassatie? / 1051
20.3.10.3 Procedure in cassatie / 1052
20.3.10.4 Hoge Raad verwerpt beroep. Hoe nu verder? / 1052
20.3.10.5 Hoge Raad ‘vernietigt’. Hoe nu verder? / 1053
20.3.10.6 Advies van uitleveringsrechter aan minister van Justitie en Veiligheid; inbreng verdediging / 1053
20.3.11 Positie minister van Justitie en Veiligheid; inbreng verdediging / 1053
20.3.11.1 Uitlevering / 1053
20.3.11.2 Overlevering / 1055
20.3.12 Kort geding / 1055
20.3.12.1 Uitlevering / 1055
20.3.12.2 Overlevering / 1056
20.3.13 Feitelijke overlevering / 1057
20.3.13.1 Uitlevering / 1057
20.3.13.2 Overlevering / 1057
20.3.14 Inbeslagneming van voorwerpen (en beklag daartegen) / 1058
20.3.14.1 Uitlevering / 1058
20.3.14.2 Overlevering / 1058
20.3.15 Schadevergoeding en kosten rechtsbijstand / 1059
20.3.15.1 Uitlevering / 1059
20.3.15.2 Overlevering / 1059
20.3.16 Terugkeer na berechting in buitenland: WETS & WOTS / 1060
20.3.16.1 Uitlevering / 1060
20.3.16.2 Overlevering / 1060
20.4 Van wederzijdse rechtshulp naar wederzijdse erkenning / 1061
20.4.1 Rechtshulp op verzoek of op bevel; intergouvernementeel versus intercollegiaal / 1061
20.4.1.1 Terminologie / 1061
20.4.1.2 Ontwikkelingen in verschijningsvormen / 1062
20.4.2 Justitiële rechtshulp / 1063
20.4.2.1 Nederlandse wetgeving / 1063
20.4.2.2 Internationale regelgeving / 1065
20.4.2.3 Vormen van justitiële rechtshulp / 1066
20.4.2.4 Weigeringsgronden en formaliteiten bij justitiële rechtshulp / 1072
20.4.2.5 Rechtsmiddelen / 1073
20.4.2.6 Rechtsbijstand / 1075
20.4.2.7 Relevante instanties / 1076
20.4.2.8 Cultuur en strategie / 1076
20.4.3 Politiële rechtshulp / 1076
20.4.3.1 Nederlandse wetgeving / 1076
20.4.3.2 Internationale regelgeving / 1078
20.4.3.3 Vormen van politiële rechtshulp / 1079
20.4.3.4 Rechtsmiddelen / 1081
20.4.3.5 Rechtsbijstand / 1081
20.4.3.6 Relevante instanties / 1082
20.4.3.7 Cultuur en strategie / 1082
20.4.4 Wederzijdse erkenning: enkele belangrijke ontwikkelingen aangestipt / 1082
20.5 Bruikbaarheid van buitenlands bewijs in Nederlandse strafzaken / 1083
20.6 De internationale werking van het ne bis in idem-beginsel / 1087

Over de auteurs / 1089