Zoals ik in mijn boek Spreken met passie; de kracht van storytelling ook aangeef, is het gebruik van humor in speeches een geweldig effectief middel om je toehoorders enthousiast te houden. Mits goed gebruikt. Want het is direct ook het meest dodelijke dat je kan overkomen, wanneer je als spreker aanstuurt op een grap, terwijl werkelijk niemand om je humor kan lachen.
Als er iemand is bij wie wij in de leer moeten over het gebruik van humor (in speeches en in contact met klanten) is het wel Jos Burgers. Daarom keek ik ook uit naar zijn nieuwste boek Thuis ben ik niet zo leuk! Bij zijn vorige boeken (die ik bij voorkeur luisterde in de door hem zelf ingesproken luisterboeken) moest ik vaak al hardop om zijn gevatte opmerkingen lachen. De automobilisten die naast mij in de file stonden, moeten hebben gedacht dat ik in plaats van naar een managementboek, naar Edwin Evers zat te luisteren. Een boek dat over humor gaat, moest dus wel helemaal om te lachen worden.
En ik werd niet teleurgesteld. Al is Thuis ben ik niet zo leuk! volgens Burgers zelf een serieus boek over humor, gelukkig schroomt hij niet talloze voorbeelden te noemen van zowel geslaagde als mislukte grappen. Waarbij hij wat betreft het laatste ook zichzelf niet spaart. Hetgeen direct een wijze les is voor iedereen die dit wapen in zijn klantcontacten wil inzetten: zelfspot is misschien wel de krachtigste vorm van humor. Mits, daar is die weer, je ook hierin niet te ver doorschiet waardoor geen klant je meer serieus neemt omdat je jezelf door je grappen als de grootste onbenul van deze aardkloot hebt afgeschilderd.
Gelukkig is het maken van goede grappen volgens Burgers aan te leren.' Omdat humor een mindset en een communicatieve vaardigheid is, zoals kunnen snellezen of overtuigend presenteren, is naar mijn mening vrijwel ieder mens in staat humor te gebruiken. Burgers haalt cabaretier Joep van Deudekom aan die stelt dat het een kwestie is van veel lezen, veel kijken en gewoon beginnen.' En wat telt, is vooral veel uitproberen en risico's durven nemen.'
Nadat Burgers in het eerste deel van het boek uit de doeken doet waarom humor volgens wetenschappelijke onderzoeken zo effectief is, legt hij vervolgens uit wat kenmerken van goede humor in een zakelijke omgeving zijn, waarom het effectief is in contact met klanten, welke valkuilen er bestaan, maar gelukkig ook hoe we humor het best kunnen inzetten. Dit alles uiteraard allemaal onderbouwd met talloze voorbeelden.
Interessant is het verschil dat Burgers maakt tussen de vaardigheid van het gebruik van humor en het talent van ad rem zijn. De eerste is, zoals gezegd, aan te leren, de tweede niet. Vandaar ook de waarschuwing van Burgers:' Het is af te raden om te proberen ad rem te zijn als je dat van nature niet bent. Het is namelijk nogal riskan.' Als voorbeeld haalt de spreker een opticien aan die snel en gevat wilde reageren op een klant. Een oudere man was zijn optiekzaak binnengelopen met in zijn hand een kapotte en overduidelijk zeer oude bril. Blijkbaar was hij nogal gehecht aan dat oude monteur, want hij vroeg de opticien: ‘Kunt u hier misschien nog iets mee?' Diens spontane reactie en geestig bedoelde reactie luidde: ‘Jazeker wel, wat dacht u van weggooien.' De grap werd hem door de klant niet in dank afgenomen.
Burgers raadt aan ons repertoire aan grappen op te bouwen. Waarbij de beste grappen de eigenschappen hebben dat zij onverwacht, overdreven en omgekeerd zijn. Burgers leent deze tip van misschien wel grootste (televisie)komiek van de afgelopen decennia, Jerry Seinfeld. Hij besloot elke dag minstens een nieuwe grap aan zijn bestaande programma toe te voegen. Hoe dit te doen?' Door goed om je heen te kijken,' stelt Burgers.' Noteer alles wat leuk en toepasbaar lijkt en voeg het toe aan je verzameling.'
Werk aan de winkel dus, willen we ons tenminste onderscheiden van onze concurrenten in onze klantcontacten. Werk dat wat mij betreft begint bij het niet alleen genieten van Burgers grappige boek Thuis ben ik niet zo leuk!, maar daarnaast zeker aantekeningen te maken en gewoon te beginnen met oefenen. En onthoud: een gezonde portie zelfspot na het maken van een mislukte grap, doet het goed!
Over Henk Jan Kamsteeg
Henk Jan Kamsteeg is eigenaar van het trainingsbureau Proistamenos. Hij geeft trainingen en keynotes op het gebied van o.a. dienend leiderschap, inclusief leiderschap en storytelling. Daarnaast is hij auteur van diverse boeken zoals Dienend leiderschap, De kracht van het compliment en Spreken met passie; de kracht van storytelling, Inclusief leiderschap en Op weg naar een vitale organisatie
